Skąd brała się tak długo pamiętana powszechna żałoba, niemal rozpacz, po jego śmierci? Publikowane tutaj źródła – listy, podania, artykuły prasowe, kazania czy wspomnienia – dają wgląd w różnorodne postawy Żydów wobec Piłsudskiego, od rozczarowania i krytyki poprzez obojętność aż do uwielbienia.


Szanowny i kochany Dziadku.

Choć jestem Żydówką, kocham Ciebie tak samo jak Twe rodaczki. Kocham Polskę i jej mieszkańców, gdyż nauczyłam się uważać Ją za moją drugą Ojczyznę. My, Żydówki, też prosimy Boga o zdrowie dla Ciebie i prosimy Go również, aby nam też zesłał dzielnego Wodza w postaci drugiego Piłsudskiego. Widzisz więc, jak bardzo czcimy Twe imię i Twe męstwo, a na dowód tego wznoszę Cześć Twórcy Niepodległej Polski.

Niusia Waldmanówna

(fragment listu Niusi Waldmanówny, uczennicy piątej klasy z Łodzi, do marszałka Józefa Piłsudskiego z okazji jego imienin, 19 marca 1935 r.)

 

Dr hab. Jolanta Żyndul – historyczka, specjalizująca się w historii Żydów w Polsce i stosunków polsko-żydowskich w XIX i XX wieku. Zajmowała się przede wszystkim badaniem antysemityzmu oraz politycznych aspektów współżycia polsko-żydowskiego. Do jej najważniejszych publikacji należą: Zajścia antyżydowskie w Polsce w latach 1935-1937 (1994); Państwo w państwie? Autonomia narodowo-kulturalna w Europie Środkowowschodniej w XX wieku (2000); Kłamstwo krwi. Legenda mordu rytualnego na ziemiach polskich w XIX i XX wieku (2011). Pracowała na Uniwersytecie Warszawskim, w Muzeum POLIN, obecnie – w Żydowskim Instytucie Historycznym im. Emanuela Ringelbluma.