Składające się na tę monografię, ujmującą wybrane zjawiska neosarmatyzmu, szkice badawcze, dotyczą (w kolejnych rozdziałach) różnorodnych, ale dystynktywnych, reprezentatywnych dla kultury sarmackiej kulturemów, tworząc pewną całość opracowującą zagadnienie neosarmatyzmu w beletrystyce pisarzy XIX oraz przełomu XIX i XX wieku w aspekcie ich nawiązań selektywnych do kultury sarmackiej (co sugeruje przedrostek neo- w zjawisku określonym jako neosarmatyzm). W lekturze tworzących niniejszą monografię artykułów/rozdziałów należy pamiętać o opozycji między tradycją szlachecką jako częścią historii kultury, a tą samą tradycją jako częścią przedstawień literackich. Właśnie te obrazy literackie stanowią bowiem przedmiot badawczej refleksji.