Ebook Nowy wspaniały świat 30 lat później. Raport rozbieżności mobi,epub

e lat później, a dyktatura mojego wyimaginowanego świata przyszłości była znacznie mniej brutalna od dyktatury przedstawionej z taką błyskotliwością w Roku 1984. W realiach 1948 roku wizja Orwella okazuje się straszliwie przekonująca. Ale tyrani mimo wszystko są śmiertelni, a okoliczności się zmieniają. Niedawne przemiany w Rosji oraz najnowsze postępy w dziedzinie nauki i techniki częściowo odarły dzieło Orwella z jego posępnej wiarygodności. Oczywiście wojna nuklearna całkowicie przekreśli jakiekolwiek przewidywania. Ale zakładając, że wielkie mocarstwa zdołają jakoś się powstrzymać przed unicestwieniem całej ludzkości, wszystko wskazuje na to, iż wizja Nowego wspaniałego świata ma większe szanse na spełnienie niż ta zawarta w Roku 1984. W świetle tego, czego ostatnio dowiedzieliśmy się o zachowaniu zwierząt, a w szczególności ludzi, stało się jasne, że sprawowanie władzy oparte na wymierzaniu kar za niepożądane zachowanie jest na dłuższą metę znacznie mniej skuteczne niż sprawowanie władzy oparte na umacnianiu pożądanych zachowań poprzez nagradzanie i że terror jako metoda rządzenia przynosi o wiele słabsze efekty od pokojowej manipulacji społeczeństwem i myślami oraz uczuciami jednostek. Kara może na jakiś czas powstrzymać niepożądane zachowania, ale nie jest w stanie trwale wykorzenić skłonności ofiary do takich występków. Co więcej, psychofizyczne efekty uboczne kary mogą być równie niepożądane jak czyny, za które jest wymierzana. Wyniszczające lub antyspołeczne następstwa dawnych kar bardzo często stanowią przedmiot psychoterapii. Rządzenie społeczeństwem opisanym w Roku 1984 opiera się niemal wyłącznie na karaniu lub straszeniu karą. Za to w świecie będącym wytworem mojej wyobraźni kary należą do rzadkości i na ogół nie są zbyt surowe. Państwo sprawuje niemal idealną kontrolę poprzez systematyczne umacnianie pożądanych zachowań, różne formy łagodnej manipulacji, zarówno fizycznej, jak i psychologicznej, oraz stosowanie standaryzacji genetycznej. Embriony rozwijające się w butlach i odgórne sterowanie reprodukcją to chyba nie do końca nieprawdopodobna perspektywa, ale nie ulega wątpliwości, że zanim coś takiego nastąpi, jeszcze przez długi czas będziemy pozostawać żyworodnym gatunkiem, który rozmnaża się na chybił trafił. Względy praktyczne mogą zadecydować o wykluczeniu standaryzacji genetycznej. Jednak społeczeństwa nadal będą podlegały kontroli w fazie postnatalnej - poprzez kary, tak jak w przeszłości, i w coraz większym stopniu poprzez skuteczniejsze metody nagradzania i technokratycznej manipulacji. W Rosji staromodna i przypominająca Orwellowską wizję dyktatura Stalina zaczęła ustępować miejsca bardziej nowoczesnej formie tyranii. Na wyższych poziomach zhierarchizowanego społeczeństwa radzieckiego umacnianie pożądanych zachowań zaczęło zastępować starsze metody rządzenia za pomocą kar za niepożądane zachowania. Inżynierowie i naukowcy, nauczyciele i urzędnicy otrzymują godziwe wynagrodzenie za dobrze wykonaną pracę i płacą umiarkowane podatki, przez co podlegają nieustającej motywacji, by starać się jeszcze bardziej i zarabiać jeszcze lepiej. W pewnych dziedzinach życia mogą w mniejszym lub większym stopniu myśleć i robić, co im się podoba. Kara grozi im tylko za przekroczenie wyznaczonych granic i wejście na obszar ideologii i polityki. To dzięki pewnej dozie swobody w sferze zawodowej rosyjscy uczeni osiągają tak znaczące sukcesy. Tym, którzy żyją bliżej podstaw tej radzieckiej piramidy, nie przysługują żadne z przywilejów, jakimi cieszy się obdarzona szczególnymi zdolnościami mniejszość. Zarabiają marnie i płacą nieproporcjonalnie duże podatki, ponosząc wysokie koszty utrzymania. Zakres ich swobód jest niezwykle ograniczony, a władza kieruje nimi, raczej stosując kary lub grożąc im karą, aniżeli umacniając pożądane zachowania poprzez nagradzanie. Ustrój radziecki łączy w sobie elementy Roku 1984 z elementami, które stanowią przepowiednię stosunków panujących wśród wyższych kast w Nowym wspaniałym świecie. Tymczasem bezosobowe siły, nad którymi prawie wcale nie panujemy, zdają się popychać nas w stronę koszmaru rodem z Nowego wspaniałego świata; a to bezosobowe parcie świadomie napędzają przedstawiciele instytucji gospodarczych i politycznych, którzy opracowali szereg technik manipulacji - oddziaływania na myśli i uczucia mas - służących interesom pewnych mniejszości. Owe techniki manipulacji omówię szerzej w kolejnych rozdziałach. Na razie skupmy uwagę na tych bezosobowych siłach, które sprawiają, że demokracja jest dziś tak bardzo zagrożona, a świat stał się tak nieprzyjaznym miejscem dla wolności jednostki. Co to za siły? I dlaczego koszmar, który umiejscowiłem w siódmym stuleciu po Fordzie, urzeczywistnia się już w