POCHP w codziennej praktyce klinicznej - ebook

Szanowni Państwo,

Koleżanki i Koledzy,

przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) wysunęła się ostatnio na trzecie miejsce wśród najczęstszych przyczyn zgonów na świecie. Rozpowszechnienie tej choroby jest tak duże, że każdy lekarz bez wątpienia zetknie się w swojej praktyce zawodowej z chorym na POChP. Dlatego też niniejszy podręcznik został przygotowany z myślą o lekarzach różnych specjalności. W sposób szczególny przeznaczony jest jednak dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, na których spoczywa główna odpowiedzialność za wczesne ustalenie rozpoznania i rozpoczęcie leczenia.

Autorzy podręcznika starali się w prosty i przejrzysty sposób odpowiedzieć na najważniejsze pytania dotyczące różnych aspektów choroby i jej leczenia. Wśród nich należy podkreślić: znaczenie wczesnego rozpoznawania POChP i rolę badania spirometrycznego, konieczność rozpoczęcia leczenia choroby na jej wczesnym etapie, kompleksowy charakter leczenia (postępowanie farmakologiczne oraz niefarmakologiczne), znaczenie edukacji pacjenta w procesie odzwyczajania od palenia tytoniu oraz prawidłowej inhalacji leków wziewnych, a także sposób odpowiedniego prowadzenia dokumentacji medycznej, zapewniający właściwy poziom refundacji stosowanych leków.

Sądzimy, że przyjęta formuła pytanie-odpowiedź ułatwi praktyczne wykorzystanie informacji zawartych w publikacji, a tym samym przyczyni się do poprawy jakości opieki nad chorymi na POChP. Mając nadzieję na przychylne przyjęcie podręcznika przez środowisko lekarskie, będziemy wdzięczni za uwagi i komentarze, które mogłyby się przyczynić do dalszego podnoszenia jego jakości.

dr n. med. Katarzyna Górska
lek. Piotr Jankowski
prof. dr hab. n. med. Rafał KrenkeSTOSOWANE SKRÓTY

ACE-I – inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę (ang. angiotensin-converting-enzyme inhibitors)

ACO – współwystępowanie astmy i POChP (ang. asthma and COPD overlap)

ACOS – zespół nakładania astmy i POChP (ang. asthma and COPD overlap syndrome)

ATS – Amerykańskie Towarzystwo Chorób Klatki Piersiowej (ang. American Thoracic Society)

BEV – objętość wstecznie ekstrapolowana (ang. back extrapolated volume)

BiPAP – podwójne ciśnienie w drogach oddechowych (ang. bilevel positive airway pressure)

BMI – wskaźnik masy ciała (ang. body mass index)

CAT – test oceny POChP (ang. COPD assessment test)

ChNS – choroba niedokrwienna serca

CPAP – dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych (ang. continuous positive airway pressure)

CRP – białko C-reaktywne (ang. C-reactive protein)

DLCO – zdolność dyfuzyjna płuc dla tlenku węgla (ang. diffusing capacity of the lung for carbon monoxide)

DLT – domowe leczenie tlenem

DPI – inhalator proszkowy (ang. dry powder inhaler)

EKG – elektrokardiografia

EMG – elektromiografia

ELVR – endoskopowe zmniejszenie objętości płuc (ang. endoscopic lung volume reduction)

ERS – Europejskie Towarzystwo Chorób Płuc (ang. European Respiratory Society)

FEV1 – natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa (ang. forced expiratory volume in one second)

FET – czas trwania natężonego wydechu (ang. forced expiratory time)

FVC – natężona pojemność życiowa (ang. forced vital capacity)

FEV1/FVC – wskaźnik pseudo-Tiffeneau

GERD – choroba refluksowa przełyku (ang. gastroesophageal reflux disease)

GOLD – Światowa Inicjatywa Zwalczania Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc (ang. Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease)

Ht – hematokryt

ICD-10 – Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10

IPF – idiopatyczne włóknienie płuc (ang. idiopathic pulmonary fibrosis)

IQOS – dosł. „rzucam tradycyjne palenie” (ang. I quit ordinary smoking); urządzenie podgrzewające tytoń, podczas jego użytkowania nie dochodzi do procesu spalania (ang. heat-not-burn system)

KT – koncentrator tlenu

LABA – długo działający β2-mimetyk (ang. long-acting β2-agonist)

LAMA – długo działający antagonista receptora muskarynowego (ang. long-acting muscarinic antagonist)

LVRS – operacyjne zmniejszenie objętości płuc (ang. lung volume reduction surgery)

mMRC – skala nasilenia duszności (ang. modified British Medical Research Council dyspnea scale)

6MWT – test 6-minutowego chodu (ang. 6-Minute Walk Test)

NFZ – Narodowy Fundusz Zdrowia

NPOA – Narodowy Program Ochrony Antybiotyków

NO – niewydolność oddechowa

NS – niewydolność serca

NT-proBNP – N-końcowy propeptyd natriuretyczny typu B (ang. N-terminal pro B-type natriuretic peptide)

NWM – nieinwazyjna wentylacja mechaniczna

OBS – obturacyjny bezdech senny

OIT – oddział intensywnej terapii

OZW – ostry zespół wieńcowy

PAD – choroba tętnic obwodowych (ang. peripheral artery disease)

PaO2 – ciśnienie parcjalne tlenu

PaCO2 – ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla

PEF – szczytowy przepływ wydechowy (ang. peak expiratory flow)

post-FEV1 – natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa po podaniu leku rozszerzającego oskrzela

pMDI – inhalator ciśnieniowy (ang. pressurised metered dose inhaler)

PNDS – zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła (ang. post nasal drip syndrome)

POZ – podstawowa opieka zdrowotna

POChP – przewlekła obturacyjna choroba płuc

PTChP – Polskie Towarzystwo Chorób Płuc

PZO – przewlekłe zapalenie oskrzeli

RSD – resztowe odchylenie standardowe

RTG – radiogram

RV – objętość zalegająca (ang. residual volume)

RZS – reumatoidalne zapalenie stawów

SABA – krótko działający β2-mimetyk (ang. short-acting β2-agonist)

SAMA – krótko działający antagonista receptora muskarynowego (ang. short-acting muscarinic antagonist)

sGKS – glikokortykosteroid systemowy

SMI – inhalator miękkiej mgły (ang. soft mist inhaler)

TLC – całkowita pojemność płuc (ang. total lung capacity)

TK – tomografia komputerowa

TKWR – tomografia komputerowa wysokiej rozdzielczości

TPEF – czas do osiągnięcia szczytowego przepływu wydechowego (ang. time to peak expiratory flow)

wGKS – wziewny glikokortykosteroid

WHO – Światowa Organizacja Zdrowia (ang. World Health Organization)1 Cztery głoski – czym właściwie jest POChP?

Chociaż przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) stanowi jedną z najczęstszych przyczyn zgonów na całym świecie, wiedza o niej, zarówno wśród lekarzy, jak i wśród pacjentów, jest nadal niedostateczna. Badania wykazały, że tylko kilka procent Polaków potrafi poprawnie rozszyfrować literowy skrót choroby. Niska świadomość społeczna istoty i zagrożeń związanych z POChP oraz błędne podejście lekarzy do niej przyczyniają się do późnego jej rozpoznania.

Zgodnie z definicją Światowej Inicjatywy Zwalczania Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc (GOLD) POChP jest chorobą często występującą, której jednak – co ważne – można zapobiegać oraz którą można skutecznie leczyć. Charakteryzują ją utrzymujące się objawy ze strony układu oddechowego oraz trwałe (nieodwracalne) i zwykle postępujące ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe. U podłoża choroby leży nieprawidłowa przewlekła odpowiedź zapalna dróg oddechowych oraz płuc na szkodliwe cząstki i gazy. Na jej obraz składają się przewlekłe zapalenie oskrzeli (PZO) i rozedma płuc, które mogą występować osobno, ale najczęściej współistnieją ze sobą. Obecność cech PZO i/lub rozedmy determinuje objawy i kliniczny przebieg POChP, a także odpowiedź na leczenie.

Definicja POChP dobrze oddaje fakt, że choć choroba jest nieodwracalna, można jej zapobiegać przez usunięcie czynników ją wywołujących: ekspozycji na dym tytoniowy oraz zanieczyszczenia występujące w środowisku pracy, a także szkodliwe pyły i gazy obecne w środowisku domowym i powietrzu atmosferycznym. Szczególnie ważne jest wykorzystanie spirometrii w celu odpowiednio wczesnego rozpoznania choroby. Nieprawidłowy wynik tego badania może zmotywować chorego do zaprzestania palenia tytoniu (jest to działanie, które w największym stopniu spowalnia przebieg choroby) oraz podjęcia odpowiedniego leczenia.Piśmiennictwo:

1. 1. Alshabanat A., Zafari Z., Albanyan O. et al.: Asthma and COPD Overlap Syndrome (ACOS): A Systematic Review and Meta Analysis. PLOS ONE 2015; 10: e0136065.
2. 2. Antczak A. (red.): POChP w przypadkach klinicznych. PZWL, Warszawa 2018.
3. 3. Bafadhel M., McKenna S., Terry S. et al.: Acute exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease: identification of biologic clusters and their biomarkers. Am. J. Respir. Crit. Care Med. 2011; 184(6): 662-671.
4. 4. Bekki K., Inaba Y., Uchiyama S., Kunugita N.: Comparison of Chemicals in Mainstream Smoke in Heat-not-burn Tobacco and Combustion Cigarettes. J. UOEH 2017; 39(3): 201-207.
5. 5. Chorostowska-Wynimko J., Górecka D., Śliwiński P., Roszkowski-Śliz K.: „EUROPEAN COPD AUDIT” w Polsce – jak leczymy chorych z zaostrzeniem POCHP? Pneumonol. Alergol. Pol. 2012; 80: 493-497.
6. 6. Dal Negro R.W., Wedzicha J.A., Iversen M. et al.: Effect of erdosteine on the rate and duration of COPD exacerbations: the RESTORE study. Eur. Respir. J. 2017; 50: 1700711.
7. 7. Diagnosis of Diseases of Chronic Airflow limitation: Asthma, COPD and Asthma-COPD Overlap Syndrome (ACOS) 2015 .
8. 8. Faber K., Górska K., Krenke R.: 76-letnia kobieta z zaostrzeniem przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Med. Prakt. 2018; 1: 1-9.
9. 9. Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD): Global Strategy for the Diagnosis, Management, and Prevention of COPD 2018 .
10. 10. Głuszek J.: Niedokrwienie serca i nadciśnienie tętnicze u chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc i obturacyjny bezdech senny. Pneumonol. Alergol. Pol. 2013; 81: 567-574.
11. 11. Goto D., Torres G., Seguro A. et al.: Furosemide impairs nasal mucociliary clearance in humans. Respir. Physiol. Neurobiol. 2010; 170(3): 246-252.
12. 12. Górska K.: Miejsce terapii trójlekowej u chorych na POChP w świetle badań klinicznych. Terapia 2018; 2(361): 19-24.
13. 13. Górska K., Chazan R.: Zastosowanie wziewnych glikokortykosteroidów u chorych na POChP. Terapia 2015; 4(320): 66-70.
14. 14. Górska K., Urbankowski T., Mierzejewski M. et al.: Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) w pytaniach i odpowiedziach – poradnik dla chorego. ITEM Publishing, Warszawa 2017.
15. 15. Hryniewicz W., Albrecht P., Radzikowski A. (red.): Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego 2016. Narodowy Program Ochrony Antybiotyków, Warszawa 2016.
16. 16. Jassem E., Batura-Gabryel H., Cofta S. et al.: Zalecenia Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc dotyczące opieki paliatywnej w przewlekłych chorobach płuc. Pneumonol. Alergol. Pol. 2012; 80(1): 41-46.
17. 17. Miravitlles M., Soler-Cataluna J.J., Calle M. et al.: Spanish COPD Guidelines (GesEPOC) 2017 Pharmacological Treatment of Stable Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Arch. Bronconeumol. 2017; 53(6): 324-335.
18. 18. Nagy L.: Are there cardiovascular adverse effects of inhaled anticholinergics? Orv. Hetil. 2015; 156(31): 1246-1252.
19. 19. Papi A., Rabe K.F., Rigau D. et al.: Management of COPD exacerbations: a European Respiratory Society/American Thoracic Society guideline. Eur. Respir. J. 2017; 49: 1600791.
20. 20. Pietrzak J., Sinkiewicz W., Świątkiewicz I.: Niewydolność serca współistniejąca przewlekła obturacyjna choroba płuc – problemy diagnostyczne i terapeutyczne. Folia Cardiologica Excerpta 2011; 6(1): 28-35.
21. 21. Przewlekła niewydolność oddychania, Stanowisko Komisji Chorób Układu Oddechowego Komitetu Patofizjologii Klinicznej Polskiej Akademii Nauk 2011.
22. 22. Śliwinski P., Górecka D., Jassem E., Pierzchała W.: Zalecenia Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc dotyczące rozpoznawania i leczenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Pneumonol. Alergol. Pol. 2014; 82(3): 227-263.
23. 23. Tantucci C., Modina D.: Lung function decline in COPD. Int. J. Chron. Obstruct. Pulmon. Dis. 2012; 7: 95-99.
24. 24. Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Dz.U. z 2004 r. nr 92.
25. 25. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc dotyczące wykonywania badań spirometrycznych. Pneumonol. Alergol. Pol. 2006; 74(supl. 1).
26. 26. Zbozinkova Z., Barczyk A., Tkacova R. et al.: POPE study: rationale and methodology of a study to phenotype patients with COPD in Central and Eastern Europe. Int. J. Chron. Obstruct. Pulmon. Dis. 2016; 11: 611-622.