Ebook Ocet i łzy. Terror Wielkiej Rewolucji Francuskiej jako doświadczenie traumatyczne mobi,epub

, skąd blisko już do wiary w jej opiekę nad Francją i cudowną moc. Z drugiej strony, paradoksalnie, także kontrrewolucja skłonna była traktować gilotynę jako obiekt kultu. Król, królowa oraz kwiat arystokracji oddali życie na szafocie. Jego deski uświęcone więc były krwią męczenników. Gilotyna zaczęła funkcjonować w ikonografii kontrrewolucyjnej jako ,,narzędzie Męki". Powstało wiele obrazów przedstawiających męczeństwo ,,syna Ludwika Świętego" lub jego arcychrześcijańskiej małżonki. Gilotyna odegrała w nich rolę podobną, jaką w obrazach świętych odgrywają ich atrybuty męczeństwa: koło albo wieża. W scenach takich królewscy męczennicy nie wchodzili nigdy w bezpośredni kontakt z urządzeniem. Ukazywano ich zazwyczaj na moment przed egzekucją, w chwili gdy z podniesioną w oratorskim geście ręką przemawiają do ludu, w chwili ,,nauczania". Za pomocą stojącej w tle gilotyny mieli własną krwią przypieczętować swoje słowa, to na niej złożyć mieli najwyższe świadectwo wiary. Co ciekawe, gilotyna zniknęła zupełnie z innego typu religijnych przedstawień Ludwika XVI - jego apoteozy. ,,Syn Ludwika Świętego" zgodnie ze słowami swego spowiednika wstępuje na nich do nieba z wysokości ołtarza lub opustoszałego szafotu. Na jednym z obrazów, autorstwa nadwornego rytownika księcia sasko-koburskiego, Paula Wolfganga Schwarza, pomaga mu w tym anioł, w otwartym niebie zaś wita go jego święty przodek, wręczając mu palmę męczeństwa21. Na innej rycinie, na pustym placu Rewolucji widzimy tylko dwie postaci: unoszącego się ku niebiosom króla i jego spowiednika, palcem wskazującego mu drogę wzwyż22. Na tych par excellence religijnych obrazach nie ma już miejsca dla gilotyny. Znajdujemy się tu w innym, duchowym wymiarze. Cała rzeczywistość ziemska została przezwyciężona. Nie ma już kata, szafotu i kłębiącego się pod nim tłumu kanibali. Głowa Ludwika na nowo przyrosła do jego świętego ciała. Znikając ze scen apoteozy, gilotyna pozostała w relikwiarzach. Tak chyba bowiem da się zaklasyfikować kasetkę z kości słoniowej, której wieczko przyozdabia sylweta gilotyny wyrzeźbiona w masie perłowej i otoczona sześcioma medalionami23. Wśród profilów wypełniających medaliony rozpoznać można profil Ludwika XVI i Marii Antoniny. Jedno z wielu przedstawień apoteozy króla-męczennika Męczeństwo Marii Antoniny Sama gilotyna mogła być także traktowana jako kontrrewolucyjna relikwia. Kat otrzymywał wiele propozycji od osób pragnących odkupić od niego ostrze, które ścięło głowę króla. W mało wiarygodnym - niestety - źródle, jakim są Pamiętniki kata Sansona, znajdujemy zaś taką oto relację z egzekucji pewnego emigranta, która miała miejsce w kwietniu 1793 roku: ,,Skazaniec po wejściu na platformę obejrzał szafot ze szczególną uwagą, jego oblicze zaś zdradzało wielkie przejęcie. Gdy Sanson znalazł się obok ofiary, skazaniec zapytał: <>. I gdy egzekutor zdawał się nie rozumieć, tamten spytał, czy to ten sam instrument, który służył do egzekucji króla. Sanson odrzekł, że tylko nóż został zmieniony, a wtedy mający za chwilę umrzeć rojalista ukląkł i nabożnie ucałował miejsce, które skropiła krew Ludwika XVI"24. Ale skoro gilotyna jest znakiem transcendencji, odsyłać musi do rzeczywistości wyższej niż ona sama. Dlatego nieprzypadkowo pozostaje na placu, na którym celebruje się święto ku czci Istoty Najwyższej. I nieprzypadkowo też w dwa dni po tym radosnym święcie wydane zostaje ponure prawo z 22 prairiala. Tłumaczy to już sam Robespierre w swej mowie z 18 floréala, w której zapowiada ustanowienie nowego kultu. ,,Raport z floréala - pisze Mona Ozouf - wiąże ze sobą ostatecznie dwa z pozoru mało przystające do siebie imperatywy: <> (to znaczy przyjmijcie religię państwową); <> (to znaczy prowadźcie wojnę i politykę Terroru). Widać, co spaja te dwie serie imperatywów. Nie jest łatwo zmusić do akceptacji Terroru ludzi, którzy wierzą, że ślepa siła uderza wedle przypadku zbrodnię i cnotę, i że od potomności nie można oczekiwać żadnego zadośćuczynienia, krótko mówiąc - ludzi, którzy podpisaliby się pod ,,smutnymi doktrynami Chaumettea". Jeszcze trudniej jest osobiście sygnować dzieło Terroru. Jakaż więc lepsza rękojmia, jakaż lepsza od Opatrzności ucieczka, by skłonić innych do zaakceptowania tej konieczności i zatrzeć na niej wszelkie osobiste znamię? Istota Najwyższa nie jest więc żadną miarą niestosowną fantazją, ale środkiem świadomie użytym po to, by podeprzeć Terror ortodoksją"25. Opatrzność jak zwykle jest po naszej stronie. Bóg został tak przekomponowany przez rewolucjonistów, by mógł sta�