Międzynarodowa popularność lekcji wirtualnych o Zagładzie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu a tematyka teatrów w obozach koncentracyjnych - ebook

Profesorowi Markowi Pieniążkowi

Działalność teatrów w obozach koncentracyjnych stanowi problematykę, która domaga się pogłębionych badań. Zdecydowanie więcej wiemy na temat malarstwa obozowego, ale już balet czy funkcjonowanie teatru — zdarza się, że wywołują zdumienie. Jak to przecież możliwe, że w warunkach, gdzie człowiek żył stale pod ekstremalnym napięciem emocjonalnym, w chronicznym zagrożeniu życia, wyczerpany, pozbawiony środków podstawowych do egzystencji, przemęczony morderczą pracą i rygorem funkcjonowania pod represyjną kontrolą esesmanów — był w stanie myśleć o tym, by organizować życie kulturalne na wysokim poziomie artystycznym, czego domaga się gra aktorska?

Funkcja sztuki, teatru dobrze może zostać odzwierciedlona przez znaczenie snu w warunkach obozu koncentracyjnego. Sen był najczęściej ucieczką w normalny, bezpieczny, przedwojenny świat lub był okazją do odreagowania codziennego doświadczenia napięć i terroru, co jest motywem przewodnim książki dyrektora Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, dr Piotra Cywińskiego, w której badał szczegółowo ten mało znany jak teatr aspekt funkcjonowania obozowego. Wspólną przestrzenią dla snu i sztuki, w tym teatralnej jest w rzeczywistości poobozowej stanowienie zasobu terapeutycznego, wspomagającego powrót do życia w normalnych warunkach. Trzeba jednak zaznaczyć, że zmieniają się główne motywy tej aktywności u byłych więźniów. W obozie uciekali w rzeczywistość, którą znali przed wojną. Po wojnie z kolei nie byli w stanie do końca życia wyprzeć z pamięci traumatycznych doświadczeń. Zaczęli śnić o tym, że znowu są więźniami hitlerowskich obozów zagłady. Te sny, o których zebrałam informacje od świadków, a do których rzadko się przyznawali były cichym, nocnym dramatem, który stanowił piętno wiecznego więźnia. W tych snach ludzie byli przekonani, że znowu są w obozie, gdy się budzili — znowu tam byli — była to bowiem głębsza faza snu i narastała spirala strachu.

Niezwykły jest spektakl baletowy, jaki został wystawiony przez chore na gruźlicę więźniarki w Auschwitz. Zdobyły białe koszule, dokonując kradzieży z magazynu, słynnej Kanady, gdzie przechowywano rzeczy zarekwirowane więźniom. Tymczasem w obozie przewinieniem zagrożonym śmiercią było nawet jak więzień nie nosił regulaminowej czapki, stanowiącej komplet ubioru, jaki otrzymywał z pasiakiem.