Hrabia Monte Christo (elegancka edycja) ebook

1. Powrót do Marsylii

Był dwu­dzie­sty czwarty lutego 1815 roku, gdy straż­nik dał z wieży Notre Dame de la Garde sygnał, zapo­wia­da­jąc przy­by­cie trój­masz­towca „Faraon”, powra­ca­ją­cego ze Smyrny przez Triest i Neapol.

Jak to zazwy­czaj bywa w takich razach, z portu natych­miast wyru­szył pilot i opły­nąw­szy zamek If, przy­bił do burty statku pomię­dzy przy­ląd­kiem Mor­gion i wyspą Rion. I jak to się znów z reguły dzieje, tak i tego dnia wały twier­dzy Świę­tego Jana zaro­iły się od gapiów; przy­by­cie bowiem statku jest w Mar­sy­lii zawsze wiel­kim wyda­rze­niem, a co dopiero takiego statku jak „Faraon” – zbu­do­wa­nego, ota­klo­wa­nego i zała­do­wa­nego w stocz­niach sta­ro­żyt­nej Focei, a nade wszystko nale­żą­cego do jed­nego z miej­sco­wych arma­to­rów.

A sta­tek zbli­żał się tym­cza­sem; prze­był już szczę­śli­wie cie­śninę pomię­dzy wyspami Cala­sa­re­igne i Jaros, powstałą na sku­tek wstrzą­sów wul­ka­nicz­nych, minął Pomègue, i choć posu­wał się pod roz­pię­tymi mar­slami, kliw­rem i beza­nem, szedł tak wolno i tak posępny nastrój wokół roz­ta­czał, że nie­któ­rzy wśród widzów, wie­dzeni samym prze­czu­ciem, zasta­na­wiali się, co za nie­szczę­ście mogło ów sta­tek dotknąć. Mimo to ludzie rozu­mie­jący się na nawi­ga­cji twier­dzili, że jeśli się coś złego przy­tra­fiło, to pew­nie nie stat­kowi. Bo cho­ciaż pły­nął wolno, ale w naj­lep­szym porządku, jak sta­tek pod zna­ko­mi­tym dowódz­twem. Kotwica była przy­go­to­wana, zlu­zo­wano wanty buksz­prytu, a obok pilota, który był gotów, aby wpro­wa­dzić żaglo­wiec w wąskie gar­dło mar­syl­skiego portu, stał młody czło­wiek, o ener­gicz­nym zacho­wa­niu i bystrym spoj­rze­niu; bacz­nie czu­wał nad każ­dym ruchem statku i powta­rzał każdy roz­kaz pilota.

Wśród tłumu widzów, na twa­rzach któ­rych malo­wał się ów nie­okre­ślony nie­po­kój, jeden czło­wiek szcze­gól­nie zda­wał się nie­po­koić i nie­cier­pli­wić; nie mogąc się docze­kać przy­by­cia statku do portu, wsko­czył prędko do małej łódki i kazał pły­nąć naprze­ciw „Fara­ona”; przy­bił doń na wyso­ko­ści zatoczki Réserve.

Na widok owego czło­wieka młody mary­narz opu­ścił swoje sta­no­wi­sko przy pilo­cie i z kape­lu­szem w ręku przy­stą­pił do burty statku.

Był to mło­dzie­niec liczący zale­d­wie osiem­na­ście do dwu­dzie­stu lat, słusz­nego wzro­stu, smu­kły, kru­czo­włosy, o pięk­nych czar­nych oczach. W całej jego postaci malo­wały się spo­kój i ener­gia, wła­ściwa ludziom, któ­rzy od dzie­ciń­stwa przy­wy­kli wal­czyć z nie­bez­pie­czeń­stwami.

– Ach! To pan, panie Edmun­dzie! – wykrzyk­nął męż­czy­zna z łódki. – Cóż się stało? Skąd ten smu­tek, który panuje na pokła­dzie?

– Nie­szczę­ście, wiel­kie nie­szczę­ście na nas spa­dło, panie Mor­rel – odrzekł mło­dzie­niec. – Nie­szczę­ście, które srogo mnie dotknęło. Tuż pod Civi­ta­vec­chia stra­ci­li­śmy naszego zacnego kapi­tana Leclère'a.

– A ładu­nek? – zawo­łał nie­spo­koj­nie wła­ści­ciel okrętu.

– Nie­tknięty, przy­wieź­li­śmy go w naj­lep­szym porządku; sądzę, że jeśli o to idzie, będziesz pan zupeł­nie kon­tent. Ale biedny kapi­tan Leclère…

– Cóż mu się stało? – spy­tał wła­ści­ciel tonem wyraź­nie spo­koj­niej­szym. – Cóż się stało zacnemu kapi­ta­nowi?

– Nie żyje.

– Czyżby uto­nął?

– O nie, panie Mor­rel, umarł na zapa­le­nie mózgu wśród naj­okrop­niej­szych cier­pień.

Po czym Edmund zwró­cił się do swo­ich ludzi:

– Hej! – zawo­łał. – Wszy­scy na sta­no­wi­ska, rzu­camy kotwicę!

Załoga speł­niła roz­kaz i ośmiu czy dzie­wię­ciu mary­na­rzy, któ­rzy się na nią skła­dali, rzu­ciło się w mgnie­niu oka do szo­tów, bra­sów, fałów, want i szta­gów.

Młody mary­narz, rzu­ciw­szy okiem na począ­tek manewru i prze­ko­naw­szy się, że roz­kazy są nale­ży­cie speł­niane, powró­cił do pana Mor­rela.

– Jakże doszło do tego nie­szczę­ścia? – spy­tał arma­tor, nawią­zu­jąc do prze­rwa­nego wątku roz­mowy.

– Ach, mój Boże, ni­gdy byśmy się nie spo­dzie­wali. Po dłu­giej roz­mo­wie z komen­dan­tem portu w Neapolu kapi­tan Leclère opu­ścił mia­sto bar­dzo wzru­szony: nie minęła doba, a dostał nad­zwy­czaj moc­nej gorączki i w trzy dni póź­niej już umie­rał… Wypra­wi­li­śmy mu pogrzeb jak należy; przy­wią­za­li­śmy mu do stóp i do głowy dwu­dzie­sto­sze­ścio­fun­towe kule i spo­czywa teraz owi­nięty w hamak nie­da­leko wyspy El Giglio. Wdo­wie po nim wie­ziemy jego Krzyż Legii Hono­ro­wej i szpadę. Smutne to – cią­gnął mło­dzie­niec z melan­cho­lij­nym uśmie­chem – wal­czyć z Angli­kami lat dzie­sięć, żeby potem umrzeć taką śmier­cią, jak lada kto umiera – we wła­snym łóżku.

– Cóż chcesz, do dia­bła, drogi panie Edmun­dzie – odpo­wie­dział arma­tor, który wyglą­dał na nie­mal zupeł­nie pocie­szo­nego po tej stra­cie. – Wszy­scy jeste­śmy śmier­telni, a trzeba prze­cież, żeby sta­rzy ustę­po­wali miej­sca mło­dym, ina­czej trudno byłoby mówić o postę­pie; ale skoro powia­dasz mi, że ładu­nek jest…

– W dosko­na­łym sta­nie, ręczę za to, panie Mor­rel. Ten rejs przy­nie­sie panu zapewne dwa­dzie­ścia pięć tysięcy fran­ków zysku.

Sta­tek mijał wła­śnie Basztę Okrą­głą.

– Goto­wać się do zwi­ja­nia mar­sli, kliwra i bezan­ża­gla! – zawo­łał młody żeglarz. – Żywo!

Roz­kaz speł­niono z taką szyb­ko­ścią jak na okrę­cie wojen­nym.

– Luzuj i zwi­jaj!

Na tę komendę wszyst­kie żagle opa­dły nagle, a sta­tek jął posu­wać się do przodu z wolna, popy­chany samą już tylko siłą roz­pędu.

– Teraz, panie Mor­rel, racz wejść na pokład – rzekł Dantès, widząc nie­cier­pli­wość wła­ści­ciela. – Oto wycho­dzi z kajuty pań­ski buchal­ter, pan Dan­glars. Udzieli panu wszel­kich obja­śnień, jakich byś pan nie zażą­dał. Co do mnie, muszę dopil­no­wać kotwi­cze­nia i wywie­sić znaki żałoby.

Arma­tor nie kazał sobie powta­rzać dwa razy, uchwy­cił linę okrę­tową, którą mu rzu­cił Dantès i z nad­zwy­czajną zręcz­no­ścią, która nie przy­nio­słaby wstydu naj­wy­traw­niej­szemu majt­kowi, wspiął się na pokład po szcze­blach umo­co­wa­nych na zewnętrz­nej ścia­nie pęka­tego kadłuba. Dantès tym­cza­sem wró­cił na swoje dawne miej­sce, aby nie prze­szka­dzać roz­mo­wie arma­tora i pana Dan­glarsa, owego człeka, który wyszedł z kajuty na spo­tka­nie pana Mor­rela.

Nowo przy­były wyglą­dał na dwa­dzie­ścia pięć do dwu­dzie­stu sze­ściu lat. Obłudna jego fizys zdra­dzała, że płasz­czył się w obej­ściu ze zwierzch­ni­kami, zaś cierpko trak­to­wał pod­wład­nych. Pia­sto­wał sta­no­wi­sko agenta kaso­wego, a że sama ta funk­cja budzi wstręt wśród mary­na­rzy, dla­tego zapewne cała załoga oka­zy­wała mu tyleż nie­chęci, co sym­pa­tii wobec Edmunda Dantèsa.

– I cóż, wie pan już zapewne – roz­po­czął Dan­glars – o nie­szczę­ściu?

– Wiem już, wiem. Biedny kapi­tan Leclère, dzielny to był i zacny czło­wiek.

– A nade wszystko dosko­nały mary­narz, zesta­rzał się, patrząc tylko na niebo i morze, jak przy­stoi czło­wie­kowi, w któ­rego ręce zło­żone były inte­resy tak zna­ko­mi­tej firmy jak Dom Han­dlowy Mor­rel i Syn – odrzekł Dan­glars.

– Zdaje mi się jed­nak – rzekł arma­tor, śle­dząc wzro­kiem Dantèsa – że nie­ko­niecz­nie trzeba być sta­rym wil­kiem mor­skim, jak pan twier­dzisz, aby znać dobrze swoje rze­mio­sło. Oto na przy­kład nasz drogi Edmund bie­rze się do dowo­dze­nia, tak jakby nie potrze­bo­wał niczy­jej pomocy.

– Zapewne – rzekł Dan­glars, spo­glą­da­jąc na Dantèsa z ukosa, a w oku bły­snęła mu nie­na­wiść. – Tak, nie pod­lega to żad­nej wąt­pli­wo­ści, młode to i pewne sie­bie… Led­wie kapi­tan zamknął oczy, on natych­miast objął dowódz­two bez niczy­jej rady, i zamiast udać się pro­stą drogą do Mar­sy­lii, pół­tora dnia stał ze stat­kiem na Elbie.

– Miał prawo i obo­wią­zek objąć dowódz­two statku jako drugi co do stop­nia po zmar­łym; że zaś stra­cił pół­tora dnia na Elbie, to źle, chyba że sta­tek potrze­bo­wał jakiejś naprawy.

– „Faraon” miał się tak dobrze jak ja, a życzę panu z całego serca takiego zdro­wia jak moje, panie Mor­rel; stra­ci­li­śmy pół­tora dnia, bo po pro­stu zachciało mu się pobyć tro­chę na lądzie i nic wię­cej.

– Dantès, pozwól pan tu do nas na chwilę! – zawo­łał do mło­dzieńca arma­tor.

– Pro­szę wyba­czyć – odpo­wie­dział Dantès – za chwilę będę mógł panu słu­żyć.

Po czym zwró­cił się do załogi:

– Rzu­caj!

Kotwica spa­dła, łań­cuch osu­nął się z brzę­kiem. Cho­ciaż pilot był na­dal obecny, Dantès pozo­stał na sta­no­wi­sku, póki ten ostatni manewr nie został ukoń­czony, po czym krzyk­nął:

– Pro­por­czyk do połowy masztu, spu­ścić flagę! Skrzy­żo­wać reje!

– Uwa­żaj pan – rzekł Dan­glars. – Słowo daję, on ma się już za kapi­tana.

– Bo i jest nim – odpo­wie­dział wła­ści­ciel.

– Tak, brak tylko pod­pisu pana, panie Mor­rel, i pań­skiego wspól­nika.

– Do dia­bła, dla­cze­góż nie mie­li­by­śmy go zatrzy­mać na tym sta­no­wi­sku? Prawda, że młody, ale to chło­pak na swoim miej­scu i widzę, że doświad­czony z niego żeglarz.

Dan­glars spo­chmur­niał na moment.

– Prze­pra­szam, panie Mor­rel – rzekł Dantès, pod­cho­dząc do nich. – Racz mi wyba­czyć; kiedy sta­tek jest już na kotwicy, jestem na pań­skie roz­kazy. Zda­wało mi się, żeś mnie pan wzy­wał.

Dan­glars cof­nął się o krok.

– Chcia­łem cię zapy­tać, dla­czego zatrzy­ma­łeś się na Elbie.

– Wła­ści­wie nie wiem. Chcia­łem tylko wypeł­nić ostat­nią wolę kapi­tana Leclère'a, który umie­ra­jąc, wrę­czył mi paku­nek dla mar­szałka Ber­tranda.

– I cóż? Widzia­łeś go, Edmun­dzie?

– Kogo?

– Mar­szałka.

– Widzia­łem.

Rozej­rzaw­szy się nie­spo­koj­nie wkoło, Mor­rel odpro­wa­dził Dantèsa na stronę.

– Jakże się ma cesarz? – zapy­tał z oży­wie­niem.

– Dobrze, jeśli mogę sądzić z tego, co sam widzia­łem.

– Widzia­łeś więc i cesa­rza?

– Wszedł, kie­dym był u mar­szałka.

– Mówi­łeś z nim?

– On raczej ze mną roz­ma­wiał – uśmiech­nął się Dantès.

– I cóż ci rzekł?

– Zapy­tał, kiedy nasz sta­tek wyru­szył z Mar­sy­lii, jaką pły­nął drogą, jaki ma ładu­nek. Wywnio­sko­wa­łem, że gdyby był bez ładunku i nale­żał do mnie, cesarz chęt­nie by go kupił. Ale powie­dzia­łem, że jestem tylko zastępcą kapi­tana, sta­tek zaś jest wła­sno­ścią Domu Mor­rel i Syn. „Aha! – zawo­łał natych­miast – znam tę firmę. Mor­relowie to z dziada pra­dziada wła­ści­ciele stat­ków; jakiś Mor­rel słu­żył w tym samym pułku co i ja w gar­ni­zo­nie w Walen­cji”.

– To prawda, jak Boga kocham! – wykrzyk­nął ura­do­wany arma­tor. – Wszak to Poli­karp Mor­rel, mój rodzony wuj, który dochra­pał się stop­nia kapi­tana. Edmun­dzie, jeśli tylko powiesz pan wujowi, że cesarz go sobie przy­po­mniał, poczciwy stary zrzęda roz­pła­cze się z rado­ści, zoba­czysz. – Dobrze – cią­gnął dalej, kle­piąc mło­dzieńca po ramie­niu – słusz­nie zro­bi­łeś, żeś speł­nił roz­kazy kapi­tana Leclère'a i zatrzy­mał się na Elbie, cho­ciaż gdyby wie­dziano, że zano­si­łeś jakąś paczuszkę do mar­szałka i mówi­łeś z cesa­rzem, mogłoby cię to nara­zić na podej­rze­nia.

– Ale z jakiej przy­czyny, panie Mor­rel? – spy­tał Dantès. – Czyż ja wiem, co było w tym pakunku? Cesarz zaś mógł zadać takie same pyta­nia pierw­szemu lep­szemu mary­na­rzowi. Ale prze­pra­szam pana raz jesz­cze – rzekł nagle Dantès – zbli­żają się do nas służba sani­tarna i cel­nicy, pan pozwoli…?

– Dobrze, mój drogi Edmun­dzie, rób, co trzeba.

Mło­dzie­niec odda­lił się, a na jego miej­sce przy­bli­żył się Dan­glars.

– I cóż? – zapy­tał. – Zdaje się, że musiał się dobrze tłu­ma­czyć z postoju w Por­to­fer­raio?

– Ow­szem, podał naj­istot­niej­sze powody, kochany panie Dan­glars.

– O, tym lepiej. Nie uwie­rzy pan, jak przy­kro myśleć, że kolega nie speł­nia swych obo­wiąz­ków.

– Dantès wyko­nał to, co do niego nale­żało – odpo­wie­dział arma­tor. – Nie mam mu nic do zarzu­ce­nia. Postój miał miej­sce na pole­ce­nie kapi­tana Leclère'a.

– Jeśli już mowa o kapi­ta­nie, czy Dantès nie oddał ci od niego żad­nego listu?

– Mnie? Nie. Miał więc jakiś list?

– Zda­wało mi się, że prócz paczki kapi­tan wrę­czył mu list.

– O jakiejże to paczuszce mówisz, panie Dan­glars?

– Ależ o tej, którą Dantès oddał w Por­to­fer­raio.

– Skąd pan wiesz, że miał tam oddać jakąś paczkę?

Dan­glars zaru­mie­nił się.

– Prze­cho­dzi­łem wła­śnie obok kajuty kapi­tana i przez pół­u­chy­lone drzwi zauwa­ży­łem, jak odda­wał Dantèsowi paku­nek i list.

– O liście nic mi nie mówił – odrzekł wła­ści­ciel. – A jeśli ma dla mnie jakąś wia­do­mość, z pew­no­ścią mi ją dorę­czy.

Dan­glars zamy­ślił się na chwilę.

– Panie Mor­rel, bar­dzo pana pro­szę, abyś mu o tym nie wspo­mi­nał; prze­cież mogłem się pomy­lić.

W tejże chwili nad­szedł Dantès, a Dan­glars znowu się odda­lił.

– Cóż, Dantès, wszystko już zała­twione? – zapy­tał Mor­rel.

– Tak, panie Mor­rel.

– Jakoś nie­długo trwały te for­mal­no­ści.

– A nie. Odda­łem cel­ni­kom spis naszych towa­rów, a z komory cel­nej przy­słano do nas czło­wieka, który przy­je­chał razem z pilo­tem. Wrę­czy­łem mu nasze doku­menty.

– Więc jesteś już pan wolny?

Dantès obej­rzał się wokół.

– Tak, wszystko jest w porządku.

– No to może zjesz pan z nami dziś obiad?

– Pro­szę mi daro­wać, panie Mor­rel, ale choć to dla mnie ogromny zaszczyt, muszę naj­pierw powi­tać ojca.

– Słusz­nie, moje dziecko. Zna­łem cię zawsze jako dobrego syna.

– A mój ojciec… – zapy­tał Dantès z pew­nym waha­niem – nie wie pan, jak on się miewa?

– Myślę, że dobrze, cho­ciaż przy­znam ci się, mój Edmun­dzie, żem go dawno nie widział.

– A tak, on nie wycho­dzi pra­wie ze swego poko­iku.

– To dowo­dzi, że mu nic nie bra­ko­wało w cza­sie two­jej nie­obec­no­ści.

Dantès uśmiech­nął się.

– Mój ojciec jest tak dumny, że gdyby nawet nic już nie miał, nikogo by w świe­cie nie popro­sił o pomoc, chyba Boga jed­nego.

– Dobrze, ale potem możemy się spo­dzie­wać, że przyj­dziesz?

– Och, znów pro­szę pana o wyba­cze­nie. Po tych odwie­dzi­nach muszę jesz­cze do kogoś pójść, i tam rów­nież serce mi się wyrywa.

– Ach, prawda! Prawda. Zapo­mnia­łem na śmierć, że w wio­sce kata­loń­skiej pewna osoba ocze­kuje na pana z taką jak pań­ski ojciec nie­cier­pli­wo­ścią, śliczna Mer­ce­des…

Dantès uśmiech­nął się.

– Ach, nie dzi­wię się teraz – rzekł pan Mor­rel – dla­czego tu przy­cho­dziła pytać ze trzy razy, czy nie ma wia­do­mo­ści o „Fara­onie”. Tam, do dia­bła! Powo­dzi się panu, drogi Edmun­dzie, piękną masz kochankę!

– To nie moja kochanka – odpo­wie­dział z powagą Dantès – ale narze­czona.

– Wszystko to jedno, kochanka, narze­czona – uśmiech­nął się wła­ści­ciel statku.

– Dla nas nie, panie Mor­rel.

– Dobrze, idź już, idź, kochany Edmun­dzie, nie zatrzy­muję cię dłu­żej. Dosyć się napil­no­wa­łeś moich inte­re­sów, zała­twiajże teraz swoje sprawy. Może ci trzeba pie­nię­dzy?

– Nie, dzię­kuję, oszczę­dzi­łem sobie dosyć w cza­sie podróży, mam całą trzy­mie­sięczną gażę.

– Jesteś porząd­nym chłop­cem, Edmun­dzie.

– Pan wie, że mój ojciec jest ubogi – odpo­wie­dział Dantès.

– O, wiem, wiem, żeś dobry syn jak rzadko, spie­szże więc do ojca. Ja także mam syna i nie był­bym bar­dzo zobo­wią­zany temu, kto by go chciał zatrzy­mać z dala ode mnie po trzy­mie­sięcz­nej podróży.

– Żegnam więc pana – odrzekł mło­dzie­niec, kła­nia­jąc się.

– Bywaj zdrów – jeśli mi nic wię­cej nie masz do powie­dze­nia.

– Nie.

– Kapi­tan Leclère nie poru­czył ci przed śmier­cią żad­nego listu do mnie?

– Nie był już w sta­nie nic pisać, ale… Ach, dobrze, że nie zapo­mnia­łem. Chcia­łem pro­sić pana o dwa tygo­dnie urlopu.

– Chcesz się zapewne żenić?

– Tak… a potem muszę wyje­chać do Paryża.

– Dobrze, dobrze! Jedź pan na tyle, na ile zechcesz! Wyła­do­wa­nie statku zabie­rze naj­mniej sześć tygo­dni, więc dopiero za trzy mie­siące będzie mógł wyjść w morze… Ale trzeba, żebyś pan był z powro­tem przed upły­wem tego czasu. „Faraon” – dodał, kła­dąc dłoń na ramie­niu mło­dego żegla­rza – nie może wypły­nąć bez kapi­tana.

– Bez kapi­tana! – zawo­łał Dantès i oczy zaiskrzyły mu się rado­ścią. – Na Boga, zważ pan dobrze na to, coś wyrzekł, bo zdaje mi się, że odga­du­jesz moje naj­skryt­sze marze­nia. Czyżby miał pan rze­czy­wi­ście zamiar mia­no­wać mnie kapi­ta­nem „Fara­ona”?

– Gdyby to ode mnie samego zale­żało, podał­bym ci rękę, mój drogi Edmun­dzie i powie­dział: „Jesteś kapi­ta­nem”. Ale mam wspól­nika, a znasz wło­skie przy­sło­wie: „Kto ma wspól­nika, ma naczel­nika”. Ale połowa drogi już za nami, albo­wiem z dwóch potrzeb­nych gło­sów jeden już masz. Spuść się zresztą na mnie, jeżeli cho­dzi o drugi, posta­ram się zro­bić wszystko, abyś go uzy­skał.

– O! Panie Mor­rel! – zawo­łał młody mary­narz, ze łzami w oczach ści­ska­jąc ręce arma­tora. – Dzię­kuję panu w imie­niu mojego ojca i Mer­ce­des.

– Spo­koj­nie, drogi Edmun­dzie! Dobry Bóg na nie­bie od tego jest, do dia­bła, aby trzy­mać w swej opiece zacnych ludzi! Bie­gnij już do ojca, do swo­jej Mer­ce­des, a potem zajdź i do mnie.

– Pozwoli pan, bym go odwiózł na ląd?

– Nie potrzeba, dzię­kuję; zostanę tutaj, żeby roz­li­czyć się z Dan­glar­sem. Czy byłeś pan z niego kon­tent w cza­sie podróży?

– Zależy, co pan przez to pyta­nie poj­muje. Jako towa­rzysz… hm… nie byłem zado­wo­lony, wiem, że mnie nie lubi, szcze­gól­nie od chwili, kiedy po jakiejś małej sprzeczce popeł­ni­łem wielką nie­do­rzecz­ność i zapro­po­no­wa­łem krótki postój na wyspie Monte Chri­sto, aby tam w ciągu dzie­się­ciu minut zakoń­czyć w spo­sób osta­teczny nasz spór. Głup­stwo zro­bi­łem, żem go wyzwał, on zaś postą­pił jak naj­słusz­niej, sprze­ci­wia­jąc się temu. Jeśli nato­miast pytasz pan, co sądzę o nim jako o buchal­te­rze, myślę, że będziesz pan kon­tent z jego pracy, pełni swoje obo­wiązki nad­zwy­czaj gor­li­wie.

– Ale powiedz mi – pytał dalej arma­tor – gdy­byś został kapi­ta­nem statku, zatrzy­mał­byś chęt­nie Dan­glarsa?

– Zarówno jako kapi­tan, jak i jego zastępca umiał­bym sza­no­wać każ­dego, kto posiada zaufa­nie moich prze­ło­żo­nych.

– Dosko­nale, Edmun­dzie, widzę, żeś pod każ­dym wzglę­dem prawy czło­wiek. Nie zatrzy­muję cię dłu­żej, idź, bo widzę, że sto­isz jak na roz­ża­rzo­nych węglach.

– Jak więc będzie z moim urlo­pem?

– Ależ jedź sobie, powta­rzam.

– Czy poży­czy mi pan łódkę?

– Bierz.

– Do widze­nia, panie Mor­rel, tysiąc­kroć dzię­kuję.

– Do widze­nia, drogi Edmun­dzie, wszyst­kiego dobrego!

Mary­narz wsko­czył do łodzi, siadł na rufie i roz­ka­zał pły­nąć do Cannebière. Dwaj majt­ko­wie rzu­cili się natych­miast do wio­seł i łódź pomknęła tak prędko, jak to tylko było moż­liwe w wąskiej uliczce, którą two­rzyły dwa sze­regi stat­ków, pro­wa­dzą­cej od wej­ścia do portu aż do nabrzeża orle­ań­skiego, a zapcha­nej gęsto nie­zli­czoną liczbą barek.

Mor­rel z uśmie­chem na ustach odpro­wa­dził Dantèsa oczyma aż do brzegu; widział go jesz­cze, jak przy­bił do brzegu, wysko­czył na kamienne płyty nabrzeża i znikł natych­miast w barw­nym tłu­mie. Od pią­tej rano do dzie­wią­tej wie­czór mrowi się na tej słyn­nej ulicy Cannebière, z któ­rej tak są dumni dzi­siejsi Focej­czycy, że powia­dają o niej z naj­zim­niej­szą krwią i owym spe­cy­ficz­nym akcen­tem, nada­ją­cym tak wyjąt­kowy cha­rak­ter ich mowie, że „gdyby Paryż miał swoją Cannebière, mógłby się zwać małą Mar­sy­lią”.

Odwró­ciw­szy się, arma­tor spo­strzegł sto­ją­cego obok Dan­glarsa, który z pozoru zda­wał się ocze­ki­wać na jego roz­kazy, a w rze­czy­wi­sto­ści sam śle­dził wzro­kiem mło­dego mary­na­rza.

Jakże wielka była róż­nica w wyra­zie oczu tych dwóch ludzi, spo­glą­da­ją­cych na tego samego czło­wieka.

2. Ojciec i syn

Nie­chaj Dan­glars wysila swój geniusz zawi­ści; nie będziemy słu­chać jego zło­śli­wych pod­szep­tów, któ­rych jedy­nym celem jest oczer­nić towa­rzy­sza przed arma­to­rem, i udajmy się za Dantèsem. Prze­biegł już całą Cannebière i skrę­ciw­szy w ulicę Noail­les, wpadł do nie­po­zor­nego domu po pra­wej stro­nie Alej Meil­hań­skich, prze­biegł szybko cztery pię­tra po ciem­nych scho­dach i trzy­ma­jąc się jedną ręką porę­czy, a drugą przy­ci­ska­jąc do piersi, aby stłu­mić ude­rze­nia serca, sta­nął przed drzwiami uchy­lo­nymi, tak że można było zaj­rzeć w głąb małej izdebki.

W tym poko­iku miesz­kał ojciec Dantèsa.

Wia­do­mość o przy­by­ciu „Fara­ona” nie doszła jesz­cze do starca, który sto­jąc na krze­śle, drżącą ręką pod­pie­rał wła­śnie patycz­kami pędy nastur­cji i powoju, wijące się pomię­dzy kra­tami.

Wtem uczuł, że ktoś go ujął wpół i z tyłu ozwał się zna­jomy głos:

– Ojcze, ojcze kochany!

Sta­rzec krzyk­nął i odwró­cił się nagle, a zoba­czyw­szy syna, osu­nął się w jego obję­cia drżący i blady.

– Co ci, ojcze? – zawo­łał mło­dzie­niec zatrwo­żony. – Czyś chory?

– Nie, nie, mój kochany Edmun­dzie, mój synu, moje dzie­cię, ale nie spo­dzie­wa­łem się cie­bie… To radość, wzru­sze­nie, żem cię zoba­czył tak nie­spo­dzie­wa­nie. Ach! Boże wielki, zdaje mi się, że umrę…

– Ale uspo­kój się, ojcze, przyjdź do sie­bie, to ja, naprawdę ja! Mówi się, że radość nikomu nie może zaszko­dzić, to dla­tego tu wsze­dłem bez uprze­dze­nia. No, ojcze kochany, uśmiech­nij się i nie patrz takim obłą­ka­nym wzro­kiem. Wró­ci­łem i od tej pory będziemy żyć razem szczę­śliwi.

– Ach, cudow­nie, mój chłop­cze – odrzekł sta­rzec. – Ale jakoż to będziemy żyć w szczę­ściu? Nie opu­ścisz mnie już wię­cej? Powiedz, jakież to szczę­ście?

– Oby mi prze­ba­czył Bóg wszech­mocny, że cie­szę się szczę­ściem oku­pio­nym żałobą innej rodziny, ale ten sam Bóg mi świad­kiem, że nie pra­gną­łem tego. Ot, samo przy­szło i nie mogę go odtrą­cić. Umarł dzielny kapi­tan Leclère, ojcze, a ja, za wsta­wien­nic­twem pana Mor­rela obejmę naj­praw­do­po­dob­niej jego miej­sce… Ojcze, rozu­miesz? Być kapi­tanem w dwu­dzie­stym roku życia! Mieć sto ludwi­ków pen­sji i udział w docho­dach! Czyż mary­narz tak biedny jak ja mógł kie­dy­kol­wiek spo­dzie­wać się takiego losu?

– Prawda to, syneczku, prawda – rzekł sta­rzec. – To rze­czy­wi­ście wspa­niała odmiana.

– Chciał­bym za pierw­sze pie­nią­dze, które odbiorę, urzą­dzić ci mały domek z ogród­kiem, żebyś sobie sadził swoje powoje, nastur­cje i kapry­fo­lium… Ale cóż ci jest, mój ojcze? Wyglą­dasz, jakby ci słabo było?

– Bądź spo­kojny, to przej­dzie.

Star­cowi zabra­kło jed­nak sił i zachwiał się.

– Dali­bóg! – zawo­łał mło­dzie­niec. – Wypij szklankę wina, to cię pokrzepi. Gdzie cho­wasz wino?

– Dzię­kuję ci, nie szu­kaj, nie chcę – odrzekł sta­rzec, usi­łu­jąc powstrzy­mać syna.

– Ależ tak, pozwól mi, pokaż tylko, gdzie jest.

I jął otwie­rać szafy.

– Próżno szu­kasz – wyszep­tał sta­rzec – wina nie ma.

– Jak to? Nie masz wina? – zawo­łał Edmund, bled­nąc i wpa­tru­jąc się to w zapa­dłe i blade niczym wosk policzki ojca, to w puste szafy. – Jak to, nie ma ani kro­pli? Czy ci zabra­kło pie­nię­dzy?

– Nic, nic mi już nie bra­kuje, mam wszystko, bo mam cie­bie, mój synu.

– Prze­cież trzy mie­siące temu, przed wyjaz­dem, zosta­wi­łem ci dwie­ście fran­ków – wyją­kał mło­dzie­niec, ocie­ra­jąc pot z czoła.

– Tak, to prawda, Edmun­dzie. Zapo­mnia­łeś jed­nak, odjeż­dża­jąc, spła­cić małego długu sąsia­dowi Cade­ro­usse’owi. Upo­mniał się o niego, doda­jąc, że jeśli nie zapłacę, uda się do pana Mor­rela. Poj­mu­jesz więc, że z obawy, aby ci to nie zaszko­dziło, zapła­ci­łem, cóżem miał zro­bić?

– Ach, mój Boże, byłem mu winien sto czter­dzie­ści fran­ków! – zawo­łał Dantès – i mając wszyst­kiego dwie­ście fran­ków, które ci zosta­wi­łem, odda­łeś sto czter­dzie­ści?

Sta­rzec ski­nął głową.

– Tym spo­so­bem, mając tylko sześć­dzie­siąt fran­ków, żyłeś przez trzy mie­siące – wyszep­tał Dantès.

– Wszak wiesz, jak mało potrze­buję – odrzekł sta­rzec.

– Ach, Boże, Boże! Ojcze, daruj mi, prze­bacz! – rzu­ca­jąc się do nóg ojca, zawo­łał Dantès.

– Cóż ty wypra­wiasz?

– Ach! Roz­dar­łeś mi serce.

– Nic to, prze­cie jesteś tu, ze mną – rzekł sta­rzec, uśmie­cha­jąc się łagod­nie. – Teraz możemy o tym zapo­mnieć, bo wszystko dobrze się skoń­czyło.

– Tak, jestem przy tobie – rzekł mło­dzie­niec. – Jestem przy tobie i mam przed sobą piękną przy­szłość, i nawet tro­chę pie­nię­dzy. Patrz, ojcze, masz, weź je i poślij prędko kogoś po wszystko, czego ci trzeba.

To mówiąc, wysy­pał na stół z kie­szeni ze dwa­na­ście ludwi­ków, sześć zło­tych pię­cio­fran­kó­wek i tro­chę drob­nych monet.

Twarz starca roz­ja­śniła się.

– I czy­jeż to? – spy­tał.

– Ależ moje…! Twoje…! Nasze…! Weź, każ kupić żyw­no­ści, bądź szczę­śliwy, jutro znaj­dzie się ich wię­cej.

– Powoli, powoli – rzekł sta­rzec i łagodny uśmiech uka­zał mu się na twa­rzy. – Jeśli pozwo­lisz, będę się ostroż­nie obcho­dził z twoją kiesą. Gdyby zoba­czono, że tak wiele naraz rze­czy kupuję, powie­dziano by nie­za­wod­nie, że musia­łem cze­kać z kup­nem na twój powrót…

– Rób więc, jak chcesz, ojcze. Przede wszyst­kim jed­nak przyj­mij sobie słu­żącą, nie chcę dłu­żej, żebyś tu sam tak żył. Mam w skrzy­neczce na dnie statku tro­chę prze­my­co­nej kawy i wybor­nego tyto­niu – jutro ci przy­niosę. Ale pst! Ktoś nad­cho­dzi!

– To Cade­ro­usse, musiał się już dowie­dzieć, żeś przy­je­chał i przy­cho­dzi zapewne pogra­tu­lo­wać ci szczę­śli­wego powrotu.

– Dosko­nale! Znowu czło­wiek, który co innego ma na ustach, a co innego w sercu – szep­nął Edmund. – Ale mniej­sza o to, wszak to nasz sąsiad, który nam kie­dyś pomógł w potrze­bie, trzeba go dobrze przy­jąć.

Istot­nie, kiedy Edmund koń­czył z cicha mówić te słowa, w drzwiach wio­dą­cych na schody uka­zała się czar­niawa i bro­data twarz Cade­ro­usse’a. Był to czło­wiek mniej wię­cej dwu­dzie­sto­pię­cio­letni i trud­nił się kra­wiec­twem; trzy­mał wła­śnie w ręku kawał sukna, który zamie­rzał skroić na klapę sur­duta.

– Ejże, wró­ci­łeś więc, Edmun­dzie? – zawo­łał z czy­sto mar­syl­skim akcen­tem, uka­zu­jąc w sze­ro­kim uśmie­chu zęby białe niby kość sło­niowa.

– Jak widzisz, sąsie­dzie, i gotów jestem ci usłu­żyć, w czym roz­ka­żesz – rzekł Dantès, nie­zręcz­nie ukry­wa­jąc pod pozo­rami uprzej­mo­ści wyraźną nie­chęć.

– Dzię­kuję, dzię­kuję! Chwała Bogu, nic mi nie trzeba, a za to inni cza­sem potrze­bują cze­goś ode mnie.

Dantès drgnął, a Cade­ro­usse cią­gnął dalej.

– Nie odno­szę tego do cie­bie, mój kawa­le­rze; poży­czy­łem ci pie­nią­dze, tyś mi oddał; to się zda­rza mię­dzy dobrymi sąsia­dami, a my jeste­śmy kwita.

– Ni­gdy nie jeste­śmy skwi­to­wani wobec tych, któ­rzy nam wyświad­czają przy­sługę, bo jeśli nawet prze­sta­li­śmy być im dłużni pie­nią­dze, należy im się jesz­cze wdzięcz­ność.

– Po co tu o tym gadać? Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr. Ot, pomówmy lepiej o twej podróży. Wybra­łem się wła­śnie do portu, aby zaopa­trzyć się w brą­zowe sukno, wtem spo­ty­kam kocha­nego Dan­glarsa.

– A ty, co tu robisz w Mar­sy­lii? – spy­ta­łem go.

– Ano, jestem już – odpo­wie­dział mi.

– Myśla­łem, żeś w Smyr­nie?

– Dobrześ myślał, wła­śnie stam­tąd wra­cam.

– A gdzie nasz młody Edmund?

– Ależ z pew­no­ścią u ojca – odpo­wie­dział Dan­glars.

– Więc przy­sze­dłem natych­miast – kon­ty­nu­ował Cade­ro­usse – aby uści­skać rękę dobrego przy­ja­ciela.

– Poczciwy Cade­ro­usse! – rzekł sta­rzec. – Jakże jest do nas przy­wią­zany!

– Pew­nie, że jestem do was przy­wią­zany, a co wię­cej, wielce was sza­nuję, bo to teraz rzadko można spo­tkać uczci­wych ludzi… Hm! Widzę, żeś nam powró­cił bogaty, chłop­cze – paplał dalej kra­wiec, rzu­ca­jąc z ukosa spoj­rze­nie na złote i srebrne monety roz­rzu­cone przez Dantèsa na stół.

Mło­dzie­niec dostrzegł w czar­nych oczach sąsiada błysk chci­wo­ści.

– Ach, mój Boże – rzekł nie­dbale. – To nie moje pie­nią­dze. Mówi­łem wła­śnie ojcu, że bałem się, czy mu cze­goś nie bra­kło w cza­sie mojej nie­obec­no­ści, a on, aby mnie uspo­koić, wysy­pał zawar­tość swo­jej sakiewki na stół. Mój ojcze, scho­waj to do mieszka, chyba że nasz sąsiad Cade­ro­usse potrze­buje pie­nię­dzy, w takim przy­padku chęt­nie mu pomo­żemy.

– Ucho­waj Boże, chłop­cze – rzekł Cade­ro­usse – nie potrze­buję niczego; Bogu dzięki rze­mieśl­ni­cza pro­fe­sja potrafi wyży­wić czło­wieka. Scho­waj sobie pie­nią­dze, tego ni­gdy nie można mieć za wiele. A swoją drogą, bar­dzo ci dzię­kuję za pro­po­zy­cję, i czuję się tak zobo­wią­zany, jak­bym z niej sko­rzy­stał.

– To było ze szcze­rego serca – rzekł Dantès.

– Nie wąt­pię. I jak tam, jesteś podobno na dobrej sto­pie z panem Mor­re­lem, filu­cie?

– Pan Mor­rel był dla mnie zawsze szcze­gól­nie życz­liwy.

– W takim razie nie mia­łeś racji, nie przyj­mu­jąc zapro­sze­nia na obiad.

– Jak to? Odmó­wi­łeś zapro­sze­nia? – wtrą­cił stary Dantès. – Zapra­szał cię na obiad?

– Zapra­szał – odpo­wie­dział Edmund z uśmie­chem, uba­wiony, że ojca tak mocno zdu­miał zaszczyt, jaki go spo­tkał.

– Synu, i dla­czego odmó­wi­łeś? – zapy­tał sta­rzec.

– Bo pra­gną­łem jak naj­prę­dzej cię zoba­czyć, ojcze – odrzekł mło­dzie­niec. – Do cie­bie się spie­szy­łem.

– Mogło to spra­wić przy­krość panu Mor­re­lowi, on taki poczciwy – dorzu­cił Cade­ro­usse – a kiedy ktoś pra­gnie zostać kapi­ta­nem, czyni wiel­kie głup­stwo, jeśli się w czymś sprze­ci­wia arma­to­rowi.

– Wyja­śni­łem mu przy­czynę odmowy i zro­zu­miał to, jak sądzę.

– Ale jeśli masz zostać kapi­ta­nem, powi­nie­neś cza­sem pochle­biać swoim prze­ło­żo­nym.

– I bez tego spo­dzie­wam się nim zostać – odpo­wie­dział Dantès.

– Tym lepiej, tym lepiej, wszy­scy twoi sta­rzy przy­ja­ciele będą się z tego ser­decz­nie cie­szyć, a znam też kogoś, kto mieszka za cyta­delą Świę­tego Miko­łaja, kto pew­nie się tym bar­dzo nie zmar­twi.

– Mer­ce­des – pod­po­wie­dział sta­rzec.

– Tak, ojcze – odpo­wie­dział Dantès. – I za twoim pozwo­le­niem, kiedy cię już zoba­czy­łem i wiem, żeś zdrów i na niczym ci nie zbywa, chciał­bym ją odwie­dzić.

– Idź, moje dziecko, idź – rzekł stary Dantès – i niech twoja żona będzie dla cie­bie takim bło­go­sła­wień­stwem bożym, jak ty dla mnie!

– Żona! – rzekł Cade­ro­usse. – Ojczulku, ależ ci spieszno! Wydaje mi się prze­cie, że Mer­ce­des nie jest jesz­cze jego żoną!

– Nie, ale wedle wszel­kiego praw­do­po­do­bień­stwa – odrzekł Edmund – wkrótce nią będzie.

– Mniej­sza o to, w każ­dym razie dobrze robisz, że się spie­szysz, mój chłop­cze!

– A to czemu?

– Bo Mer­ce­des jest ładną dziew­czyną, a ład­nym dziew­czę­tom nie­trudno o aman­tów, szcze­gól­nie jej! Włó­czą się za nią tuzi­nami.

– Doprawdy? – zdzi­wił się Edmund i lekki nie­po­kój prze­bił się przez jego uśmiech.

– O, tak – odpo­wie­dział Cade­ro­usse. – I tra­fiały jej się nawet dosko­nałe par­tie; ale że ty wkrótce kapi­tan, nikt ci tak łatwo nie da kosza.

– Co zna­czy, że gdy­bym nie był kapi­ta­nem… – rzekł Dantès z uśmie­chem, który źle skry­wał jego nie­po­kój.

– No, no! – mruk­nął zna­cząco Cade­ro­usse.

– Ale co tam! – rzekł Edmund. – Dajmy temu spo­kój; mam lep­sze wyobra­że­nie o kobie­tach w ogóle, a o Mer­ce­des w szcze­gól­no­ści, i jestem prze­ko­nany, że czy był­bym kapi­ta­nem, czy nie, ona docho­wa­łaby mi słowa.

– Tym lepiej – przy­tak­nął Cade­ro­usse. – Zaufa­nie to ważna rzecz, zwłasz­cza gdy kto chce się żenić. Co mi zresztą do tego; ale posłu­chaj, chłop­cze, nie trać czasu, idź do niej natych­miast zawia­do­mić o swoim powro­cie i nadzie­jach.

– Już idę – rzekł Edmund.

Uści­snął ojca, kiw­nię­ciem głowy poże­gnał Cade­ro­usse’a i wyszedł.

Cade­ro­usse zatrzy­mał się jesz­cze przez chwilę, a poże­gnaw­szy się ze sta­rym Dantèsem, udał się na spo­tka­nie z Dan­glar­sem, który cze­kał nań na rogu ulicy Senac.

– I co? Widzia­łeś go? – zagad­nął Dan­glars.

– Wła­śnie się roz­sta­li­śmy – odrzekł Cade­ro­usse.

– Mówił ci coś o tym, że zamie­rza zostać kapi­ta­nem?

– Mówi o tym, jakby już było po wszyst­kim.

– Cier­pli­wo­ści, chłop­cze! – rzekł Dan­glars. – Myślę, że się tro­chę za szybko wyrywa.

– Dia­bli go wie­dzą, zdaje się, że mu to przy­rzekł pan Mor­rel.

– I pew­nie jest bar­dzo rado­sny?

– Powiedz raczej: bez­czelny. Wyobraź sobie, że mi ofia­ro­wał swoją pomoc, jakby był jakąś wielką figurą. I chciał mi pie­nię­dzy poży­czyć niczym bogaty ban­kier.

– Nie przy­ją­łeś, natu­ral­nie.

– Ma się rozu­mieć, cho­ciaż wła­ści­wie mogłem je przy­jąć, zwa­żyw­szy, że ja pierw­szy dałem mu kilka sztuk sre­bra, któ­rymi zaczął obra­cać. Ale teraz imć pan Dantès nie będzie już nikogo potrze­bo­wał, zosta­nie kapi­ta­nem.

– Ba! – obru­szył się Dan­glars. – Jesz­cze nim nie jest.

– Słowo daję, lepiej by było, żeby nie został – rzekł Cade­ro­usse – bo potem to nie da się do niego nawet przy­stą­pić.

– Jeśli tylko zechcemy – szep­nął Dan­glars – zosta­nie tym, czym jest dzi­siaj, a może nawet i to straci.

– Co ty opo­wia­dasz?

– Nic, ot, tak sam do sie­bie coś mówi­łem. A kocha się cią­gle w tej swo­jej Kata­lonce?

– Sza­le­nie! Wła­śnie do niej poszedł. Ale, jeśli się nie mylę, napyta sobie przez to biedy.

– Mów jaśniej.

– A po co?

– To waż­niej­sze, niż myślisz. Wszak nie lubisz Dantèsa, co?

– Nie cier­pię zaro­zu­mial­ców!

– Więc wła­śnie, powiedz mi, co wiesz o tej jego Kata­lonce.

– Nie znam żad­nych szcze­gó­łów, ale to, co widzia­łem, upo­waż­nia mnie do podej­rzeń, że naszego przy­szłego kapi­tana może spo­tkać jakaś przy­krość na dro­dze do Vie­il­les-Infir­me­ries.

– Cóżeś widział? Mów prędko.

– Widzia­łem na przy­kład, że ile razy Mer­ce­des wycho­dzi do mia­sta, towa­rzy­szy jej zawsze jakiś Kata­loń­czyk, chło­pi­sko jak byk, czar­no­oki, ogo­rzały od słońca, ciem­no­włosy i mocno w niej roz­ko­chany, a ona nazywa go kuzy­nem.

– Ach, doprawdy! I jak sądzisz, umi­zga się do niej ten kuzy­nek?

– Tak mi się zdaje. Bo cóż by robił dwu­dzie­sto­jed­no­letni chło­pak, łażąc za dziew­czyną sie­dem­na­sto­let­nią i do tego ładną?

– I powia­dasz, że Dantès poszedł do Kata­loń­czy­ków?

– Wyszedł z domu tuż przede mną.

– Pójdźmy w tamtą stronę, posie­dzimy sobie tro­chę w karcz­mie u Pam­fila, pocze­kamy przy szkla­neczce malagi i zoba­czymy, co się dalej sta­nie.

– A któż nam o tym powie?

– Dantès będzie tam­tędy wra­cał; zro­zu­miemy zaraz z jego miny, co się tam dzieje.

– Chodźmy więc – rzekł Cade­ro­usse – ale ty sta­wiasz?

– Oczy­wi­ście – odpo­wie­dział Dan­glars.

I udali się szybko na miej­sce, o któ­rym wspo­mi­nali. Przy­szedł­szy do karczmy, kazali sobie podać butelkę wina i dwie szklanki. Ojczu­lek Pam­fil widział, jak nie­spełna dzie­sięć minut wcze­śniej prze­cho­dził tam­tędy Dantès. Nie ule­gało wąt­pli­wo­ści, że Dantès jest u Kata­loń­czy­ków; nasi boha­te­ro­wie zasie­dli zatem w alta­nie, pod dachem z roz­wi­ja­ją­cych się list­ków pla­ta­nów i syko­mor; wśród gałęzi drzew stado rado­snych pta­sząt śpie­wało hymn na cześć jed­nego z pierw­szych dni nad­cho­dzą­cej wio­sny.

3. Katalończycy

O sto kro­ków od miej­sca, gdzie dwaj przy­ja­ciele, popi­ja­jąc musu­jącą malagę, wytę­żali czuj­nie wzrok i słuch, scho­wana za nagim wzgó­rzem, sma­ga­nym przez słońce i podmu­chy mistrala, leżała kata­loń­ska wio­seczka.

W cza­sie, któ­rego tu nie możemy dokład­nie ozna­czyć, tajem­ni­cza jakaś kom­pa­nia wyru­szyła z Hisz­pa­nii, wylą­do­wała na tym wąskim pasemku ziemi i pozo­stała tu po dziś dzień. Nie wia­domo, skąd przy­by­wali ci ludzie ani jakim języ­kiem mówili. Jeden z ich naczel­ni­ków, zna­jący język pro­wan­sal­ski, upro­sił mar­syl­ską gminę, aby oddała im ten nagi, jałowy przy­lą­dek, na któ­rego brzeg niczym sta­ro­żytni żegla­rze wycią­gnęli swoje łodzie. Przy­chy­lono się do jego prośby i trzy mie­siące póź­niej wokół dwu­na­stu czy pięt­na­stu łodzi, które przy­wio­zły tu tych noma­dów mor­skich, powstała nie­wielka osada.

Ową wio­skę, zbu­do­waną w dzi­waczny i malow­ni­czy zara­zem spo­sób, w stylu pół hisz­pań­skim, pół mau­re­tań­skim, po dziś dzień zamiesz­kują potom­ko­wie tych pierw­szych osad­ni­ków i mówią języ­kiem swo­ich ojców. Od trzech czy czte­rech wie­ków wierni są temu małemu przy­ląd­kowi, gdzie uwili swe gniazda jak gro­mada mor­skich pta­ków, nie mie­sza­jąc się do spraw lud­no­ści mar­syl­skiej, żeniąc się mię­dzy sobą tylko i prze­cho­wu­jąc oby­czaje i ubiór naro­dowy tak samo, jak zacho­wali ojczy­sty język.

Zapro­wadźmy czy­tel­nika, idąc wzdłuż jedy­nej uliczki w wio­sce, do jed­nego z tych domów, bar­wio­nych pro­mie­niami słońca na ów piękny odcień uschłych liści, wła­ściwy dla budyn­ków w tych oko­li­cach, a wewnątrz bie­lo­nych wap­nem; poza owym bia­łym tyn­kiem nie masz innej ozdoby w hisz­pań­skich dwor­kach.

Wewnątrz wsparta o ścianę stała piękna młoda dziew­czyna, o czar­nych wło­sach i aksa­mit­nych oczach gazeli, i mięła w pal­cach wysmu­kłych jak u antycz­nego posągu drob­niuchną gałązkę wrzosu, zry­wa­jąc z niej kwia­tuszki, któ­rych szczątki sypały się na zie­mię; ręce jej obna­żone po łok­cie, opa­lone, lecz foremne jak u Wenus z Arles, drżały z nie­cier­pli­wo­ści. Wąską stopą o wyso­kim pod­bi­ciu tupała, tak że można było dzięki owemu ruchowi doj­rzeć wspa­niałą, strze­li­stą linię nogi, obcią­gnię­tej w baweł­nianą, czer­woną poń­czoszkę z sza­ro­błę­kit­nymi kli­nami.

O trzy kroki od niej sie­dział, koły­sząc się ryt­micz­nie na krze­śle, oparty łok­ciem o sta­ro­świecką spróch­niałą komodę, wysoki mło­dzie­niec lat dwu­dzie­stu lub dwu­dzie­stu dwóch, i patrzył na dziew­czynę wzro­kiem, który wyra­żał nie­po­kój i żałość. W oczach malo­wało mu się zapy­ta­nie, ale dziew­czyna pano­wała nad towa­rzy­szem, spo­glą­da­jąc nań żywo i sta­now­czo.

– Popatrz, Mer­ce­des – mówił mło­dzie­niec. – Nad­cho­dzi Wiel­ka­noc. Naj­lep­szy czas, aby wypra­wić wesele, odpo­wiedz mi, pro­szę!

– Sto razy już ci mówi­łam, Fer­nan­dzie, i doprawdy sam sobie chyba źle życzysz, kiedy mnie znów o to samo pytasz.

– I cóż z tego! Powtórz raz jesz­cze, bła­gam, powtórz, może uda mi się uwie­rzyć. Powtórz raz setny, że odrzu­casz moją miłość, którą matka twoja widziała dobrym okiem; spraw, abym prze­ko­nał się, że igrasz z moim szczę­ściem, że nie obcho­dzi cię ani moje życie, ani śmierć. Ach, Boże mój, Boże wielki! Marzyć dzie­sięć lat, że będę mężem twoim, Mer­ce­des, i stra­cić całą tę nadzieję, która była jedy­nym celem mojego życia.

– Czyż pod­sy­ca­łam w jaki­kol­wiek spo­sób twoją nadzieję, Fer­nan­dzie? – zapy­tała Mer­ce­des. – Nie możesz mi zarzu­cić, bym cię choć raz kokie­to­wała. Nie­ustan­nie powta­rza­łam ci: „Kocham cię jak brata, ale nic oprócz tej miło­ści sio­strza­nej nie żądaj ode mnie, bo moje serce należy do kogo innego”. Czyż nie powta­rza­łam ci tego, Fer­nan­dzie?

– Tak, Mer­ce­des, mówi­łaś – odpo­wie­dział mło­dzie­niec. – I za cnotę poczy­ta­łaś sobie trak­to­wa­nie mnie z okrutną szcze­ro­ścią. Czyż­byś jed­nak zapo­mniała, że według uświę­co­nego prawa Kata­lonka ma wycho­dzić za Kata­loń­czyka?

– Mylisz się, Fer­nan­dzie, to nie prawo, ale zwy­czaj tylko, nic wię­cej; i radzę ci – nie przy­zy­waj tego zwy­czaju na swoją korzyść. Fer­nan­dzie, zapadł na cie­bie wyrok w komi­sji pobo­ro­wej; jeśli dotąd posia­dasz tyle swo­body, to dzięki zwy­kłej pobłaż­li­wo­ści; nie dziś, to jutro możesz być powo­łany do woj­ska; zosta­niesz żoł­nie­rzem, i cóż się sta­nie ze mną, biedną dziew­czyną, sie­rotą, nie­szczę­śliwą, któ­rej całym mająt­kiem są mizerna chata waląca się w gruzy i kilka zuży­tych rybac­kich sieci: oto nędzne dzie­dzic­two zosta­wione matce w spadku po ojcu, a mnie po matce. Od jej śmierci minął już rok, a ja, pomyśl tylko, Fer­nan­dzie – utrzy­muję się nie­mal z żebra­nia! Twier­dzisz wpraw­dzie cza­sem, że ci jestem pomocna, jedy­nie dla­tego, abyś mógł ze mną dzie­lić połów. Nie odma­wiam ci, bo jesteś moim kuzy­nem, bośmy się razem wycho­wali, a przede wszyst­kim dla­tego, że wiem, jak by ci było przy­kro, gdy­bym odmó­wiła. Czuję prze­cież dobrze, że te ryby, które sprze­daję, i kono­pie, które kupuję za uzy­skane w ten spo­sób pie­nią­dze i przędę potem, czuję, powta­rzam ci, Fer­nan­dzie, że to tylko jał­mużna.

– Cóż to wszystko zna­czy, Mer­ce­des! Choć biedna i sie­rota, prze­no­szę cię nad córkę naj­znacz­niej­szego arma­tora czy naj­bo­gat­szego ban­kiera Mar­sy­lii! Bo cze­góż takim jak my potrzeba? Wier­nej żony i dobrej gospo­dyni. Gdzież znajdę dziew­czynę, która lepiej speł­nia­łaby te wyma­ga­nia?

– Fer­nan­dzie – rze­kła Mer­ce­des, potrzą­sa­jąc głową. – Kobieta łatwo może zostać kiep­ską gospo­dy­nią, kiedy nie kocha męża, ale innego męż­czy­znę, i trudno też zatem odpo­wia­dać za jej wier­ność. Poprze­stań na mojej przy­jaźni, bo tylko tyle mogę ci ofia­ro­wać, a przy­rze­kam tylko to, czego jestem pewna, że potra­fię dotrzy­mać.

– Ach, rozu­miem – powie­dział Fer­nand. – Cier­pli­wie zno­sisz wła­sną nędzę, ale lękasz się zno­sić biedę u mego boku. A więc, Mer­ce­des, gdy­bym posia­dał twoje serce, popró­bo­wał­bym szczę­ścia, ty byś mi je przy­nio­sła, zdo­był­bym for­tunę. Mógł­bym pra­co­wać jako komi­sant w jakiej fir­mie, sam mogę zostać kup­cem!

– Do niczego brać się nie możesz, Fer­nan­dzie, bo jesteś żoł­nie­rzem; jesteś teraz w domu dla­tego, że nie ma wojny; bądź, jak byłeś, ryba­kiem, nie przy­pusz­czaj do sie­bie marzeń, które uczy­nią ci rze­czy­wi­stość jesz­cze bar­dziej okrutną, poprze­stań na mojej przy­jaźni, bo nie jestem w sta­nie ofia­ro­wać ci nic innego.

– A więc dobrze, masz słusz­ność, Mer­ce­des, zostanę mary­na­rzem, zrzucę strój naszych ojców, bo ty nim gar­dzisz, a przy­wdzieję cera­tową czapkę, koszulę w paski i gra­na­tową bluzę z kotwicą na guzi­kach. Tak prze­cież trzeba się ubie­rać, aby ci się spodo­bać?

– Do czego zmie­rzasz? – zapy­tała Mer­ce­des, rzu­ca­jąc Fer­nan­dowi dumne spoj­rze­nie. – Cóż to ma zna­czyć, bo ja cię nie rozu­miem.

– To zna­czy, Mer­ce­des, że jesteś tak nie­ugięta i tak okrutna wobec mnie tylko dla­tego, że cze­kasz tu na kogoś, kto wła­śnie taki nosi strój. A może ten, na któ­rego cze­kasz, oka­zał się nie­sta­łym; a nawet jeśli byłoby ina­czej, to prze­cież morze jest kapry­śne wobec żegla­rzy.

– Fer­nan­dzie! – zawo­łała Mer­ce­des. – Myśla­łam, że jesteś dobrym czło­wie­kiem, ale myli­łam się! Masz złe serce, jeśli w zazdro­ści wzy­wasz gniewu boskiego! A więc dobrze, tak, to prawda, ja by­naj­mniej się z tym nie taję, cze­kam na tego, o któ­rym mówisz, i kocham go. A jeśli nie wróci, nie będę zło­rze­czyć kapry­śno­ści losu, którą ty wzy­wasz, powiem, że zgi­nął, kocha­jąc mnie.

Młody Kata­loń­czyk zadrżał z wście­kło­ści.

– Rozu­miem cię, Fer­nan­dzie: będziesz z nim szu­kał zaj­ścia, dla­tego że ja cię nie kocham, skrzy­żu­jesz swój kata­loń­ski nóż z jego szty­le­tem! I cóż ci to da? Jeśli prze­grasz, stra­cisz moją przy­jaźń; jeśli zwy­cię­żysz, zoba­czysz, jak moja przy­jaźń w nie­na­wiść się obraca. Uwierz, to zły spo­sób, jeśli ktoś, chcąc przy­po­do­bać się kobie­cie, szuka zaczepki z czło­wie­kiem, któ­rego ona kocha. O, Fer­nan­dzie, nie chcesz się pod­dać tak złym myślom. Nie możesz mnie poślu­bić, ale możesz mieć we mnie przy­ja­ciółkę i sio­strę. Zresztą – dodała, a w jej oczach poja­wiło się prze­ra­że­nie i po policz­kach spły­nęły łzy – cze­kaj jesz­cze, Fer­nan­dzie, cze­kaj; mówi­łeś przed chwilą, że morze jest zdra­dliwe, już cztery mie­siące upły­nęły, a on nie wraca; przez cztery mie­siące ileż burz nali­czy­łam!

Fer­nand nie oka­zał wzru­sze­nia, nie sta­rał się nawet otrzeć łez, pły­ną­cych po twa­rzy Mer­ce­des, a prze­cież za każdą jej łzę uto­czyłby sobie chęt­nie szklankę krwi; ale te łzy pły­nęły prze­cież za innym. Pod­niósł się, prze­szedł tam i z powro­tem po cha­cie z ponurą twa­rzą i zaci­śnię­tymi pię­ściami.

– Posłu­chaj, Mer­ce­des – rzekł. – Ostatni raz odpo­wiedz, czy nie zmie­nisz posta­no­wie­nia?

– Kocham Edmunda Dantèsa – odpo­wie­działa chłodno dziew­czyna – i nikt prócz Edmunda nie zosta­nie moim mężem!

– I będziesz go kochała zawsze?

– Póki życia.

Fer­nand spu­ścił głowę, odwaga zdaje się odstą­piła go zupeł­nie, wes­tchnął ciężko i jęk wydo­był mu się z piersi, potem, pod­no­sząc nagle czoło, zaci­ska­jąc zęby i roz­dy­ma­jąc noz­drza, ode­zwał się:

– A jeśli on nie żyje?

– Jeśli nie żyje, ja też umrę.

– Jeśli zapo­mniał o tobie?

– Mer­ce­des! – z pola dał się sły­szeć rado­sny głos – Mer­ce­des!

– Ach! – krzyk­nęła dziew­czyna, pro­mie­nie­jąc z rado­ści. – Widzisz, że o mnie nie zapo­mniał, jeśli wró­cił… – Pod­sko­czyła ku drzwiom, otwo­rzyła je i krzyk­nęła: – Chodź, tutaj jestem, Edmun­dzie!

Fer­nand blady i drżący cof­nął się nagle, jakby węża spo­strzegł i natra­fiw­szy na krze­sło, upadł na nie bez sił.

Edmund i Mer­ce­des stali, tuląc się w ramio­nach. Palące słońce Mar­sy­lii, któ­rego pro­mie­nie wpa­dły przez otwarte drzwi, oto­czyło ich falą świa­tła. Nie widzieli z początku nic, co się wokół nich działo; ogrom szczę­ścia wyrwał ich ze świata, i wymie­niali tylko ury­wane słowa, które są wyra­zem takiej rado­ści, że można by je wziąć za objaw bole­ści.

Wtem Edmund spo­strzegł pochmurną twarz Fer­nanda, która wyła­niała się z cie­nia blada i groźna. Młody Kata­loń­czyk wycią­gnął rękę – a był to ruch, z któ­rego sam nie zda­wał sobie sprawy – do noża wetknię­tego za pas.

– Ach! Pro­szę daro­wać – rzekł Dantès, marsz­cząc brwi. – Nie zauwa­ży­łem, że jest nas tu troje.

Po czym zwró­cił się do Mer­ce­des:

– Kim jest ten pan?

– Ten pan będzie twoim naj­lep­szym przy­ja­cie­lem, Edmun­dzie, bo jest moim przy­ja­cie­lem; to kuzyn mój, mój brat, Fer­nand, to czło­wiek, któ­rego po tobie naj­bar­dziej kocham na świe­cie, nie pozna­jesz go?

– Rze­czy­wi­ście – odrzekł Edmund i tuląc w jed­nej dłoni rękę Mer­ce­des; drugą wycią­gnął ser­decz­nie do Kata­loń­czyka.

Fer­nand jed­nak stał mil­czący i nie­ru­chomy jak posąg, nie zamie­rza­jąc odpo­wie­dzieć na ten przy­ja­ciel­ski gest. Wów­czas Edmund spoj­rzał badaw­czym wzro­kiem na Mer­ce­des wzru­szoną i drżącą, i na Fer­nanda – zasę­pio­nego i groź­nego.

Zro­zu­miał wszystko w mgnie­niu oka.

Zmarsz­czył w gnie­wie czoło.

– Nie wie­dzia­łem, Mer­ce­des, spie­sząc się tak do cie­bie, że zastanę tu wroga.

– Wroga! – krzyk­nęła Mer­ce­des, rzu­ca­jąc pełne gniewu spoj­rze­nie na kuzyna. – Wróg w moim domu, mówisz, Edmun­dzie! Gdy­bym tak myślała, wzię­ła­bym cię za rękę i poje­chała z tobą do Mar­sy­lii, opusz­cza­jąc na zawsze mój dom.

Dziki pło­mień bły­snął w oczach Fer­nanda.

– A gdyby cię spo­tkało nie­szczę­ście, Edmun­dzie – dodała dziew­czyna z tym samym spo­ko­jem, który prze­ko­nał Fer­nanda, jak głę­boko zaj­rzała w jego naj­taj­niej­sze myśli – gdyby cię spo­tkało nie­szczę­ście, wyszła­bym na sam cypel Mor­gion i stam­tąd rzu­ci­ła­bym się głową w dół, na skały.

Fer­nand pobladł okrop­nie.

– Ale mylisz się, Edmun­dzie – cią­gnęła. – Nie masz tu nie­przy­ja­ciół; prze­cież to Fer­nand, mój brat, który uści­śnie ci rękę jak naj­bliż­szemu przy­ja­cie­lowi.

Mówiąc to, dziew­czyna zatrzy­mała naka­zu­jący wzrok na Fer­nan­dzie, który znie­wo­lony tym spoj­rze­niem pod­szedł powoli do Edmunda i podał mu rękę.

Nie­na­wiść jego, podobna bez­sil­nej, cho­ciaż wście­kłej fali, roz­biła się o cudowny wpływ, jaki nań wywie­rała ta kobieta. Ale zale­d­wie dotknął ręki Edmunda, poczuł, że na nic wię­cej zdo­być się nie zdoła – i wypadł jak strzała z chaty.

– Och! – wołał, bie­gnąc jak sza­le­niec i tar­ga­jąc się za włosy. – Och! Któż mnie uwolni od tego czło­wieka! O ja nie­szczę­śliwy!

– Hej, Kata­loń­czyku! Ej, Fer­nan­dzie! Gdzie pędzisz? – zawo­łał Cade­ro­usse.

Młody czło­wiek sta­nął jak wryty, rozej­rzał się wokół, aż spo­strzegł wresz­cie Cade­ro­usse’a i Dan­glarsa, sie­dzą­cych przy stole, w alta­nie osło­nię­tej liśćmi.

– Ejże, chodź do nas! – rzekł Cade­ro­usse. – Tak ci pilno, że nie możesz przy­wi­tać się z przy­ja­ciółmi?

– Zwłasz­cza kiedy przed nimi stoi pełna jesz­cze butelka wina? – dodał Dan­glars.

Fer­nand spoj­rzał na nich wzro­kiem osłu­pia­łym i nie odpo­wie­dział ani słowa.

– Zdaje się, że zupeł­nie zgłu­piał – rzekł Dan­glars, trą­ca­jąc kola­nem towa­rzy­sza. – Jak to! Czyż­by­śmy się zawie­dli? I wbrew naszym prze­czu­ciom Dantès trium­fuje?

– Do licha, zoba­czymy – rzekł Cade­ro­usse i zwró­cił się do mło­dzieńca. – No i cóż, Kata­loń­czyku? Namy­śli­łeś się wresz­cie?

Fer­nand otarł pot z czoła i wszedł do altany, któ­rej cień zda­wał się nieco go uspo­ka­jać, a świeży chłód wzmac­niać siły jego wyczer­pa­nego ciała.

– Jak się macie – rzekł. – Woła­li­ście, prawda?

I zamiast usiąść, osu­nął się bez­wład­nie na ławkę.

– Woła­łem cię – rzekł, śmie­jąc się, Cade­ro­usse – boś leciał jak opę­tany, bałem się, żebyś się nie rzu­cił w morze. Do licha! Jak się ma przy­ja­ciół, to nie tylko po to, aby im sta­wiać szkla­neczkę, ale też po to, żeby im prze­szko­dzić, kiedy któ­remu przyj­dzie do głowy wychłep­tać kilka kwart wody.

Fer­nand wydał jęk podobny do łka­nia i głowa opa­dła mu na ręce skrzy­żo­wane na stole.

– Chcesz, żebym ci powie­dział, jaką masz minę? – rzekł Cade­ro­usse, zaga­ja­jąc z wła­ści­wym dla ludzi z gminu gru­biań­stwem, któ­rzy wszelką deli­kat­ność poświę­cają dla cie­ka­wo­ści. – Jak odpra­wiony z kwit­kiem kon­ku­rent!

Przy tym żar­cie wybuch­nął śmie­chem z całego gar­dła.

– No, no! – odrzekł Dan­glars. – Taki gracki chło­pak musi mieć szczę­ście w miło­ści! Kpisz sobie, Cade­ro­usse!

– Wcale nie – rzekł tam­ten – zauważ tylko, jak on wzdy­cha. No, no, głowa do góry, Fer­nan­dzie i odpo­wiedz. Prze­cież to nie przy­stoi nie odzy­wać się do przy­ja­ciół, któ­rzy pytają cię, jak się mie­wasz.

– Zdrów jestem – odrzekł Fer­nand, zaci­ska­jąc pię­ści, ale nie pod­no­sząc głowy.

– Ot, widzisz – powie­dział więc Cade­ro­usse, rzu­ca­jąc zna­czące spoj­rze­nie Dan­glar­sowi. – Rze­czy mają się tak: Fer­nand, któ­rego masz tu przed sobą, zacny i dzielny Kata­loń­czyk, naj­lep­szy rybak w Mar­sy­lii, zako­chał się w ład­nej dziew­czy­nie imie­niem Mer­ce­des; ale nie­stety to ładne dziew­czę kocha się nie w nim, ale podobno w zastępcy „Fara­ona”, a ponie­waż sta­tek ten przy­był wła­śnie dziś do portu, poj­mu­jesz więc…

– Wła­śnie, że nie poj­muję – rzekł Dan­glars.

– Biedny Fer­nand posma­ko­wał czar­nej polewki.

– I cóż z tego – rzekł Fer­nand, pod­no­sząc głowę i spo­glą­da­jąc na Cade­ro­usse’a tak, jakby szu­kał kogoś, na kim mógłby gniew swój wywrzeć. – Mer­ce­des nie musi się przed nikim uspra­wie­dli­wiać, jest wolna, prawda? Może kochać każ­dego, który jej się podoba.

– Ha, jeśli w ten spo­sób to sobie tłu­ma­czysz – rzekł Cade­ro­usse – to co innego; myśla­łem, żeś ty praw­dziwy Kata­loń­czyk; a sły­sza­łem, że Kata­loń­czycy ni­gdy nie dadzą się podejść rywa­lom, i mówiono mi też, że Fer­nand potrafi mścić się jak nikt inny.

Fer­nand uśmiech­nął się z poli­to­wa­niem.

– Czło­wiek zako­chany nie potrafi być okrutny – rzekł.

– Bie­dak! – ode­zwał się Dan­glars, uda­jąc, że współ­czuje mło­dzień­cowi z głębi serca. – Cóż chcesz? Czyż Fer­nand spo­dzie­wał się, że Dantès tak prędko powróci? Myślał może, że już nie żyje albo że się sprze­nie­wie­rzył uko­cha­nej, kto wie? Takie rze­czy odczu­wamy tym moc­niej, jeśli doty­kają nas nie­spo­dzie­wa­nie.

– Hm, słowo daję – ozwał się Cade­ro­usse, który popi­jał bez prze­rwy, i zda­wało się, że musu­jąca malaga coraz bar­dziej na niego dzia­łała. – W każ­dym razie nie­je­den tylko Fer­nand ucier­piał na szczę­śli­wym powro­cie Dantèsa, nie­praw­daż, Dan­glars?

– Ow­szem, i ośmie­lił­bym się rzec, że może mu to przy­nieść nie­szczę­ście.

– Baga­telka – rzekł Cade­ro­usse, nale­wa­jąc Fer­nan­dowi szklankę wina; napeł­nił jed­no­cze­śnie swoją po raz ósmy lub dzie­wiąty nawet, pod­czas gdy Dan­glars led­wie napo­czął kie­li­szek. – Cóż z tego? On tym­cza­sem ożeni się z Mer­ce­des, piękną Mer­ce­des, prze­cież po to powró­cił.

Tym­cza­sem Dan­glars spo­glą­dał prze­ni­kli­wie na mło­dzieńca, któ­rego słowa Cade­ro­usse’a paliły jak roz­to­piony ołów.

– I kie­dyż ślub? – zapy­tał.

– O, do ślubu jesz­cze daleko – mruk­nął Fer­nand.

– Daleko albo i nie, tak samo jak do mia­no­wa­nia Dantèsa kapi­ta­nem, prawda, Dan­glars?

Dan­glars zadrżał na ten nie­spo­dziany przy­tyk i spoj­rzał na Cade­ro­usse’a badaw­czym wzro­kiem, chcąc zba­dać, czy cios został zadany z pre­me­dy­ta­cją; ale na twa­rzy Cade­ro­usse’a, otę­pia­łej już od alko­holu, malo­wała się tylko głę­boka zawiść.

– Więc dobrze! – ode­zwał się, napeł­nia­jąc szklanki. – Wypijmy zdro­wie kapi­tana Edmunda Dantèsa, męża pięk­nej Kata­lonki.

Cade­ro­usse ocię­żałą już ręką pod­niósł szklankę i wychy­lił dusz­kiem. Fer­nand chwy­cił swoją i roz­trza­skał o zie­mię.

– O! O! Co ja widzę! – zawo­łał Cade­ro­usse. – Patrz­cie no, na wierz­cho­łek tego wzgó­rza, tam, gdzie wio­ska kata­loń­ska. Spoj­rzyj, Fer­nan­dzie, masz lep­sze oczy ode mnie; bo mnie zdaje się, że coś nie­wy­raź­nie widzę, wiesz, że wino jest zdra­dliwe… To chyba dwoje kochan­ków, idą obok sie­bie i trzy­mają się za rączki. Panie odpuść, toż oni myślą, że ich nikt nie widzi i pro­szę, jak się całują!

Dan­glars pil­nie baczył na cier­pie­nie malu­jące się na twa­rzy Fer­nanda.

– Panie Fer­nan­dzie, znasz ich?

– Znam – odpo­wie­dział gło­sem przy­tłu­mio­nym. – To pan Edmund i panna Mer­ce­des.

– Patrzaj­cież! – rzekł Cade­ro­usse. – A ja ich nie pozna­łem. Hej, Dantès, słu­chaj no! Ślicz­notko, chodź­cież tu, powiedz­cie, kiedy wesele? Bo pan Fer­nand taki uparty, że nam nic nie chce powie­dzieć.

– Bądźże cicho! – rzekł Dan­glars, uda­jąc, że chce powstrzy­mać Cade­ro­usse’a, który wychy­lał się z pijac­kim upo­rem z altany. – Na nogach się nie trzy­masz, siedź i nie prze­szka­dzaj kochan­kom w piesz­czo­tach. Popatrz na pana Fer­nanda i bierz z niego przy­kład, spójrz, jak się roz­sąd­nie zacho­wuje.

Fer­nand, przy­wie­dziony pra­wie do osta­tecz­no­ści przez Dan­glarsa, który draż­nił go jak ban­de­ril­lero kłu­jący byka, już miał się rzu­cić na rywala – wstał bowiem i jakby zbie­rał się w sobie do skoku – gdy wtem Mer­ce­des, roze­śmiana, wypro­sto­wana jak trzcina, pod­nio­sła piękną główkę i ogar­nęła ich pro­mie­nie­ją­cym wzro­kiem. Fer­nand przy­po­mniał sobie jej groźbę: że się zabije, jeśliby Edmund zgi­nął – i opadł bez­silny na ławkę.

Dan­glars objął wzro­kiem tych dwóch ludzi, z któ­rych jeden był otu­ma­niony przez tru­nek, a dru­giego para­li­żo­wała miłość.

Nic tu nie pora­dzę z tymi głup­cami – szep­nął do sie­bie. – Aż mi wstyd sie­dzieć tu w towa­rzy­stwie pijaka i tchó­rza. Zawist­nik upija się winem zamiast wła­sną żół­cią; a ten nie­do­łęga, któ­remu zabie­rają sprzed nosa kochankę, pła­cze i żali się jak dziecko. A prze­cież w jego oczach bły­ska pło­mień jak u Hisz­pa­nów, Sycy­lij­czy­ków, Kala­bryj­czy­ków, co się tak dobrze mścić umieją; a pię­ści ma takie, że zdru­zgo­tałby głowę wołu z taką łatwo­ścią jak pałka rzeź­nika! Zde­cy­do­wa­nie, Edmund jest górą. Ożeni się z piękną dziew­czyną, zosta­nie kapi­ta­nem, a nas będzie miał w pogar­dzie. Chyba że… – i na ustach Dan­glarsa poja­wił się blady uśmiech – ja się do tego wmie­szam.

– Hola! – wołał znowu Cade­ro­usse, pod­no­sząc się i opie­ra­jąc o stół. – Hola, Edmun­dzie, nie widzisz przy­ja­ciół, czyś już taki pyszny, że z nami gadać nie chcesz?

– Nie, by­naj­mniej, kochany Cade­ro­usse – odpo­wie­dział Dantès. – Nie jestem pyszny, ale za to szczę­śliwy, a szczę­ście bar­dziej zaśle­pia niż duma.

– I masz, wytłu­ma­czył się – rzekł Cade­ro­usse. – A jak się miewa pani Dantès?

Mer­ce­des skło­niła się poważ­nie.

– Nie jest to jesz­cze moje nazwi­sko – rze­kła – a w naszym kraju mówią, że kiedy dziew­czynę wołają nazwi­skiem narze­czo­nego, może jej to przy­nieść nie­szczę­ście. Pro­szę, nazy­waj­cie mnie na­dal Mer­ce­des.

– Daruj Cade­ro­usse’owi, bo to dobry sąsiad – rzekł Dantès – a i nie o wiele się pomy­lił.

– A więc, panie Dantès, wkrótce już będziemy mieli wesele – rzekł Dan­glars, skło­niw­szy się mło­dej parze.

– Jak można naj­prę­dzej. Dziś wszystko uło­żymy u mojego ojca, a jutro lub poju­trze zrę­ko­winy, tutaj, w karcz­mie. Mam nadzieję, że przy­ja­ciele nie odmó­wią nam obec­no­ści na obie­dzie, to zna­czy pan, panie Dan­glars, i ma się rozu­mieć, ty, drogi Cade­ro­usse.

– A Fer­nand – zapy­tał Cade­ro­usse, śmie­jąc się chry­pli­wie – też jest zapro­szony?

– Brat mojej żony jest moim bra­tem – rzekł Edmund – i byłoby nam bar­dzo przy­kro, gdyby go z nami nie było w takiej chwili.

Fer­nand otwo­rzył usta, aby coś powie­dzieć, ale głos mu zamarł i nie mógł wyar­ty­ku­ło­wać ni słowa.

– Dziś przy­go­to­wa­nia, jutro lub poju­trze zrę­ko­winy, niech dia­bli biorą, nie tra­cisz czasu, kapi­ta­nie.

– Panie Dan­glars – odrzekł Edmund z uśmie­chem. – Powiem ci to, co przed chwilą Mer­ce­des Cade­ro­usse’owi – nie nada­waj mi tytułu, do któ­rego nie mam jesz­cze prawa, bo może to spro­wa­dzić nie­szczę­ście.

– Ach, prze­pra­szam – odparł Dan­glars. – Chcia­łem jedy­nie rzec, że bar­dzo ci pilno, a prze­cież, u dia­bła, mamy jesz­cze sporo czasu. „Faraon” wyj­dzie w morze nie prę­dzej jak za trzy mie­siące.

– Ech, każ­demu pilno do szczę­ścia, jeśli nawet trudno uwie­rzyć w szczę­ście, bo się wiele cier­piało. Ale nie popy­cha mnie do tego sam ego­izm, muszę natych­miast jechać do Paryża.

– O, aż do Paryża? Pierw­szy raz tam pan będziesz?

– Pierw­szy.

– W jakichś inte­re­sach?

– Nie w moich. Muszę wypeł­nić ostat­nie zle­ce­nie naszego bied­nego kapi­tana Leclère'a, poj­mu­jesz pan, że to mój święty obo­wią­zek. Ale bez obawy, zaj­mie mi to tylko czas potrzebny na drogę tam i z powro­tem.

– A, rozu­miem oczy­wi­ście – rzekł gło­śno Dan­glars. I szep­nął do sie­bie: Aha, do Paryża jedzie! Z pew­no­ścią po to, aby wrę­czyć list, który otrzy­mał od mar­szałka pod wska­zany adres. Do czorta, ten list nasuwa mi jedną myśl, wspa­niały pomysł! O, drogi panie Dantès, jesz­cze nie zapi­sano cię w reje­strze »Fara­ona« pod nume­rem pierw­szym.

I zwró­cił się w stronę Edmunda, który już odcho­dził:

– Szczę­śli­wej podróży! – zawo­łał.

– Dzięki – odpo­wie­dział Edmund, odwra­ca­jąc się i pod­no­sząc w ser­decz­nym geście rękę. I kochan­ko­wie ruszyli w dal­szą drogę, spo­kojni i szczę­śliwi jak wybrańcy wstę­pu­jący do nieba.

4. Zmowa

Dan­glars odpro­wa­dził wzro­kiem Edmunda i Mer­ce­des aż do bramy Świę­tego Miko­łaja, a gdy odwró­cił się, zoba­czył, jak Fer­nand blady i drżący opadł na ławkę. Cade­ro­usse tym­cza­sem beł­ko­tał jakąś pijacką pio­senkę.

– Cóż, kochany panie Fer­nan­dzie – rzekł Dan­glars – to mał­żeń­stwo chyba nie wszyst­kim pój­dzie w smak.

– Mnie do roz­pa­czy dopro­wa­dza – jęk­nął Fer­nand.

– Pan kocha­łeś Mer­ce­des?

– Uwiel­bia­łem!

– Od jak dawna?

– Od kiedy się znamy.

– I zamiast szu­kać jakie­goś spo­sobu, żeby temu zapo­biec, wyry­wasz pan sobie tylko włosy z głowy? Do wszyst­kich dia­błów! Ina­czej sobie wyobra­ża­łem cha­rak­ter waszego narodu.

– Ale cóż ja mam zro­bić? – zapy­tał Fer­nand.

– Czyż ja wiem? Czy to do mnie należy? Prze­cież ja się nie kocham w pan­nie Mer­ce­des, tylko pan. „Szu­kaj­cie, a znaj­dzie­cie”, mówi Ewan­ge­lia.

– Zda­wało mi się, żem zna­lazł spo­sób.

– Jaki?

– Chcia­łem go zaszty­le­to­wać; ale ona mi zapo­wie­działa, że jeśli jej narze­czo­nego spo­tka nie­szczę­ście, to się zabije.

– Ej, to tylko gada­nie.

– Nie znasz, mój panie, tej dziew­czyny, zro­bi­łaby tak, jak grozi.

– Głu­piec! – rzekł z cicha Dan­glars. – Niech się zabije; wszystko mi jedno, byle Dantès nie został kapi­ta­nem.

– A nim Mer­ce­des umrze – cią­gnął Fer­nand z nie­wzru­szo­nym posta­no­wie­niem – pier­wej ja umrę.

– Oj, to dopiero miłość! – wtrą­cił Cade­ro­usse coraz bar­dziej nie­wy­raź­nym gło­sem. – Albo już w ogóle się na tym nie znam.

– No, no – rzekł Dan­glars. – Zda­jesz mi się dobrym chłop­cem, niech mnie dia­bli biorą, warto by cię wydo­być z nie­szczę­ścia, ale…

– Tak, warto – rzekł Cade­ro­usse.

– Mój kochany – odpo­wie­dział Dan­glars. – Jesteś już pijany w trzech czwar­tych, dokoń­czysz butelkę, a dogo­dzisz sobie do reszty. Pij więc i nie prze­szka­dzaj. Do naszych zamia­rów potrzeba trzeź­wej głowy.

– Ja, pijany? Też coś! Wypił­bym jesz­cze ze cztery takie bute­leczki, co wyglą­dają jak fla­ko­niki od koloń­skiej wody. Mości Pam­filu, wina!

I aby dowieść prawdy tego, co wyrzekł, stuk­nął co siły szklanką o stół.

– Mówi­łeś więc, panie Dan­glars – prze­rwał Fer­nand, ocze­ku­jąc chci­wie dal­szego ciągu prze­rwa­nej frazy.

– Co mówi­łem?… Już nie pamię­tam. Ten pija­czyna Cade­ro­usse prze­rwał mi i poplą­tał wątek.

– Pija­czyna? Jak tam sobie chcesz, tym gorzej dla tych, co się boją wina, bo widać, że mają w sercu jakieś złe myśli i lękają się, aby wino ich nie wyspo­wia­dało.

I Cade­ro­usse zaczął sobie nucić ostat­nie dwa wier­sze pio­senki bar­dzo naon­czas mod­nej:

Grzesz­nik naj­więk­szy, co wodę pije,

A czego dowód mamy w poto­pie.

– Mówi­łeś pan – rzekł Fer­nand – że chciał­byś bar­dzo wydo­być mnie z biedy, a na końcu rze­kłeś „ale”…

– A, prawda… aby wycią­gnąć cię z nie­szczę­ścia, wystar­czy tylko, żeby Dantès nie oże­nił się z tą, którą kochasz, a prze­cież mał­żeń­stwo to może nie dojść do skutku nie tylko z powodu śmierci Dantèsa.

– Tylko śmierć ich roz­dzieli – rzekł Fer­nand.

– Rozu­mu­jesz jak głu­piec, mój przy­ja­cielu – rzekł Cade­ro­usse – a Dan­glars, ten spry­ciarz, ten frant, ten filut zaraz ci dowie­dzie, że ple­ciesz bzdury. Prze­ko­naj go, Dan­glars, nie roz­cza­ruj mnie; powiedz mu, że Dantès nie­ko­niecz­nie musi zgi­nąć, a zresztą szkoda by go było, gdyby umarł, to miły chło­pak, ja go lubię. Za twoje zdro­wie, Dantès.

Fer­nand wstał znie­cier­pli­wiony.

– Daj mu spo­kój – rzekł Dan­glars, wstrzy­mu­jąc mło­dzieńca – a choć pijany jak gąbka, wcale się tak bar­dzo nie myli. Nie­obec­ność rów­nie dobrze roz­dziela, jak i śmierć, a przy­puść na chwilę, że Edmunda i Mer­ce­des dzielą mury wię­zienne, byliby tak dobrze roz­łą­czeni, jakby to był gro­bowy kamień.

– Tak, ale z wię­zie­nia się wycho­dzi – rzekł Cade­ro­usse, który cze­piał się roz­mowy resztką przy­tom­no­ści. – A jak ktoś już wyj­dzie z wię­zie­nia, a jesz­cze nazywa się Dantès, to potrafi się zemścić.

– Cóż z tego – mruk­nął Fer­nand.

– Zresztą – rzekł Cade­ro­usse – za co mie­liby Dantèsa wsa­dzić do kozy? Nikogo nie okradł, nie zabił, nie zamor­do­wał.

– Cicho bądź – rzekł Dan­glars.

– Nie będę cicho – rzekł Cade­ro­usse. – Muszę wie­dzieć, za co Dantèsa mają wsa­dzić do kozy. Ja kocham ser­decz­nie Dantèsa, zdro­wie twoje, Dantèsie. – I wlał w sie­bie jesz­cze jedną szklankę wina.

Dan­glars spoj­rzał na krawca, a widząc w jego męt­nych oczach postę­pu­jące coraz bar­dziej objawy zamro­cze­nia, odwró­cił się do Fer­nanda i mówił dalej:

– Rozu­miesz więc, że wcale nie trzeba go zabi­jać.

– A, tak! Jeśli, jak mówisz, uda­łoby się zapro­wa­dzić Dantèsa natych­miast za kraty. Ale w jakiż to spo­sób? Masz pan pomysł?

– Dobrze poszu­kaw­szy – rzekł Dan­glars – można by coś zna­leźć. Ale, ale, po co też mie­szam się do tego, co mnie nie doty­czy?

– Nie wiem, czy to pana doty­czy – odpo­wie­dział Fer­nand, chwy­ta­jąc go za rękę – ale wiem, że masz jakiś oso­bi­sty powód do nie­na­wi­ści wobec Dantèsa. Kto sam nie­na­wi­dzi, prze­czuwa nie­na­wiść w innych.

– Ja nie­na­wi­dzę Dantèsa? Słowo daję, nie mam naj­mniej­szego powodu! Widzę, żeś nie­szczę­śliwy i twoje nie­szczę­ście prze­jęło mnie współ­czu­ciem, ot i wszystko. Ale, mój panie, skoro myślisz, że dzia­łam z wła­snych pobu­dek, bądź zdrów i radź sobie sam jak chcesz.

To mówiąc – Dan­glars udał, że wstaje i chce odejść.

– Nie, nie odchodź – rzekł Fer­nand, powstrzy­mu­jąc go. – Nie obcho­dzi mnie wcale, czy masz coś do Dantèsa czy nie, wszystko mi jedno, ja mam i wyznaję to gło­śno! Znajdź spo­sób, a ja to wyko­nam, byleby nie szło o zabi­cie go, bo Mer­ce­des powie­działa, że zabije się, gdyby ktoś zamor­do­wał Dantèsa.

Cade­ro­usse, któ­remu głowa dawno opa­dła na stół, pod­niósł twarz i spo­glą­da­jąc błęd­nym wzro­kiem na Fer­nanda i Dan­glarsa, zawo­łał:

– Zabić Dantèsa? Kto tu mówi o zabi­ciu Dantèsa? Ja na to nie pozwolę, to mój przy­ja­ciel; on dziś rano chciał się podzie­lić ze mną pie­niędzmi, jak ja się z nim podzie­li­łem. Nie chcę, żeby go zabi­jano…!

– A któż to mówi, dur­niu, o zabi­ciu Dantèsa? – odrzekł Dan­glars. – Żar­tu­jemy sobie i nic wię­cej. Wypij jego zdro­wie – dodał, dole­wa­jąc Cade­ro­usse’owi do szklanki – i daj nam spo­kój.

– Tak, tak, zdro­wie Dantèsa – wystę­kał Cade­ro­usse, wychy­la­jąc szklankę do dna. – Zdro­wie Dantèsa! Zdro­wie przy­ja­ciela!

– Ale w jaki spo­sób? W jaki spo­sób, na Boga! – rzekł Fer­nand.

– I jesz­cze go pan nie wymy­śli­łeś?

– Nie, prze­cież to pan miał go zna­leźć.

– Prawda – rzekł Dan­glars. – Fran­cuzi mają tę wyż­szość nad Hisz­pa­nami, że potra­fią coś wymy­ślić, a Hisz­pa­nie umieją tylko roz­my­ślać.

– Wynajdź więc pan coś – rzekł nie­cier­pli­wie Fer­nand.

– Garçon! Pro­szę przy­nieść pióro, kała­marz i papier! – zawo­łał Dan­glars.

– Pióro, kała­marz i papier! – szep­nął Fer­nand.

Chło­pak wziął mate­riały do pisa­nia i poło­żył je na stole w alta­nie.

– Jak się dobrze zasta­no­wić – rzekł Cade­ro­usse, spusz­cza­jąc rękę na papier – to tym spo­so­bem łatwiej można zabić czło­wieka, niż zacza­iw­szy się w jakim ciem­nym lesie. Zawsze bałem się bar­dziej pióra, kała­ma­rza i kartki papieru niż szpady czy pisto­letu.

– A to urwis, nie jest tak pijany, jak by się zda­wało, nalej no mu, Fer­nan­dzie, jesz­cze jedną szklankę.

Fer­nand napeł­nił szklankę Cade­ro­us­sea, a ten, jak praw­dziwy opój, któ­rym zresztą był, ode­rwał rękę od papieru i chwy­cił za szklankę.

– A więc! – ode­zwał się Kata­loń­czyk, spo­strze­gł­szy, że po tej szklance resztki przy­tom­no­ści odstą­piły Cade­ro­usse’a.

– A więc – rzekł Dan­glars – gdyby ktoś doniósł pro­ku­ra­to­rowi kró­lew­skiemu, że Dantès, który w swo­jej podróży zaha­czył o Neapol i Elbę, jest agen­tem bona­par­ty­stów…

– Ja go mogę oskar­żyć! – zawo­łał żywo mło­dzie­niec.

– Dobrze, ale tam każą ci zaraz pod­pi­sać zezna­nia i skon­fron­tują cię z tym, kogoś zade­nun­cjo­wał. Ow­szem, ja bym ci dostar­czył dowo­dów oskar­że­nia, ale cóż stąd? Dantès nie zosta­nie prze­cież wiecz­nie w wię­zie­niu; uwol­nią go pew­nego dnia, a wów­czas biada temu, co go tam wtrą­cił!

– Jed­nej rze­czy tylko pra­gnę – rzekł Fer­nand. – Jed­nej – aby to on zaczął ze mną zwadę.

– Dobrze, a Mer­ce­des? Mer­ce­des, która by cię znie­na­wi­dziła, gdy­byś tylko zadra­snął jej uko­cha­nego Edmunda?

– Tak, masz słusz­ność.

– Otóż widzisz, nie tak się robi; jeże­liby ktoś się ważył na coś podob­nego, lepiej byłoby wziąć po pro­stu, tak jak ja oto biorę, pióro, zanu­rzyć je w atra­men­cie i napi­sać lewą ręką, aby nikt nie roz­po­znał cha­rak­teru, kró­ciu­teńką denun­cja­cję.

Jak powie­dział, tak i zro­bił: napi­sał lewą ręką pochy­lo­nymi lite­rami kilka lini­jek, cha­rak­te­rem zupeł­nie odmien­nym od zwy­czaj­nego i podał kartkę Fer­nan­dowi, który pół­gło­sem ją odczy­tał.

Wierny pod­dany tronu i reli­gii zawia­da­mia panu pro­ku­ra­to­rowi kró­lew­skiemu, że nie­jaki Edmund Dantès, ofi­cer ze statku „Faraon”, przy­były w dniu dzi­siej­szym ze Smyrny, zawi­taw­szy po dro­dze do Neapolu i Por­to­fer­raio, otrzy­mał list od Murata do uzur­pa­tora i od uzur­pa­tora do stron­nic­twa bona­par­ty­stow­skiego w Paryżu.

Można prze­ko­nać się o Dantèsa występku po aresz­to­wa­niu go, jako że list ów znaj­duje się albo przy nim, albo u jego ojca, albo w jego poko­iku na statku „Faraon”.

– Ot i wszystko – ode­zwał się Dan­glars. – Tym spo­so­bem w two­jej zemście będzie jakiś sens, nikt nie będzie w sta­nie domy­ślić się, że to ty, a tym­cza­sem sprawa sama się poto­czy; teraz nie pozo­staje nic wię­cej, jak zło­żyć tę kartkę, tak jak ja to robię, i zaadre­so­wać: „Do pana pro­ku­ra­tora kró­lew­skiego”, a wszystko byłoby zała­twione. – I niby w żar­tach Dan­glars napi­sał adres na kartce.

– Tak, byłoby zała­twione – ozwał się Cade­ro­usse, który w ostat­nim wysiłku swego umy­słu przy­słu­chi­wał się, jak czy­tano i samym instynk­tem pojął, jakie nie­szczę­ście mogłoby ścią­gnąć podobne donie­sie­nie. – Tak, wszystko byłoby zała­twione, ale to pod­łość! – i się­gnął po list.

– Natu­ral­nie, że pod­łość – rzekł Dan­glars, odsu­wa­jąc od niego list – toteż jest żar­tem wszystko, co tu mówię i robię, mnie pierw­szemu byłoby przy­kro, gdyby coś miało spo­tkać Dantèsa, naszego poczci­wego Dantèsa! Więc popatrz…

Wziął list, zmiął go i rzu­cił w kąt altany.

– Dosko­nale – wes­tchnął Cade­ro­usse. – Dantès jest moim przy­ja­cie­lem i nie chcę, żeby mu się stała jaka krzywda.

– Kto tu, u dia­bła, zamie­rza wyrzą­dzać mu krzywdę! Nie ja prze­cież ani Fer­nand – rzekł Dan­glars i pod­niósł się, bacząc na Fer­nanda, który spo­glą­dał z ukosa na papier z denun­cja­cją rzu­cony w kąt.

– Kiedy tak – rzekł Cade­ro­usse – to daj­cie wina, wypiję zdro­wie Edmunda i pięk­nej Mer­ce­des!

– Piłeś już dosyć, opoju jeden – powie­dział Dan­glars. – Jeśli jesz­cze pocią­gniesz, będziesz tu chyba noco­wał, bo nie utrzy­masz się na nogach.

– Co, ja nie utrzy­mam się na nogach? Załóżmy się, że wyjdę sam na dzwon­nicę, i to bez żad­nej pomocy, i nawet się nie zachwieję!

– Dobrze, dobrze, nikt w to nie wątpi – rzekł Dan­glars. – Założę się, ale jutro, na dziś już dosyć, no, weź mnie pod rękę i chodźmy.

– Chodźmy – rzekł Cade­ro­usse – ale obejdę się bez two­jej ręki. Chodź z nami, Fer­nan­dzie. Wra­casz do Mar­sy­lii?

– Nie – odrzekł Fer­nand. – Wra­cam do swo­ich.

– Głu­piś! Chodź z nami do Mar­sy­lii, no chodźże.

– Nie mam po co, a zresztą wcale tam nie chcę iść.

– Jak powie­dzia­łeś? Nie chcesz, poczciw­cze? No to jak tam sobie wolisz, jestem za tym, żeby każdy robił, co mu się podoba, chodźmy, Dan­glars, a jego­mość niech sobie idzie do swo­jej osady, kiedy tak sobie życzy.

Dan­glars, korzy­sta­jąc z ustę­pli­wego chwi­lowo nastroju Cade­ro­usse’a, pocią­gnął go za sobą w stronę Mar­sy­lii; tylko, aby zosta­wić krót­szą drogę Fer­nan­dowi, zamiast iść bul­wa­rem Rive-Neuve, podą­żył do bramy Świę­tego Wik­tora. Cade­ro­usse, wsparty o jego ramię, szedł także, zata­cza­jąc się. Uszedł­szy ze dwa­dzie­ścia kro­ków, Dan­glars odwró­cił się i doj­rzał, jak Fer­nand rzu­cił się szybko na papier i scho­wał go do kie­szeni, po czym wybiegł z altany i puścił się jak strzała w stronę Pil­lon.

– A co to? Patrz no, gdzie on idzie – zdzi­wił się Cade­ro­usse. – Skła­mał nam, powie­dział, że pój­dzie do Kata­loń­czy­ków, a prze­cież idzie do mia­sta! Hej! Cze­kaj, Fer­nan­dzie, zbłą­dzi­łeś, nie tędy!

– To tobie się coś myli – rzekł Dan­glars. – Idzie pro­sto drogą Vie­il­les-Infir­me­ries.

– Prawda; a przy­siągł­bym, że poszedł na prawo. O! Wino to wielki zdrajca.

– No, no – szep­nął Dan­glars. – Zdaje się, że nie­źle pokie­ro­wa­łem sprawą, teraz wystar­czy ją zosta­wić, a poto­czy się sama.

5. Przyjęcie zaręczynowe

Naza­jutrz dzień był piękny. Słońce wznio­sło swoją czy­stą, błysz­czącą tar­czę, a pierw­sze pro­mie­nie pur­pu­ro­wej barwy roz­rzu­ciły rubi­nowe bla­ski po spie­nio­nych grzbie­tach fal.

Przy­ję­cie przy­go­to­wane było na pierw­szym pię­trze karczmy, z którą czy­tel­nik zawarł już zna­jo­mość. Była to wielka, piękna sala o pię­ciu czy sze­ściu oknach, nad każ­dym (kto zdoła, niech wytłu­ma­czy to zja­wi­sko!) wyryta była nazwa jed­nego z wiel­kich miast Fran­cji. Na zewnątrz bie­gła wzdłuż okien drew­niana gale­ryjka, opa­su­jąc cały dom.