Książka jest pierwszą próbą całościowego ukazania poglądów Hugona Kołłątaja na edukację pod kątem jej zadań politycznych i społecznych (koncepcję szkoły wyższej, narodowotwórczą funkcję edukacji, relację: szkoła a społeczeństwo). Problemy te omówione zostały w szerszym kontekście ówczesnych europejskich i polskich dyskusji nad organizacją i rolą nauki, uniwersytetu, szkoły, nad kwestią narodu-państwa-języka. Główny temat pracy powiązany został z problematyką filozoficzną, pedagogiczną i polityczną w oświeceniu europejskim, a praca w interesujący sposób prezentuje ścisłe relacje między sferą oświaty i wychowania młodego pokolenia a programem państwa.