Siła podporządkowanych

Książka jest antropologiczną analizą buntów chłopskich w czasach pańszczyźnianych (XVI-XIX wiek). Autor omawia przejawy chłopskiego oporu, wykorzystując do tego badania tzw. historii oddolnej (history from below), tradycje badań subaltern studies oraz koncepcję „broni podporządkowanych”. Wychodzi z założenia, że żaden bunt nie wybucha w próżni, zawsze jest poprzedzony tworzeniem się swoistej subkultury oporu, ma także własną logikę i cele oparte na tej subkulturze. Autor analizuje również sposoby i taktyki oporu ukrytego, anonimowego oraz strategie maskowania oporu.

Książka Michała Rauszera podejmuje temat, który rzeczywiście, jak zaznacza to na wstępie sam Autor, przeżywa ostatnio pewien renesans, jest ona bowiem badaniem wpisującym się w coś na kształt „ludowej historii Polski”, a więc dociekań, które za przedmiot biorą sobie nie tyle znane, „wielkie” i „oficjalne” fakty z historii naszego państwa – a więc powstania, wojny, sojusze, dynastie itp. – co raczej kondycje i losy grup podporządkowanych – czy też klas niższych – polskiego społeczeństwa. (…) Michał Rauszer poddał namysłowi nie tylko praktyczno-instytucjonalny, ale też społeczno-kulturowy aspekt szlacheckiej dominacji, a analiza owa może służyć za miarodajny przykład intelektualnego kunsztu Autora, odróżnia bowiem trzy formy owej dominacji – materialną, statusu i ideologiczną – każdej poświęcając osobno należytą jej uwagę. Główny temat książki, a więc opór stawiany przez podporządkowanych szlacheckiej władzy, opisano i przeanalizowano drobiazgowo, ale jednocześnie zachowując syntetyczny obraz całości. Autor omawia więc najróżniejsze taktyki oporu, tak indywidualnego, jak i zbiorowego, wskazując na ich zakorzenienie w systemie moralnej ekonomii chłopstwa. Z recenzji dr hab. Jana Sowy

******

The Power of Subjugated

The books is an anthropological analysis of peasant rebellions in the times of serfdom between the 16th and 19th centuries. The author discusses the manifestations of serf rebellions, using the so called history from below research, subaltern studies and the idea of “subjugated arms”.