Historia niezwykÅ‚ego czÅ‚owieka, zatrzymana w obrazach oraz opisach wypraw i życiowych zmagaÅ„. Biografia Leona Barszczewskiego, XIX-wiecznego badacza Azji Åšrodkowej, którego dokonania wciąż czekajÄ… na odkrycie.

Czytelniku, trzymasz w rÄ™kach książkÄ™ o naprawdÄ™ nieprzeciÄ™tnym czÅ‚owieku. Jej bohaterem jest zafascynowany AzjÄ… fotograf i podróżnik, który na szklanych pÅ‚ytach negatywów utrwaliÅ‚ niepowtarzalne widoki krajobrazów i miast Azji Åšrodkowej, zwÅ‚aszcza Samarkandy. To dziÄ™ki niemu możemy spojrzeć na twarze rdzennych mieszkaÅ„ców dalekich zakÄ…tków Azji sprzed ponad stu lat.

Leon Barszczewski uchwyciÅ‚ w kadrze obiektywu chwile grozy podczas górskich wypraw, utrwaliÅ‚ piÄ™kno i majestat lodowców oraz potÄ™gÄ™ gór. Jednak najważniejsi byli dla niego ludzie — z jego fotografii spoglÄ…dajÄ… na nas bekowie i wieÅ›niacy, biedacy i bogacze, tancerze i obÅ‚Ä…kani, a nawet muzuÅ‚maÅ„skie kobiety odsÅ‚aniajÄ…ce twarze. Dla wielu z nich Barszczewski byÅ‚ pierwszym spotkanym Europejczykiem. Te jedyne w swoim rodzaju obrazy przenoszÄ… nas w Å›wiat zagubiony i nieznany, nieomal baÅ›niowy...

Książka jest swoistym zwierciadÅ‚em duszy Leona Barszczewskiego i jego życiowej drogi. OdsÅ‚ania przed nami wrażliwego artystÄ™ i upartego czÅ‚owieka, jego myÅ›li, pasje i dziaÅ‚ania. NieistniejÄ…cy już Å›wiat zostaÅ‚ odtworzony na podstawie notatek samego fotografa, artykuÅ‚ów publikowanych w prasie oraz wspomnieÅ„ jego córki, Jadwigi Barszczewskiej-MichaÅ‚owskiej.

Publikacja jest owocem przeszÅ‚o trzydziestoletnich badaÅ„ genealogicznych Igora Strojeckiego oraz fascynacji postaciÄ… i dokonaniami jego jego pradziadka — podróżnika i fotografa Leona Barszczewskiego.

...dÅ‚uższe obcowanie z póÅ‚dzikimi mieszkaÅ„cami nauczyÅ‚o mnie wielu rzeczy. Jak faÅ‚szywie i źle sÄ…dzimy tych biedaków. Najczęściej sami jesteÅ›my przyczynÄ… nieporozumieÅ„, jakie wynikajÄ… pomiÄ™dzy nami i nimi. Niejednokrotnie sam, zdawaÅ‚o siÄ™, byÅ‚em w poÅ‚ożeniu bez wyjÅ›cia wÅ›ród tych póÅ‚dzikich ludów, gdzie byle drobiazg mógÅ‚ pociÄ…gnąć za sobÄ… utratÄ™ życia. A przecież zawsze dawaÅ‚em sobie radÄ™, co zawdziÄ™czam temu, że stosunek mój do mieszkaÅ„ców byÅ‚ zawsze serdeczny, że staraÅ‚em siÄ™ wniknąć w ich życie, zwyczaje i obrzÄ™dy, wierzenia i przesÄ…dy. ZjednaÅ‚em sobie wÅ›ród nich wielu prawdziwych przyjacióÅ‚. DziewiÄ™tnaÅ›cie lat obracaÅ‚em siÄ™ miÄ™dzy nimi i nie mogÄ™ znaleźć ani jednego przykÅ‚adu ich rzekomej zwierzÄ™coÅ›ci, o czym tak chÄ™tnie piszÄ… rozmaici podróżnicy.

L. Barszczewski

Igor Strojecki — pasjonat genealogii, publicysta, varsavianista. Z zapaÅ‚em przywraca pamięć o swoich niezwykÅ‚ych przodkach, m.in. aktorce Elżbiecie Barszczewskiej, psychologu i wynalazcy Julianie Ochorowiczu oraz pradziadku Leonie Barszczewskim. Jest autorem licznych artykuÅ‚ów o sÅ‚ynnym fotografie Samarkandy, katalogów towarzyszÄ…cych wystawom oraz obszernego hasÅ‚a do sÅ‚ownika biograficznego. Jest także autorem i inicjatorem wielu wystaw poÅ›wiÄ™conych wyżej wspomnianym przodkom, prezentowanych w muzeach i instytucjach kultury w caÅ‚ej Polsce. CzÄ™sto wygÅ‚asza prelekcje i udziela wywiadów na temat dokonaÅ„ swojej rodziny oraz wartoÅ›ci badaÅ„ genealogicznych. Aktywnie uczestniczy w imprezach kulturalnych, takich jak Noc Muzeów czy Festiwal Nauki. Za swojÄ… spoÅ‚ecznÄ… dziaÅ‚alność uhonorowany nagrodami (m.in. w roku 2012 otrzymaÅ‚ nagrodÄ™ Ludomira Benedyktowicza, a w 2014 “ZÅ‚oty Liść” Ogólnopolskiego Festiwalu Piosenki Retro im. M. Fogga).

Motto Igora Strojeckiego brzmi: “Być może nie narodziÅ‚ siÄ™ jeszcze ten, który kiedyÅ› zapuka do twoich drzwi i o historiÄ™ twojej rodziny poprosi”.

Leon Barszczewski (1849–1910) urodziÅ‚ siÄ™ w Warszawie, a dzieciÅ„stwo spÄ™dziÅ‚ w Guberni ChersoÅ„skiej na Ukrainie. Po ukoÅ„czeniu szkóÅ‚ wojskowych wstÄ…piÅ‚ do armii carskiej. W latach 1876–1897 sÅ‚użyÅ‚ w batalionie w Samarkandzie. W tym czasie podejmowaÅ‚ wyprawy o znaczeniu militarnym i badawczym. PenetrowaÅ‚ dorzecza Zerawszanu, Amu-darii, Fan-darii, Iskander-darii, Góry Hisarskie, ZerawszaÅ„skie, Tien-szan, lodowce Pamiru; dotarÅ‚ nawet do Mazar-i-Szarif. ProwadziÅ‚ badania botaniczne, zoologiczne, geologiczne, glacjologiczne, a także archeologiczne. OdkryÅ‚ liczne zÅ‚oża kamieni szlachetnych, zÅ‚ota, srebra i wÄ™gla kamiennego oraz innych kopalin. GÅ‚Ä™boko interesowaÅ‚y go życie codzienne, kultura, obrzÄ™dy, legendy i muzyka ludów Wschodu, co utrwaliÅ‚ na fascynujÄ…cych, unikalnych fotografiach. Za swoje zdjÄ™cia zostaÅ‚ nagrodzony zÅ‚otymi medalami na wystawach w Paryżu i Warszawie. Po odwoÅ‚aniu z Samarkandy wziÄ…Å‚ udziaÅ‚ w wojnie rosyjsko-japoÅ„skiej. Ostatnie lata życia spÄ™dziÅ‚ w Siedlcach, gdzie ufundowaÅ‚ Å»eÅ„skÄ… SzkoÅ‚Ä™ HandlowÄ… (obecnie II LO im. Å›w. Królowej Jadwigi).

NiezwykÅ‚e zdjÄ™cia. Nawet dzisiaj, w dobie dronów i satelitów z kamerami, trudno byÅ‚oby znaleźć siÄ™ w wielu z tych miejsc. Dotarcie do nich wymagaÅ‚o niezwykÅ‚ej pasji i nietuzinkowej osobowoÅ›ci. Równie ciekawa jest historia zachowania tych fotografii. To byÅ‚ polski Indiana Jones.

Tomek Bagiński

Autor wybornie przy­bliżyÅ‚ nam sylwetkÄ™ podążajÄ…cego w iÅ›cie londonowskim duchu za pionierskimi wyzwa­niami badacza Azji Åšrodkowej koÅ„ca XIX wieku i jednoczeÅ›nie znakomi­tego fotografa zagubio­nego Å›wiata.

Jacek Pałkiewicz

Warszawa, gdzie urodziÅ‚ siÄ™ bohater tej książki Leon Barszczewski, i Samarkanda, gdzie częściowo rozgrywa siÄ™ jej akcja, w drugiej poÅ‚owie XIX wieku znajdowaÅ‚y siÄ™ w jednym paÅ„stwie. Polacy w Imperium Rosyjskim byli nie tylko powstaÅ„cami sprzeciwiajÄ…cymi siÄ™ potÄ™dze caratu, ale także, jako wojskowi, potÄ™gÄ™ tÄ™ umacniali. Losy Barszczewskiego pokazujÄ…, że oba wÄ…tki — powstaÅ„czy i imperialny — czÄ™sto siÄ™ zbiegaÅ‚y. Barszczewski, syn powstaÅ„ca dumny z polskich patriotycznych zrywów, byÅ‚ jednoczeÅ›nie carskim oficerem zaangażowanym w kolonizacjÄ™ Turkiestanu. Do historii przeszedÅ‚ jako autor znakomitych zdjęć, które do dziÅ› pozostajÄ… ważnym źródÅ‚em wiedzy o przyrodzie, a przede wszystkim o życiu mieszkaÅ„ców tego regionu. Å»ycie samego Barszczewskiego dotychczas pozostawaÅ‚o w cieniu. Teraz, dziÄ™ki gigantycznej pracy jego prawnuka, Igora Strojeckiego, możemy je wreszcie poznać.

Ludwika WÅ‚odek

Ludzie odważni docierajÄ… na kraÅ„ce Å›wiata, a my wiemy, że coÅ› leży za horyzontem. Ale to dziÄ™ki tym, którzy sÄ… dość wytrwali, żeby ten Å›wiat dokumentować, wiemy też, jaki ten Å›wiat jest, możemy zrozumieć go lepiej. Leon Barszczewski byÅ‚ jednym z najwybitniejszych eksploratorów Azji Åšrodkowej, a dziÄ™ki jego fotograficznej pasji mamy dziÅ› szansÄ™ podziwiać unikatowe w skali Å›wiata fotografie dawnej Samarkandy, Buchary, Pamiru. MiaÅ‚ niezwykÅ‚y wkÅ‚ad w badania obcych kultur, ale też ocaliÅ‚ je od zapomnienia, uwieczniÅ‚, zanim staÅ‚y siÄ™ historiÄ…. DziÄ™ki temu w jakimÅ› sensie możemy też podróżować w czasie. Barszczewski miaÅ‚ w sobie tego samego ducha, który staÅ‚ siÄ™ podstawÄ… stworzenia „National Geographic”, dlatego jego fotografie i wspomnienia trafiÅ‚y na Å‚amy polskiej edycji magazynu w 2008 roku. Teraz, zebrane w książce Utracony Å›wiat…, ocalÄ… od zapomnienia tÄ™ wybitnÄ… postać.

Martyna Wojciechowska