Reportaż, opowieść historyczna i analiza społeczna w jednym, którą w dodatku czyta się jak pasjonującą powieść. To pierwsza tak pełna opowieść o Wielkim Strajku z sierpnia 1980 roku, wydarzeniu, które jak się okazuje, tylko z pozoru jest dobrze znane wszystkim Polakom.

Anna Machcewicz sięgając zarówno po relacje świadków, jak i, często mało znane, materiały źródłowe, spogląda z nowej perspektywy na zdarzenia, które zmieniły Polskę. W 35. rocznicę tamtych wydarzeń oddaje w ręce czytelników wielowątkową, pasjonującą opowieść, która zaczyna się z momencie, gdy po krwawym stłumieniu strajku w grudniu 1970 roku władze obiecały lepsze życie. Wzrosła dostępność dóbr, świat wydawał się bliższy. A jednak nadszedł bunt – Wielki Strajk z sierpnia 1980 roku. Choć jego centrum znajdowało się w Stoczni Gdańskiej, akcja rozgrywała się w określonym miejscu i czasie, nie jest to jednak historia lokalna. Te same hasła i postulaty podjęli protestujący w Szczecinie, Elblągu, Krakowie, Łodzi, we Wrocławiu, na Śląsku i w dziesiątkach innych miejsc w całej Polsce.

Pierwsza fala strajków w Polsce przyszła w lipcu 1980 roku i opadła, ale 14 sierpnia wybuchł wielki protest w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, za którą poszły setki zakładów najpierw na Wybrzeżu, a potem w całym kraju. Trójmiejski background odegrał w tym buncie ogromną rolę, tutaj pamięć krwawej rozprawy władzy z robotnikami z Grudnia 1970 roku przechowywana była latami w pracy i w domach, wzmacniana działaniami gdańskiej opozycji.

Machcewicz w swej książce stara się dostrzec to, czego nie dostrzegła władza. Co z tego, że zarobki Polaków były lepsze, skoro nie mogli na opustoszałym rynku kupić upragnionych lodówek, pralek czy samochodów. Denerwowała ich propaganda sukcesu w zderzeniu z realnym światem niedoborów, kolejek i zalewem bubli, drogich Peweksów, nie chcieli nawet słuchać o osiągnięciach PRL-u, drażnił bałagan w pracy, urzędnicza korupcja, bali się ukrytych podwyżek cen.

Postulaty strajkowe jednak niemal od początku nie były tylko walką o chleb, lecz i walką o godność pracownika. „Bunt” pozwala zrozumieć, w jaki sposób niezgoda połączyła grupy nieznanych sobie ludzi. Jak doprowadziła do podpisania w świetle kamer porozumienia, w którym zmuszono władze komunistyczne do ustępstw.

 

Anna Machcewicz to absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego, historyk i dziennikarka. Autorka wielu reportaży prasowych, scenarzystka filmów dokumentalnych. W 2009 roku opublikowała biografię Kazimierza Moczarskiego, nominowaną do nagrody w konkursie „Książka Historyczna Roku” 2010. Współautorka „Węzłów pamięci niepodległej Polski” (2014), które otrzymały Nagrodę im. prof. Jerzego Skowronka w 2015 roku.