Ksenofont (ok. 430 – ok. 355 przed Chr.), grecki pisarz, historyk, filozof; uczeÅ„ Sokratesa; z pochodzenia AteÅ„czyk. Dzielny żoÅ‚nierz i zapobiegliwy ziemianin; czÄ™sto doÅ›wiadczaÅ‚ zmiennych kolei losu. Zaliczany do najbardziej poczytnych autorów starożytnoÅ›ci. PozostawiÅ‚ bogatÄ… spuÅ›ciznÄ™, która w caÅ‚oÅ›ci przetrwaÅ‚a do naszych czasów. W jej skÅ‚ad wchodzÄ… dzieÅ‚a o tematyce historycznej, politycznej i filozoficznej, takie jak (miÄ™dzy innymi): Agezylaos, Cyropedia, Dzieje Grecji, Hieron, Obrona Sokratesa, Sympozjon, Ustrój lacedemoÅ„ski, Wyprawa Cyrusa. ZawierajÄ… one program wychowawczy, współbieżny z greckÄ… paideiÄ…, bÄ™dÄ…cy w istocie zachÄ™tÄ… do praktykowania sophrosyne (umiarkowanie, powÅ›ciÄ…gliwość: „podstawa wszelkiej cnoty”) oraz wdrażania w życie ideaÅ‚u kalokagatii.

W tej chwili druga niewiasta [Cnota], zbliżywszy siÄ™, rzekÅ‚a: – Ja też przychodzÄ™ do ciebie, Heraklesie, gdyż znam twoich rodziców i poznaÅ‚am twojÄ… naturÄ™ podczas twego wychowania. To budzi we mnie nadziejÄ™, że jeÅ›li zwrócisz siÄ™ na mojÄ… drogÄ™, na pewno dokonasz piÄ™knych i wspaniaÅ‚ych czynów […]. Nie bÄ™dÄ™ ciÄ™ jednak Å‚udziÅ‚a przynÄ™tami rozkoszy, lecz, jak wÅ‚aÅ›nie z woli bogów wyglÄ…da rzeczywistość, po prawdzie ci skreÅ›lÄ™. Mianowicie nic z tych rzeczy, które sÄ… istotnie dobre i piÄ™kne, nie dajÄ… bogowie ludziom bez trudu i starania, lecz, czy to chcesz, aby bogowie byli dla ciebie Å‚askawi, musisz bogów czcić, czy to życzysz sobie być przez przyjaciół kochanym, musisz dobrze czynić przyjacioÅ‚om, czy to pragniesz być szanowanym przez jakie paÅ„stwo, trzeba paÅ„stwu być użytecznym, czy to pragniesz z powodu cnoty być podziwianym w caÅ‚ej Helladzie, musisz starać siÄ™ zasÅ‚użyć siÄ™ okoÅ‚o Hellady, czy to chcesz, aby ci ziemia wydaÅ‚a obfite plony, musisz ziemiÄ™ uprawiać, a jeżeli sÄ…dzisz, że trzody ciÄ™ wzbogacÄ…, trzeba otaczać troskÄ… trzody. JeÅ›li zamierzasz stać siÄ™ wielkim za poÅ›rednictwem wojny, chcesz być potężnym, uwalniać przyjaciół, a wrogów zwyciężać, to musisz nie tylko nauczyć siÄ™ prawideÅ‚ sztuki wojennej u znawców, lecz także ćwiczyć siÄ™, jak je trzeba zastosować; jeżeli wreszcie chcesz być silnym na ciele, musisz przyzwyczaić ciaÅ‚o do posÅ‚uszeÅ„stwa i wzmacniać je wÅ›ród trudów i potu.

fragment WspomnieÅ„ o Sokratesie – Herakles na rozstajnej drodze)