Jakie koszty i jakie korzyści wynikają z konieczności wykonywania czynności intelektualnych wymagających od nas wysiłku? Kiedy sprawowanie kontroli nad czynnościami wysiłkowymi się załamuje, a kiedy człowiek zdolny jest do mobilizacji i zintensyfikowania wysiłku poznawczego?
Prezentowana Czytelnikowi monografia stanowi pierwszą w języku polskim, tak rozległą próbę zebrania wiedzy na temat wysiłkowych uwarunkowań sprawności funkcjonowania intelektualnego.

„Człowiek, przynajmniej od czasu do czasu, musi podjąć wzmożony wysiłek. Zwykle pojęcie «wzmożonego wysiłku» wiąże się z pracą mięśni, a więc odnosi do aktywności fizycznej. Psychologów interesuje jednak także (a może przede wszystkim) wysiłek poznawczy. Mamy z nim do czynienia wtedy, gdy podmiot aktywnie przetwarza informacje, koncentruje uwagę, podejmuje złożone decyzje, czy stara się zapamiętać jak najwięcej docierających doń informacji. (…) W poszczególnych częściach monografii Sławomir Śpiewak przedstawia kolejno takie zagadnienia, jak: charakterystyka wysiłkowych procesów mentalnych z perspektywy właściwości systemu przetwarzania informacji, wysiłkowe uwarunkowania możliwości sprawowania kontroli nad kilkoma (…) czynnościami jednocześnie, oraz wysiłkowe uwarunkowania sprawności przetwarzania informacji z punktu widzenia czasowej dynamiki aktywności poznawczej… Szczególnie, moim zdaniem, poznawczo wartościowa jest, poparta dowodami empirycznymi, teza Śpiewaka, że system przetwarzania informacji może w wyniku wcześniejszego wysiłku i wzrostu pobudzenia o charakterze energetycznym, mobilizować się do wysiłku, który wcześniej nie był możliwy (...)
Sławomir Śpiewak jest w polskiej psychologii postacią szczególną. Gruntowna znajomość klasycznie rozumianej psychologii poznawczej z jednej strony i psychologii społecznej – z drugiej, czyni go prawdziwym ekspertem w obszarze social cognition. Potrafi on bowiem «odróżnić ziarno od plew». W recenzowanej książce rozprawia się w sposób mistrzowski z funkcjonującymi w nauce pustymi pojęciami, które niestety stały się powszechnie używanymi wytrychami do pozornego wyjaśniania pewnych prawidłowości z zakresu psychologii społecznej (nie zaś: kluczami do rzeczywistego zrozumienia zjawisk społecznych). (...) Osobną kwestią jest sposób, w jaki Autor poradził sobie z prezentacją trudnego, a zarazem bardzo złożonego materiału. Albertowi Einsteinowi przypisuje się twierdzenie, że w nauce wszystko powinno być przedstawiane tak prosto, jak to możliwe, ale… nie prościej. Uważam, że Sławomirowi Śpiewakowi udało się to (…) po prostu nadzwyczajnie” – z recenzji prof. Dr. hab. Dariusza Dolińskiego