Prezentowana monografia stanowi rezultat wieloletnich studiów, analiz i projektów realizowanych przez jej autorów w ramach różnych przedsięwzięć naukowo-badawczych. Były to zasadniczo projekty badawcze w dziedzinie rozwoju miejskiego i regionalnego finansowane przez Komitet Badań Naukowych i Narodowe Centrum Nauki oraz projekty konsorcjalne śląskich uczelni i instytutów naukowych w dziedzinie studiów foresightowych i strategicznych. Uzyskane rezultaty zaprezentowano na krajowych i międzynarodowych konferencjach naukowych organizowanych wspólnie z Komitetem Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN oraz z Komisją Studiów nad Przyszłością Górnego Śląska PAN, Oddział Katowicki. Kluczowym środowiskiem naukowym inicjującym wymienione przedsięwzięcia stała się Katedra Badań Strategicznych i Regionalnych Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Na rdzeń przedkładanej Czytelnikom monografii składa się pięć rozdziałów poświęconych refleksji teoretyczno-metodologicznej, również myśleniu o przyszłości i projektowaniu rozwoju regionów miejskich, w tym aglomeracji i zespołów miejskich aspirujących do rangi metropolitalnej. Rozważania otwiera rozdział traktujący o wyzwaniach przyszłości jako kluczowej kategorii myślenia prospektywnego i strategicznego, użytecznej w kreowaniu wizji przyszłości oraz formułowaniu strategii miast i regionów. Natomiast rozdział szósty stanowi egzemplifikację warsztatu badawczego w sferze dydaktyki, w formie projektu studialno-edukacyjnego – jest dopełnieniem koncepcji regionu uczącego się. Zawiera on koncepcję obszarów prospektywnych rozwoju metropolitalnego dużych miast poprzez realizację zespołowych projektów studialno-edukacyjnych.