Trzeci tom trylogii Stefana Żeromskiego Walka z szatanem , obejmującej panoramę życia polskiego w okresie przedwojennym i w latach pierwszej wojny światowej.

Ciąg dalszy walki z szatanem o sprawiedliwszy świat. Ryszard Nienaski i jego ukochana żona Xenia nie żyją. On zginął z rąk członków organizacji z pogranicza podziemia anarchistycznego i bandytyzmu. Ona umarła na tyfus. Ich majątek oraz obowiązek wykonania testamentu spada na ojca Xeni, aferzystę i oszusta. Musi on stoczyć walkę o zachowanie tego łupu z niebezpiecznym pretendentem do udziału w bogactwie, malarzem Śnicą.

Niektóre części utworu utrzymane są w poetyce drapieżnego naturalizmu. Wyróżniają się także obrazy życia czy to wielkomiejskiego Paryża, czy prowincjonalnej galicyjskiej Posuchy oraz obrazy wojny, kreślone z pasją wyrażającą antywojenny protest pisarza.