INNE EBOOKI AUTORA
Koszyk
Elementarne formy życia religijnego. System totemiczny w Australii
Autor:
Wydawca:
Format:
pdf, ibuk
Jedna z najważniejszych prac Émile’a Durkheima, niekwestionowanego klasyka myśli społecznej, która obecnie stanowi nie tylko podstawową lekturę na kursach uniwersyteckich z zakresu socjologii czy antropologii, ale też ciągle pozostaje bogatym źródłem inspiracji dla badaczy. Durkheim przedstawia w niej zarys swoich głównych koncepcji, takich jak fakt społeczny czy świadomość zbiorowa, w początkach XX wieku prekursorskich, dziś uznawanych za elementarz socjologii.
Po przeczytaniu tej książki wyłoni się ogólna konkluzja, że religia jest w najwyższym stopniu rzeczą społeczną. Wyobrażenia religijne są wyobrażeniami zbiorowymi wyrażającymi rzeczywistości zbiorowe, a obrzędy to także rodzaj działań, który poczyna się jedynie w łonie zgrupowania ludzi i który ma służyć wzbudzaniu, utrzymywaniu lub odnawianiu pewnych stanów umysłowych owej grupy. Jeżeli jednak kategorie wywodzą się z religii, to powinny mieć one w sobie coś z natury wspólnej wszystkim faktom religijnym: także one powinny być rzeczami społecznymi, tworami zbiorowego myślenia. A przynajmniej - ponieważ przy obecnym stanie wiedzy o tym przedmiocie należy się wystrzegać każdej skrajnie radykalnej tezy - uzasadnione jest przypuszczenie, że obfitują w elementy społeczne.
(Z tekstu)
| Rok wydania | 2010 |
|---|---|
| Liczba stron | 400 |
| Kategoria | Klasyczne teorie socjologiczne |
| Wydawca | Wydawnictwo Naukowe PWN |
| ISBN-13 | 978-83-01-16421-8 |
| Numer wydania | 2 |
| Język publikacji | polski |
| Informacja o sprzedawcy | ePWN sp. z o.o. |
POLECAMY
Ciekawe propozycje
Spis treści
| Wstęp do wydania polskiego (Elżbieta Tarkowska) XIII | |
| Od tłumaczki (Anna Zadrożyńska) XLI | |
| WPROWADZENIE. Przedmiot badań. Socjologia religii i teoria poznania | 1 |
| 1. Główny cel książki: analiza religii najprostszej ze znanych w celu określenia elementarnych form życia religijnego. Dlaczego dzięki religii elementarnej łatwiej je uchwycić i wyjaśnić | 1 |
| 2. Drugi cel badań: geneza podstawowych pojęć myślenia, czyli kategorii. Racje sądu, że wywodzą się one z religii, a zatem mają pochodzenie społeczne. Jak z tego punktu widzenia można przewidywać sposób odnowy teorii poznania | 7 |
| Księga pierwsza. ZAGADNIENIA WSTĘPNE | 17 |
| I. Definicja zjawiska religijnego i religii | 19 |
| Przydatność wstępnej definicji religii; metoda postępowania prowadząca do tej definicji; dlaczego najpierw należy rozpatrzyć definicje potoczne | 19 |
| 1. Religia definiowana przez nadprzyrodzoność i tajemniczość. Krytyka: pojęcie tajemnicy nie jest pojęciem pierwotnym | 20 |
| 2. Definicja religii jako funkcji idei Boga, czyli bytu nadprzyrodzonego. Religie bez bogów. Obrzędy religii deistycznych niezawierających w ogóle idei bóstwa | 24 |
| 3. Poszukiwanie definicji pozytywnej. Rozróżnienie wierzeń i obrzędów. Definicja wierzeń. Pierwsza charakterystyka: dwudzielny podział rzeczy na sacrum i profanum. Cechy dystynktywne tego podziału. Definicja obrzędów jako funkcji wierzeń. Definicja religii | 29 |
| 4. Konieczność innej charakterystyki w celu oddzielenia magii od religii. Idea kościoła. Czy religie indywidualne wykluczają ideę kościoła | 34 |
| II. Podstawowe koncepcje religii elementarnej | 41 |
| A. Animizm | 41 |
| Podział na animizm i naturalizm | 41 |
| 1. Trzy tezy animizmu: (1) geneza idei duszy; (2) kształtowanie się idei ducha; (3) przekształcenie kultu duchów wkult natury | 42 |
| 2. Krytyka pierwszej tezy. Rozróżnienie idei duszy i idei sobowtóra. Sny nie uzasadniają idei duszy | 47 |
| 3. Krytyka drugiej tezy. Śmierć nie wyjaśnia przekształcenia duszy w ducha. Kult dusz zmarłych nie jest pierwotny | 51 |
| 4. Krytyka trzeciej tezy. Instynkt antropomorficzny. Krytyka dokonana przez Spencera; wyjątki od reguły. Badanie faktów, które się uważa za dowody istnienia owego instynktu. Różnica między duszą i duchami natury. Antropomorfizm w religii nie jest pierwotny | 54 |
| 5. Zakończenie: animizm sprowadza religię wyłącznie do pewnego systemu złudzeń | 57 |
| III. Podstawowe koncepcje religii elementarnej (ciąg dalszy) | 61 |
| B. Naturalizm | 61 |
| Historia teorii | 61 |
| 1. Wykład naturalizmu Maxa Müllera | 62 |
| 2. Jeżeli religia ma wyrażać siły natury, to skoro wyraża je w sposób błędny, nie wiadomo, dlaczego mogła się utrzymać. Rzekome rozróżnienie między religią i mitologią | 67 |
| 3. Naturalizm nie wyjaśnia podziału rzeczy na sacrum i profanum | 71 |
| IV. Totemizm jako religia elementarna. Historyczny zarys problemu. Metoda rozważań | 75 |
| 1. Krótka historia problemu totemizmu | 76 |
| 2. Metodologiczne powody oparcia studium szczególnie na totemizmie australijskim. O miejscu faktów z terenu Ameryki | 80 |
| Księga druga. WIERZENIA PIERWOTNE | 85 |
| I. Właściwe wierzenia totemiczne | 87 |
| A. Totem jako nazwa i emblemat | 87 |
| 1. Definicja klanu. Totem jako nazwa klanu. Czym jest to, co służy za totem. Sposoby zdobywania totemu. Totemy fratrii; totemy klas matrymonialnych | 87 |
| 2. Totem jako emblemat. Wizerunki totemów wyryte lub wycięte na przedmiotach; tatuaże lub rysunki na ciele | 97 |
| 3. Sakralny charakter emblematu totemicznego. Czuringa. Nurtunja. Waninga. Konwencjonalny charakter emblematów totemicznych | 102 |
| II. Właściwe wierzenia totemiczne (ciąg dalszy) | 111 |
| B. Zwierzę totemiczne i człowiek | 111 |
| 1. Sakralny charakter zwierząt totemicznych. Zakaz ich jedzenia i zabijania. Zakaz zbierania roślin totemicznych. Różne kompromisy w stosunku do tych zakazów. Zakazy kontaktu. Charakter sakralny zwierząt jest mniej wyraźny niż emblematu | 111 |
| 2. Człowiek. Jego pokrewieństwo ze zwierzęciem totemicznym lub rośliną totemiczną. Różne mity wyjaśniające to pokrewieństwo. Różne części organizmu człowieka: krew, włosy itd. mają różny charakter sakralny. W jaki sposób ten charakter się zmienia zależnie od płci i wieku. Totemizm to nie kult zwierząt lub roślin | 116 |
| III. Właściwe wierzenia totemiczne (ciąg dalszy) | 123 |
| Kosmologiczny system totemizmu i pojęcie rodzaju | 123 |
| 1. Klany, fratrie, klasy jako klasyfikacja rzeczy | 123 |
| 2. Geneza pojęcia rodzaju: pierwsze klasyfikacje rzeczy zapożyczyły ramy od społeczeństwa. Różnice między odczuciem podobieństwa a ideą rodzaju. Dlaczego ma ona społeczny rodowód | 126 |
| 3. Religijne znaczenie tych klasyfikacji: wszystko, co się zalicza do klanu, ma coś z sakralnej natury totemu. Kosmologiczny system totemizmu. Totemizm jako religia plemienna | 129 |
| IV. Właściwe wierzenia totemiczne (zakończenie) | 137 |
| Totem indywidualny i totem płci | 137 |
| 1. Totem indywidualny jako nazwa; jego sakralny charakter. Totem indywidualny jako osobisty emblemat. Związek człowieka z totemem indywidualnym. Związek z totemem zbiorowym | 137 |
| 2. Totemy grup płci. Podobieństwa i różnice totemów zbiorowych i totemów indywidualnych. Ich plemienny charakter | 143 |
| V. Początki wierzeń totemicznych | 147 |
| Krytyczny przegląd teorii | 147 |
| 1. Teorie wywodzące totemizm z religii wcześniejszej: z kultu przodków (Wilken i Tylor); z kultu natury (Jevons). Krytyka tych teorii | 148 |
| 2. Teorie wywodzące totemizm zbiorowy z totemizmu indywidualnego. Pochodzenie, jakie teorie te przypisują totemowi indywidualnemu (Frazer, Boas, Tout). Nieprawdopodobieństwo tych hipotez. Racje dowodu pierwotności totemu zbiorowego | 151 |
| 3. Ostatnia teoria Frazera: totemizm koncepcyjny i związany z miejscem. Błąd petitio principii, na którym się opiera. Zanegowany zostaje sakralny charakter totemu. Totemizm związany z miejscem nie jest pierwotny | 158 |
| 4. Teoria Langa: totem byłby tylko nazwą. Ten punkt widzenia utrudnia wyjaśnienie religijnego charakteru praktyk totemicznych | 161 |
| 5. Wszystkie te teorie wyjaśniają totemizm, opierając się wyłącznie na wcześniejszym pojęciu religii | 163 |
| VI. Początki wierzeń totemicznych (ciąg dalszy) | 165 |
| Pojęcie pierwiastka totemicznego lub many i idea siły | 165 |
| 1. Pojęcie siły lub pierwiastka totemicznego. Jego wszechobecność. Jego charakter jednocześnie fizyczny i duchowy | 165 |
| 2. Analogiczne koncepcje innych społeczności niższych. Bogowie z Samoa. Wakan Sjuksów, orenda Irokezów, mana Melanezyjczyków. Związek tych pojęć z totemizmem. Arunkulta Aruntów | 167 |
| 3. Pojęcie siły bezosobowej jest logicznym poprzednikiem różnych postaci mitycznych. Niedawne teorie mające wyjaśniać tę uprzedniość | 173 |
| 4. Pojęcie siły sakralnej to pierwowzór pojęcia siły w ogóle | 177 |
| VII. Początki wierzeń totemicznych (zakończenie) | 179 |
| Geneza pojęcia pierwiastka totemicznego lub many | 179 |
| 1. Klan, lecz pojmowany jako twór realny, zasada totemizmu | 179 |
| 2. Przyczyny ogólne wzniecania przez społeczeństwo doznań świętości i nadprzyrodzoności. Społeczeństwo jako imperatywna siła moralna: pojęcie autorytetu moralnego. Społeczeństwo jako siła wynosząca jednostkę ponad nią samą. Fakty świadczące, że społeczeństwo kreuje sakralność | 180 |
| 3. Przyczyny konkretne właściwe społecznościom australijskim. Dwie przemienne fazy życia społeczności: rozproszenie i koncentracja. Ogromna zbiorowa ekscytacja podczas okresów koncentracji. Przykłady. W jaki sposób z owej ekscytacji zrodziła się idea religii. Dlaczego zbiorową siłę wyrażono w postaci totemu: dlatego, że totem jest emblematem klanu. Wyjaśnienie podstawowych wierzeń totemicznych | 187 |
| 4. Religia nie wynika z bojaźni. Religia wyraża pewną rzeczywistość. Istota jej idealizmu. Ów idealizm jest ogólną cechą mentalności zbiorowej. Wyjaśnienie zewnętrzności sił sakralnych w stosunku do substratów. O zasadzie część zastępuje całość | 194 |
| 5. Pochodzenie pojęcia emblematu: symbolizm koniecznym warunkiem wyobrażeń zbiorowych. Dlaczego klan czerpie emblematy ze świata zwierząt lub roślin | 199 |
| 6. Skłonność człowieka pierwotnego do łączenia dziedzin i klas, które my rozdzielamy. Źródła tych połączeń. Dlaczego utorowały one drogę wyjaśnieniom nauki. Nie wykluczają one tendencji do rozróżnień i przeciwstawień | 203 |
| VIII. Pojęcie duszy | 209 |
| 1. Analiza idei duszy w społecznościach australijskich | 209 |
| 2. Geneza tego pojęcia. Doktryna reinkarnacji według Spencera i Gillena: implikuje ona, że dusza jest cząstką pierwiastka totemicznego. Przegląd faktów dostarczonych przez Strehlowa; potwierdzają one totemiczny charakter duszy | 214 |
| 3. Powszechność doktryny reinkarnacji. Różne fakty potwierdzają zaproponowaną genezę | 223 |
| 4. Antyteza duszy i ciała: to, co w niej obiektywne. Związki duszy indywidualnej i zbiorowej. Idea duszy nie jest chronologicznie późniejsza od idei many | 227 |
| 5. Hipoteza wyjaśniająca wierzenia w życie wieczne | 231 |
| 6. Idea duszy i idea osoby: bezosobowe składniki osobowości | 234 |
| IX. Pojęcie duchów i bogów | 237 |
| 1. Różnica między duszą i duchem. Dusze mitycznych przodków są duchami o określonych funkcjach. Związki między duchem przodka, duszą jednostkową i totemem indywidualnym. Wyjaśnienie i socjologiczne znaczenie totemu indywidualnego | 237 |
| 2. Duchy w magii | 243 |
| 3. Herosi kulturowi | 245 |
| 4. Wielcy bogowie. Ich pochodzenie i związki z całością systemu totemicznego. Ich plemienny i ponadplemienny charakter | 247 |
| 5. Jedność systemu totemicznego | 254 |
| Księga trzecia. GŁÓWNE POSTAWY OBRZĘDOWE | 257 |
| I. Kult negatywny i jego funkcje. Obrzędy ascetyczne | 259 |
| 1. System zakazów. Zakazy w magii i religii. Zakazy odnoszące się do różnego rodzaju rzeczy świętych. Zakazy dotyczące sacrum i profanum. Te ostatnie leżą u podstaw kultu negatywnego. Zasadnicze typy zakazów; sprowadzenie ich do dwóch zasadniczych typów | 259 |
| 2. Przestrzeganie zakazów określa religijny stan jednostek. Przypadki, gdy ten efekt jest szczególnie widoczny: praktyki ascetyczne. Religijny efekt cierpienia. Społeczna funkcja ascetyzmu | 267 |
| 3. Wyjaśnienie systemu zakazów: antagonizm sacrum i profanum, zaraźliwość sacrum | 273 |
| 4. Przyczyny tej zaraźliwości. Nie można jej wyjaśnić prawami asocjacji idei. Jest ona wynikiem zewnętrzności sił sakralnych w stosunku do ich substratów. Logiczny sens tej właściwości sił sakralnych | 277 |
| II. Kult pozytywny | 281 |
| A. Składniki ofiary | 281 |
| Ceremonia Intichiuma u plemion środkowej Australii. Różne jej formy | 281 |
| 1. Forma Aruntów. Dwie fazy. Analiza pierwszej: odwiedzanie miejsc świętych, rozsiewanie świętego pyłu, rozlanie krwi itd. w celu zapewnienia reprodukcji gatunku totemicznego | 282 |
| 2. Druga faza: rytualne spożywanie rośliny totemicznej albo zwierzęcia totemicznego | 287 |
| 3. Interpretacja całej ceremonii. Istotą drugiego obrzędu jest wspólnota pokarmu. Podstawa tej wspólnoty | 289 |
| 4. Obrzędy pierwszej fazy to oblacje. Analogie z oblacjami ofiarnymi.A więc Intichiuma zawiera dwa elementy ofiary. Znaczenie tych faktów dla teorii ofiary | 293 |
| 5. O rzekomym absurdzie oblacji ofiarnych. Jak je tłumaczyć: zależność bytów sakralnych od wyznawców. Wyjaśnienie kręgu, w którym, jak się zdaje, dokonuje się ofiara. Źródła periodyczności obrzędów pozytywnych | 296 |
| III. Kult pozytywny (ciąg dalszy) | 303 |
| B. Obrzędy mimetyczne i zasada przyczynowości | 303 |
| 1. Charakter obrzędów mimetycznych. Przykłady ceremonii, w których wykorzystuje się je w celu zapewnienia płodności gatunku | 303 |
| 2. Opierają się one na zasadzie: podobne tworzy podobne. Rozważenie wyjaśnienia szkoły antropologicznej. Przyczyny naśladowania zwierząt lub roślin. Przyczyny przypisania tym gestom skutków fizycznych. Wiara. W jakim sensie jej podstawą jest doświadczenie. Zasady magii wywodzą się z religii | 307 |
| 3. Powyższą zasadę uznaje się za jeden z pierwszych przejawów zasady przyczynowości. Jej społeczne uwarunkowania. Idea siły, czyli mocy bezosobowej, ma rodowód społeczny. Konieczność osądu przyczynowego wyjaśnia się autorytetem tkwiącym w nakazach społecznych | 312 |
| IV. Kult pozytywny (ciąg dalszy) | 319 |
| C. Obrzędy przedstawieniowe lub komemoratywne | 319 |
| 1. Obrzędy przedstawieniowe oskutkach fizycznych. Ich związki z ceremoniami poprzednio opisanymi. Ich oddziaływanie ma sens moralny | 320 |
| 2. Obrzędy przedstawieniowe pozbawione skutków fizycznych. Umacniają poprzednie rezultaty. Rekreacyjny składnik religii, jego znaczenie i powody istnienia. Pojęcie święta | 324 |
| 3. Funkcjonalna ambiwalencja różnych rozważanych tu ceremonii, wzajemnie wymiennych. W jaki sposób ta ambiwalencja potwierdza zaproponowaną teorię | 330 |
| V. Obrzędy piakularne i ambiwalencja pojęcia sacrum | 335 |
| Definicja obrzędu piakularnego | 335 |
| 1. Żałobne obrzędy pozytywne. Ich opis | 335 |
| 2. Jak się je tłumaczy. Nie jest to manifestacja prywatnych uczuć. Przypisywanie niegodziwości duszy zmarłego nie może już być ich uzasadnieniem. Wiążą się one z aktualnym stanem umysłu grupy. Analiza tego stanu. W jaki sposób żałoba go kończy. Równoczesne przemiany sposobu pojmowania duszy zmarłego | 340 |
| 3. Inne obrzędy piakularne: po publicznej żałobie, po niewystarczających zbiorach, wprzypadku suszy, zorzy polarnej. Rzadkość tych obrzędów wAustralii. Jak można je wyjaśnić | 346 |
| 4. Dwie postacie sacrum: czyste i nieczyste. Ich przeciwstawienie. Ich pokrewieństwo. Ambiwalencja pojęcia sacrum. Wyjaśnienie tej ambiwalencji. Wszystkie obrzędy wykazują ten sam charakter | 350 |
| ZAKOŃCZENIE | 357 |
| W jakim stopniu można uogólniać uzyskane wyniki | 357 |
| 1. Religia opiera się na doświadczeniu dobrze uzasadnionym, które jednak nie ma praw szczególnych. Konieczność nauki, by ujęła rzeczywistość leżącą u podstaw tego doświadczenia. Czym jest ta rzeczywistość: to zgromadzenie ludzi. Ludzki sens religii. O wątpliwości, która przeciwstawia sobie społeczeństwo idealne i rzeczywiste. Jak w tej teorii można wyjaśnić indywidualizm i kosmopolityzm religijny | 358 |
| 2. O tym, co wieczne w religii. O konflikcie między religią i nauką, który tkwi wyłącznie w spekulatywnej funkcji religii. Ponieważ, jak się wydaje, owa funkcja wyznacza powstawanie | 366 |
| 3. Dlaczego społeczeństwo może być źródłem myślenia logicznego, a więc pojęciowego. Definicja pojęcia: nie mylić z ideą ogólną; charakteryzuje je bezosobowość i przekazywalność. Wywodzi się ze zbiorowości. Tego samego dowodzi analiza jego treści. Wyobrażenia zbiorowe jako pojęcia-typy, w których mają udział jednostki. O zarzucie, według którego wyobrażenia zbiorowe byłyby bezosobowe tylko pod warunkiem, że byłyby prawdziwe. Myślenie pojęciowe jest jednoczesne z ludzkością | 370 |
| 4. W jaki sposób kategorie wyrażają rzeczy społeczne. Kategoria par excellence jest pojęciem całości, które może podsunąć tylko społeczeństwo. Dlaczego związki wyrażane przez kategorie mogą być uświadamiane jedynie w społeczeństwie. Społeczeństwo nie jest bytem alogicznym. W jaki sposób kategorie zmierzają do oderwania się od określonych grup terytorialnych. Z jednej strony jedność nauki, z drugiej – jedność tego, co moralne i religijne. W jaki sposób społeczeństwo oddaje tę jedność. Wyjaśnienie roli przypisanej społeczeństwu: jego potęga kreacyjna. Oddźwięk socjologii w naukach o człowieku | 376 |
| Bibliografia | 383 |
| Indeks nazwisk | 397 |
KUP NA PREZENT
Elementarne formy życia religijnego. System totemiczny w Australii
94,00 zł
Uzupełnij informacje na temat odbiorcy.
Produkt został pomyślnie dodany do koszyka.
Nieudana próba zakupu produktu. Spróbuj jeszcze raz.
Wypożyczaj w abonamencie!
Już od 2,66 zł za ebooka
