Niewolnicy i panowie. Sześć i pół eseju z antropologii i filozofii społecznej świata

Głównym celem książki jest rekonstrukcja teorii retorycznej, wyłożonej przez Bartłomieja Keckermanna (1572–1609), profesora filozofii w Gdańskim Gimnazjum Akademickim, w obszernym traktacie pod tytułem System retoryki (Systema rhetoricae, Hanau 1608). Opierając się na przejrzystej metodzie, u której podstaw leżała zasada podziału dychotomicznego, wywiedziona wprost z pism logicznych Arystotelesa (Organonu), Keckermann przeprowadził systematyzację sztuki przemawiania. Dzięki twórczemu wykorzystaniu koncepcji Stagiryty, Cycerona i Kwintyliana, a także współczesnych sobie teoretyków wymowy, głównie Rudolfa Agricoli, Erazma z Rotterdamu, Filipa Melanchtona i Piotra Ramusa, stworzył on summę renesansowej wiedzy o retoryce.

Retoryka ujmowana paradoksalnie (oksymoronicznie) jako antystrofa dialektyki, ukazująca się nam w figuratywnym przebraniu wiernej służebnicy albo nieodłącznej, choć często niepożądanej, towarzyszki logiki (filozofii), została skrojona na miarę ludzkich zdolności i słabości. Jako względnie autonomiczna forma racjonalności (a więc zgodnie z intencją Arystotelesa) i model dyskursywności zbudowany wokół amplifikacji i figuratywności (czyli zgodnie z koncepcją Keckermanna) stanowi apologię niemal powszechnej niekonkluzywności dyskursu, sprzeciwu wobec supremacji intelektu w dziedzinie praktyk sensotwórczych i zgody na brak ostatecznego wyjaśnienia. Mimo tego ma być ona lekarstwem uśmierzającym chroniczną niepewność poznania i środkiem przynoszącym wytchnienie podczas gorączkowego poszukiwania sensu. Dlatego w zależności od potrzeb chwili i celu perswazji retoryka staje się lekarką serc i dusz ludzkich, twórczynią zmysłowych i wielobarwnych obrazów rzeczywistości, a także rewelatorką prawd doskonale już znanych. Za każdym razem zjawia się przed nami pod postacią figury przekształcającej prostą mowę litery w wieloznaczną sekwencję znaków, symboli i obrazów. Przemawiając we własnym imieniu na gruncie teorii wymowy (nawet tej najbardziej metodycznej i usystematyzowanej), retoryka nie może mówić inaczej, jak tylko retorycznie, ożywiając zastygłe w dyskursie toposy i budząc uśpione w języku figury.

Czy można być ateistą i jednocześnie mieć do religii stosunek przychylny? Owszem, takich ludzi jest wielu. Czy da się jednak ich postawę uzasadnić?

Autor objaśnia stanowisko, osobliwe dla polskiej myśli filozoficznej w XX wieku, określane jako ateistyczna apologetyka religii. Przedstawia jego historyczne podstawy zawarte w poglądach B. Constanta oraz A. Schopenhauera. Omawia podstawowe pojęcia i idee konieczne do zrozumienia głównych tez postawionych w książce.

Prezentuje sylwetki i poglądy pięciu dwudziestowiecznych polskich filozofów – Henryka Elzenberga, Stanisława Lema, Mariana Przełęckiego, Leszka Kołakowskiego i Bogusława Wolniewicza. Podejmuje próbę syntezy poglądów tych badaczy, obrazującą istotę ateistycznej apologetyki religii, która jest swoistym novum w filozofii religii i może stanowić intelektualny pomost łączący ludzi wierzących z niewierzącymi.

The Atheistic Apology of Religion in Contemporary Polish Philosophy The author describes the view, particular to Polish philosophical thought in the 20th century, known as atheistic apology of religion. He presents its historical background, embodied in B. Constant and A. Schopenhauer’s views and discusses terms and ideas necessary to understand the main theses advanced in the book. He presents the profiles and views of five 20th-century Polish philosophers: H. Elzenberg, S. Lem, M. Przełęcki, L. Kołakowski and B. Wolniewicz. He also attempts to synthesize their views, which show the essence of the atheistic apology of religion.

Połączenie gospodarki z nauką i techniką oraz ich współdziałanie powoduje powstawanie nowych, istotnych dylematów etycznych. Prezentowana książka jest unikatowym na polskim rynku wydawniczym kompendium na temat etyki biznesu, dostarczającym zarówno podstaw teoretycznych, jak i praktycznych wskazówek co do wykorzystania wiedzy z tego zakresu w życiu gospodarczym. Pozwala to czytelnikowi na dogłębne zrozumienie zagadnienia, zaczynając od indywidualnych decyzji menedżerów oraz innych grup interesariuszy firm i organizacji gospodarczych, a kończąc na zasadach zalecanych do stosowania w biznesie międzynarodowym.

Jest to podręcznik, który etykę biznesu wywodzi z etyki jako części filozofii i z myśli ekonomicznej oraz odpowiada na pytanie: na czym polega odpowiedzialność społeczna w gospodarce i jakie są jej konsekwencje.

(Z recenzji prof. dr hab. Jerzego Dietla, Prezesa Zarządu Fundacji Edukacyjnej Przedsiębiorczości)

Praca jest przeznaczona dla studentów i kadry akademickiej, menedżerów, pracowników firm oraz wszystkich, którzy chcieliby się zapoznać z tą tematyką. Zapewnia odpowiedzi na pojawiające się nowe dylematy moralne wynikające z ciągłych zmian gospodarczych i społecznych.

Profesor Wojciech Gasparski jest uznanym autorytetem w dziedzinie etyki biznesu, nauki o zarządzaniu i prakseologii oraz dyrektorem Centrum Etyki Biznesu Akademii Leona Koźmińskiego i Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Profesor Wojciech Gasparski zaprosił do współpracy wybitnych specjalistów z tak różnorodnych dziedzin, jak prawo, filozofia, socjologia, zarządzanie, co nadało publikacji interdyscyplinarny charakter.

Książka powstała we współpracy z: prof. dr hab. Anną Lewicką-Strzałecką, dr Dariuszem Bąkiem, dr Bolesławem Rokiem oraz dr Julitą Sokołowską.

Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, iż [...] praca napisana została przez najwybitniejszych przedstawicieli polskiej etyki biznesu, którzy co najmniej od dwóch dziesięcioleci zajmują się tą problematyką.

(Z recenzji dr hab. Jacka Sójki, prof. UAM, Dyrektora Instytutu Kulturoznawstwa, Kierownika Zakładu Etyki Gospodarczej UAM oraz Prezesa Polskiego Stowarzyszenia Etyki Biznesu EBEN Polska)

Ta przeglądowa monografia jest książką trudną, nawet bardzo trudną. Niemniej jest ona istotnym wkładem w nowopowstającą dziedzinę filozofii, tj. topoontologię. Niewątpliwie wyzwaniem jest zmierzenie się z zaawansowanymi konstrukcjami, które przywołuje Bartłomiej Skowron. Nie waha się on balansować na granicy poznawalności. Kto jednak podejmie trud analizy owych problemów wraz z autorem, z pewnością dostrzeże, że zarówno koncepcje Skowrona, jak i dociekania omawianych przez niego krytycznie filozofów, rzucają nowe światło na wiele tradycyjnych problemów filozoficznych. Cierpliwość i wysiłek Czytelnika zaowocuje. Jestem tego pewien.
dr hab. Janusz Kaczmarek, prof. UŁ

Zaprezentowane w tym zbiorze rozważania stanowią próbę pochylenia się nad kilkoma szczegółowymi zagadnieniami, szkicującymi wielopoziomowy horyzont ludzkiego rozwoju. W rozdziale I pt. Uchwycić człowieczeństwo autorzy kreślą perspektywy filozoficzne, w których spotkanie z Drugim staje się nie tylko możliwe, ale twórcze. W rozdziale II pt. Metodologia i granice badań społecznych Autorzy analizują oryginalne podejścia do człowieka, ukazując tym samym istotę bycia przy Drugim – w pokorze i z pasją. Rozdział III poświęcony jest zagadnieniom praktycznym występującym w kontekście niesienia pomocy Drugiemu, a w rozdziale IV pt. Personalizacja medycyny czy medykalizacja człowieka? specjaliści z dziedziny medycyny, filozofii i prawa prezentują wiele wrażliwych kwestii, które występują nie tylko w spotkaniu na linii lekarz–pacjent, ale na linii niosący–dobierający pomoc.

Nasz zamysł jest prosty: chcemy przyjrzeć się służbie człowiekowi z jak najszerszej perspektywy badawczej, odnosząc się w miarę możliwości do wielu kontekstów jego egzystencji. Do wykonania tego zamysłu zaprosiliśmy kilkunastu autorów, zwłaszcza z Akademii Pomorskiej w Słupsku, ale także z innych ośrodków naukowych (Ze Wstępu).

W książce nie tylko analizuje się polską pedagogikę po 1989 roku, ale podejmuje się próbę sformułowania realistycznej filozofii wychowania. Zdaniem autora u podstaw wychowania leży wcześniej przyjęta koncepcja człowieka i jego działania, a zatem antropologia i etyka.
Wskazuje się więc na filozoficzne przedzałożenia teorii wychowania. W Człowiek i paideia wskazuje się na aktualność filozofii klasycznej oraz jej paideii, która jest teorią kształcenia i wychowania. Stąd tytuł pracy: Człowiek i paideia. Wskazuje to na przedmiotmaterialny rozprawy. Jest nim związek wychowania z klasyczną filozofią człowieka i jej etyką. Przedmiotem formalnym pracy jest aspekt realizmu, o czym informuje podtytuł: Realistyczne podstawy filozofii wychowania.

Praca jest przeznaczona dla pedagogów i filozofów oraz tych wszystkich osób, które są
zainteresowane teorią wychowania.