Defekty stóp i paznokci Praktyczny poradnik podologa - ebook

O AUTORCE

DOROTA SZAFAROWSKA

Magister kosmetologii specjalizująca się w podologii. Ukończyła Wyższą Szkołę Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia w Warszawie w obszarze kształcenia nauk medycznych i nauk o zdrowiu oraz specjalizację menadżer na Wydziale Kosmetologii w Wyższej Szkole Biznesu i Nauk o Zdrowiu w Łodzi.

Autorka niniejszej publikacji, która ukazuje jej indywidualne metody pracy, oraz rozdziału Podstawy podologii kosmetologicznej w książce Kosmetologia ciała, pod redakcją dr Kamili Padlewskiej (PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2015). Wykładowczyni przedmiotu podologia w Państwowej Warszawskiej Szkole Medycznej. Napisała branżowe artykuły do gazet, m.in.: „Beuuty Forum” (Dyskomfort i stres – nadmierna potliwość stóp), „Beauty Ekspert” (Blisko ideału, Zastosowanie laseroterapii w podologii) „Farmacja Net” (Skuteczne metody radzenia sobie z grzybicą skóry stóp i paznokci). Wypowiada się publicznie w telewizji i radiu, m.in.: TVP 2 w programie Pytanie na Śniadanie na tematy: Domowe sposoby radzenia sobie z wrastającymi paznokciami, Domowe spa, Czy gabinet kosmetologa jest bezpieczny w dobie koronawirusa?; w TVN w programie Dzień Dobry TVN na tematy: Jak radzić sobie z kaszką na skórze?, Urodzinowe spa dla Filipa Chajzera; w Radiu Fama na temat Wrastające paznokcie i radzenie sobie z nimi. Wystąpiła na prestiżowych konferencjach branży kosmetologicznej i podologicznej, m.in.: Podologia w Praktyce (Przypadki z praktyki podologicznej dotyczące patologii w obrębie płytki paznokciowej), Beauty Forum (Metody rekonstrukcji płytki paznokciowej, Choroby autoimmunologiczne w przebiegu terapii podologicznej). Jest praktykiem, która w 1998 roku rozpoczęła swoją naukę i przygodę z zawodem specjalisty. Traktuje swoją pracę jako dar niesienia pomocy ludziom. Specjalizuje się w trudnych przypadkach pacjentów z defektami płytek paznokciowych a także z bolesnymi odciskami, kurzajkami, pęknięciami na stopach. Uczestniczka i słuchaczka specjalistycznych kursów, szkoleń, warsztatów z zakresu podologii, kosmetologii i zarządzania (m.in: Aplikacja czasowego implantu do korekcji paznokci, Hiperkeratozy – charakterystyka, różnicowanie i metody usuwania, Profilaktyka podologiczna w zespole stopy cukrzycowej, Laserowe metody usuwania grzybicy paznokci, Personal Branding – zbuduj silną markę osobistą, Kobieta niezależna, Bądź widzialną marką). Stworzyła PodoClinica klinika zdrowia stóp, która zajmuje się świadczeniem nowoczesnych usług podologicznych mobilnych i stacjonarnych w klinikach medycznych oraz edukacją pacjentów oraz szkoleniami dla specjalistów. Pasjonatka, która lubi kreatywność i uczenie się. Stawia na rozwój osobisty i zawodowy. Interesuje się również sferą ludzkiej natury oraz zdrowym stylem życia.WSTĘP

Defekty stóp i paznokci. Praktyczny poradnik podologa napisałam z myślą o tych, którzy borykają się z defektami stóp i paznokci i chcieliby dowiedzieć się, jak się ich skutecznie pozbyć oraz o osobach chcących uczyć się podologii. Książka jest poradnikiem przedstawiającym moje indywidualne podejście do pracy z klientem (pacjentem). Zawiera 5 rozdziałów, prezentujących rzetelną wiedzę podologiczną i porady z własnej praktyki zawodowej, wynikające z mojego wieloletniego doświadczenia. Uczy metod postępowania z defektami, a także wskazuje na konkretne zalecenia, w jaki sposób uniknąć nawrotów. Jest to kompendium wiedzy dla specjalistów, przyszłych i obecnych, którzy pragną zajmować się stopami swoich klientów (pacjentów), a także dla osób borykających się z defektami w obrębie stóp i paznokci. Książka pokazuje szerokie spektrum zależności między wyglądem zdrowych stóp i paznokci a ogólnym stanem zdrowia. Porusza tematy, które pozwalają spojrzeć na defekty w szerszej perspektywie i ukazuje skuteczne metody radzenia sobie z nimi, tym samym stwarzając kompleksowy poradnik dla każdego.

Na zakończenie chciałabym bardzo podziękować mojej córce, Weronice Szafarowskiej, uczennicy liceum sztuk plastycznych, która naszkicowała ryciny do niniejszej publikacji. Dziękuję także wszystkim moim pacjentom (klientom), dzięki którym zdobyłam doświadczenie zawodowe, oraz bliskim mi osobom wspierającym mnie całym sercem, a w szczególności dr n. med. Kamili Padlewskiej za wieloletnią owocną współpracę i wsparcie naukowe.

Bardzo dziękuję i pozdrawiam ciepło

Dorota Szafarowska1
BUDOWA ANATOMICZNA KOŃCZYN DOLNYCH

1.1.
Budowa kostno-stawowa stóp

Stopy są częścią kończyny dolnej. Stanowią wewnętrzny szkielet i podporę podczas chodzenia dla całego ciała człowieka. Zbudowane są z: dwudziestu sześciu kości składających się z substancji międzykomórkowej, komórek, składników mineralnych, węglanów i fosforanów wapnia, dzięki którym kość jest twarda.

Kości stóp mają różne wielkości, połączone są ze sobą układem torebkowo-więzadłowym, w skład którego wchodzą: trzydzieści trzy stawy połączone licznymi więzadłami, ścięgnami, dwadzieścia jeden mięśni, sto siedem więzadeł.

Taka budowa kości zapewnia człowiekowi odpowiednią amortyzację i statykę ciała, co wpływa na swobodne poruszanie się.

Kości stóp dzielą się ze względu na kształt na:

Rycina 1.1. Układ kostny stopy

Źródło: rysunek wykonała Weronika Szafarowska

• długie kości śródstopia,

• kości krótkie,

• kości stępu,

• kości płaskie,

• kości różnokształtne.

Sama stopa zbudowana jest z trzech odcinków: stepu, śródstopia i palców.

Stęp zbudowany jest z siedmiu kości ułożonych w dwa szeregi. Pierwszy jest utworzony przez kości skokową i piętową, a dalszy z kości sześciennej oraz trzech kości klinowatych. Na środkowej części stępu mieści się kość łódkowata.

Śródstopie zbudowane jest z pięciu kości długich. Posiada dwie nasady i łączący je trzon. Nasady bliższe to nasady, zaś nasady dalsze to głowy. Kości śródstopia łączą się z trzema kośćmi klinowatymi oraz kością sześcienną, natomiast głowy łączą się z kośćmi palców stóp.

Kości palców nazywa się paliczkami. Palec pierwszy to paluch. Składa się z dwóch paliczków – bliższego i dalszego. Każdy z pozostałych palców – od drugiego do piątego – posiada trzy paliczki: bliższy, środkowy i dalszy.

Stopa jako narząd podporowy ciała jest wysklepiona łukiem w stronę grzbietową. Sklepienie podeszwowe dzieli się na system łuków podłużnych i poprzecznych, które rozciągają się pod wpływem obciążenia, a następnie powracają do stanu wyjściowego dzięki właściwościom fizycznym.

Taka konstrukcja pozwalała na amortyzację ciężaru ciała. Punktem podparcia dla prawidłowo wysklepionej stopy są:

• guz piętowy,

• głowa pierwszej kości śródstopia,

• głowa piątej kości śródstopia.

Sklepienie stopy dzieli się na podłużne i poprzeczne.

Najdrobniejsze zaburzenia tego układu powodują natychmiastowe spłaszczenie stopy. Najważniejszym elementem wytworzenia sklepienia podłużnego stopy jest pionowe ustawienie kości skokowej na kości piętowej.

Na stopie wyróżnia się:

• łuki podłużne przyśrodkowe przebiegające przez przyśrodkowe kości klinowe i kość łódkowatą do kości skokowej,

• dwa łuki podłużne boczne stopy, które wiodą przez kości sześcienną do kości piętowej.

Sklepienie poprzeczne przechodzi przez trzy kości klinowe i kość sześcienną, które tworzą układ łuków podparcia łączący kość piętową z pierwszą oraz piątą kością śródstopia. Sklepienie poprzeczne amortyzuje wstrząsy oraz chroni.

Stopa podtrzymywana jest za pomocą: mięśni, torebek stawowych i więzadeł, a pokryta skórą. Do mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie sklepienia podłużnego stopy należą mięśnie długie (takie jak: mięsień piszczelowy tylny, strzałkowy długi, piszczelowy przedni). Natomiast sklepienie poprzeczne stopy podtrzymuje mięsień strzałkowy długi, mięsień piszczelowy tylny oraz głowa mięśnia przywodziciela palucha.

Kości stopy połączone są ze sobą licznymi stawami o zróżnicowanej ruchomości. Wśród nich wyróżniamy:

• staw skokowo-goleniowy (należy do stawów bloczkowych, wykonywane są w nim ruchy zgięcia stopy, czyli zgięcie podeszwowe i grzbietowe),

• staw skokowo-piętowo-łódkowy (skokowy dolny; zachodzą w nim ruchy przywodzenia i odwodzenia śródstopia, czyli unoszenia poszczególnych brzegów stopy, co jest istotne przy chodzeniu na nierównych powierzchniach),

• stawy stępowo-śródstopne i międzyśródstopne (łączą szereg dalszy kości stępu z kośćmi śródstopia ze sobą, mają minimalną ruchomość),

• stawy śródstopno-paliczkowe (należą do stawów kulistych, w ich obrębie dochodzi do zgięcia i wyprostu oraz odwiedzenia i przywiedzenia palców),

• stawy międzypaliczkowe, są to stawy zawiasowe, ruch w ich obrębie to zgięcie i wyprost.

1.2.
Budowa skóry stóp

Skóra na stopach jest 3–4 razy grubsza od przeciętnej grubości skóry w innych partiach ciała, ponieważ jest fizjologicznie pogrubiona. Utrzymuje niezmienne warunki środowiska wewnętrznego organizmu nazywane homeostazą. Grubość skóry na stopach sięga do 4 mm, zaś w innych częściach ciała waha się od 0,5 do 2,5 mm. Najgrubsza skóra znajduje się na podeszwach, dzięki czemu stopa przystosowana jest do poddania się dużym obciążeniom poprzez kontakt z różnorodnym podłożem.

Skóra (derma) składa się z naskórka (epidermis), skóry właściwej (cutis vera) oraz tkanki podskórnej (tela subcutanea). Naskórek jest bardzo ważną częścią skóry stóp. Jego grubość waha się w granicach od 0,75 do 1,2 mm. Często jest drażniony przez naciski w skutek wadliwych obciążeń czy deformacji. W naskórku stale zachodzą procesy tworzenia i przebudowy komórek zwanych keratynocytami. Komórki naskórka z warstwy podstawnej przesuwają się ku górze, tracąc jądro komórkowe i przekształcają się w komórki warstwy rogowej, zwane korneocytami. Komórki stale ulegają podziałom, a następnie złuszczeniu. Cykl odnowy naskórka trwa około miesiąca. Między warstwą rogową i ziarnistą obecna jest warstwa jasna, która powoduje żółtawe zabarwienie skóry podeszwy w miejscu nacisku.

Rycina 1.2. Budowa skóry

Źródło: rysunek wykonała Weronika Szafarowska

Nadmierne rogowacenie doprowadza do zgrubienia warstwy rogowej na podeszwach stóp. Jest to spowodowane ochronną reakcją skóry przed uszkodzeniem, otarciem i uciskiem. Na powierzchni stóp widoczne są linie papilarne, które stanowią niepowtarzalne, indywidualne odciski palców. W naskórku znajduje się również cement międzykomórkowy, który wypełnia przestrzenie międzykomórkowe. Chroni on skórę stóp przed przesuszeniem naskórka i stanowi barierę ochronną. Ma on strukturę ciekłokrystaliczną, składającą się z takich substancji, jak: ceramidy (40%), sterole i pochodne (25%), wolne kwasy tłuszczowe (18%), węglowodory (11%) oraz inne (6%).

Dodatkowym czynnikiem zapewniającym skórze stóp ochronę przed utratą nawilżenia jest znajdujący się w warstwie ziarnistej naskórka naturalny czynnik nawilżający NMF, który powstaje z ostatecznego rozkładu filagryny. W jego skład wchodzą: wolne aminokwasy (40%), sól sodowa kwasu piroglutaminowego (12%), sól kwasu mlekowego (12%), mocznik (7%), sole nieorganiczne (18,5%) oraz amoniak, kwas moczowy, cukry, kreatynina, sole kwasu cytrynowego, peptydy.

Poniżej naskórka znajduje się skóra właściwa zbudowana z tkanki łącznej, w której znajdują się fibroblasty, liczne włókna kolagenowe i elastynowe. Dzięki nim zachowana jest odpowiednia: elastyczność, wytrzymałość i rozciągliwość skóry stóp. Chronią one przed uszkodzeniem podczas nacisku. Są inaczej umiejscowione niż w innych partiach ciała: włókna elastynowe położone są bliżej powierzchni, a kolagenowe głębiej, dzięki czemu skóra stóp jest lepiej chroniona przy ucisku.

W skórze właściwej podeszwy nie ma gruczołów łojowych ani mieszków włosowych. W konsekwencji powoduje to, że nie wytwarza łoju, który w naturalny sposób natłuszcza inne parte ciała. Brak gruczołów łojowych sprzyja, niestety, rogowaceniu pięt. W skórze właściwej podeszwy są liczne gruczoły potowe ekrynowe. Na podeszwach występują one w liczbie trzystu tysięcy, co sprawia, że pełnią funkcję termoregulacyjną, sprzyjającą nadmiernej potliwości. Oprócz tego w skórze właściwej stóp znajdują się naczynia krwionośne i chłonne oraz włókna nerwowe.

W dolnej części skóry właściwej zlokalizowany jest głęboki splot naczyniowy, a w górnej części – na granicy skórno-naskórkowej – umiejscowiony powierzchowny splot drobnych naczyń tętniczo-żylnych. Naczynia krwionośne nie wnikają do naskórka. Jego odżywianie i wymiana zbędnych produktów przemiany materii odbywa się przez krążenie limfy. Rozbudowana sieć naczyń krwionośnych pozwala na szybką regenerację uszkodzeń. Połączenia nerwowe i liczne receptory zlokalizowane na powierzchni skóry zapewniają przekazywanie niepokojących informacji w przypadku zmiany temperatury, odczuwania bólu czy przyjemnych odczuć powodowanych dotykiem.

Ostatnią warstwę skóry stanowi tkanka podskórna. Zbudowana jest z tkanki łącznej i komórek tłuszczowych (adipocytów). Ma za zadanie pełnić funkcję ochronną przed zgnieceniem poniżej leżących tkanek oraz blokuje utratę ciepła. Każda komórka tłuszczowa wypełniona jest licznymi kroplami tłuszczu, które ulegają zgniataniu podczas chodzenia. Stopy przyjmują cały ciężar ciała, który wywiera nacisk podeszw na podłoże. Ciężar rozkłada się na guz piętowy oraz pierwszą i piątą głowę kości śródstopia. Dlatego w tych właśnie miejscach tkanka podskórna jest znacznie bardziej rozbudowana niż w innych częściach stopy. Posiada liczniejsze kuleczki tłuszczowe (adipocyty), po to, aby chronić tkanki przed zgnieceniem. Na skórze stóp występuje również stała flora bakteryjna. Florę bakteryjną tworzą bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemne. Bakterie flory są ważną składową bariery immunologicznej skóry i stanowią pierwszą linie obrony przed patogenami.

1.3.
Budowa paznokci stóp

Paznokcie (unguis) powstają między 10. a 11. tygodniem życia płodowego. Na początku przypominają fałd skórny, następnie dochodzi do ich keratynizacji i ok. 36. tygodnia życia płodowego są w pełni ukształtowane przez skórę, tworząc przydatki skóry. Ich główną funkcją jest ochrona opuszków palców przed urazami. Służą także do celów diagnostycznych w przypadku różnych chorób.

Cały aparat paznokciowy opiera się na podporze, która zbudowana jest m.in. ze struktur kostnych, takich jak: kości paliczków, struktury włókniste, część rozrodcza (w jej skład wchodzą: macierz, łożysko, części płytki paznokciowej, wały paznokciowe i obrąbek części dystalnej).

Płytka paznokciowa wyrasta z macierzy paznokcia, która znajduje się ok. 3–6 mm pod wałem paznokciowym. Macierz paznokcia zbudowana jest z tkanki nabłonkowej, którą nazywa się korzeniem paznokcia. Poprzez podziały komórkowe w jej części tworzy się płytka paznokciowa. Komórki keratynocyty dojrzewają, a następnie obumierając, tworzą płytkę paznokciową i są zbudowane z twardej keratyny. Od macierzy zależy prawidłowy wzrost i kształtowanie się paznokci.

Rycina 1.3. Budowa aparatu paznokciowego

Źródło: rysunek wykonała Weronika Szafarowska

Obłączek, zwany lunulą, jest bardzo wrażliwą częścią macierzy. Widnieje jako mleczny półksiężyc, usytuowany pod płytką paznokciową. Jego uszkodzenie grozi trwałą deformacją, brakiem wzrostu paznokcia oraz infekcjami płytki paznokciowej. Obłączek przechodzi w łożysko, na którym opiera się paznokieć.

Łożysko łączno-tkankowe jest intensywnie unaczynione i unerwione – z tego powodu pod wpływem urazu powstają krwiaki podpaznokciowe. Posiada przeplatające się naczynia krwionośne, limfatyczne oraz włókna nerwowe. Zbudowane jest ze skóry właściwej oraz warstw naskórka. Dzięki sieci włókien kolagenowych łączy się z okostną paliczka.

Płytka paznokciowa, zwana trzonem paznokcia, jest zbudowana ze zrogowaciałych, ułożonych warstwowo keratynocytów. Zawiera białka fibrylarne, bogate w siarkę białka globularne oraz białka zawierające glicynę i tyrozynę. Składa się także z licznych składników mineralnych, takich jak: wapń, żelazo, cynk, magnez, miedź. W paznokciach znajduje się również woda, która jest odpowiedzialna za zdrowy wygląd płytki paznokciowej. Optymalna ilość wody w paznokciach wynosi ok. 18%. Jej utrata wpływa na brak elastyczności oraz pęknięcia, natomiast zbyt duże nawodnienie (powyżej 25%) grozi miękkością paznokci. Strukturę płytki tworzą warstwy zrogowaciałych komórek. Należą do nich:

• warstwa grzbietowa – nadaje paznokciom twardość, jest wytwarzana przez macierz, znajduje się w zewnętrznej części paznokcia, jej grubość wynosi od 0,08 do 0,1 mm;

• warstwa środkowa – jest odpowiedzialna za sprężystość i elastyczność paznokci, jej grubość ma od 0,3 do 0,5 mm;

• warstwa głęboka – jest wytwarzana przez łożysko paznokcia i ściśle do niego przylega, jej grubość wynosi od 0,06 do 0,08 mm.

Płytka paznokciowa jest prześwitująca, dlatego może służyć do celów diagnostycznych. Przez paznokcie przenika światło UV oraz światło widzialne.

Kształt paznokci zależy od struktury kości paliczka dystalnego, a ich szerokość uzależniona jest od wielkości macierzy. Grubość paznokci u stóp waha się w granicach od 1 do 1,5 mm. Odrost całkowity zdrowych paznokci u stóp trwa od 12. do 18. miesięcy, od 0,03 do 0,05 mm na dobę, a miesięcznie od 1,3 do 1,6 mm. Wzrost paznokcia stanowi proces ciągły. Na jego spowolnienie wpływają: wiek, mikrouszkodzenia wolnego brzegu, dieta, uszkodzenia macierzy, niedoczynność tarczycy, zaburzenia krążenia obwodowego, liszaj płaski, paznokcie szponowate, częste urazy, uderzenia płytki, stosowanie leków itp.

Rycina 1.4. Zdrowe paznokcie

Twardość płytki paznokciowej jest różna w zależności od miejsca i uwodnienia. Jej najtwardszą częścią są okolice wolnego brzegu. Brzegi paznokcia wnikają w szczeliny skóry, które tworzą wały paznokciowe – dzięki temu płytka utrzymuje się w stałej pozycji. Wały paznokciowe otaczają paznokieć, tworząc literę U. Miejscem, w którym paznokieć nie przyrasta do łożyska i wyrasta poza opuszek palca, jest obrąbek paznokciowo-naskórkowy pełniący funkcję ochronną przed wnikaniem drobnoustrojów. Uszkodzenie tej części może prowadzić do zainfekowania łożyska.

1.4.
Funkcje stóp i paznokci

Skomplikowana, złożona budowa stopy zapewnia przystosowanie do pełnienia wielu kluczowych dla człowieka funkcji. Na stopach spoczywa ciężar całego ciała. Zapewniają one możliwość swobodnego poruszania się oraz odpowiadają za prawidłową postawę ciała. W organizmie pełnią funkcje: ochronną, podporową, amortyzującą, stabilizacyjną oraz sensoryczną. Zapewniają również wolność, ponieważ dzięki nim mamy możliwość swobodnego poruszania się.

Funkcja ochronna

Funkcję ochronną na stopach pełnią skóra oraz paznokcie. Skóra ochrania narządy wewnętrzne stóp przed uszkodzeniami: mechanicznymi, fizycznymi, chemicznymi i termicznymi, a także przed inwazją mikroorganizmów (bakterii, wirusów, grzybów). Jest to możliwe dzięki florze bakteryjnej tworzącej mikrobiom przez bakterie Gram-dodatnie, Gram-ujemne oraz warstwę rogową naskórka, która buduje barierę ochroną w postaci płaszcza lipidowego.

Dzięki rozbudowanej strukturze skóry właściwej stopa chroniona jest przed urazami, otarciami, uszkodzeniami, ponieważ posiad włókna kolagenowe i elastynowe, wpływające na jej elastyczność. Skóra ochrania stopy także przed utratą wody. Wartość tę określamy jako transepidermalną utratę wody (TEWL). Proces migracji wody z głębszych warstw skóry do powierzchni naskórka i jej parowanie do otoczenia jest – w normalnych warunkach – procesem ciągłym. Dzięki tej funkcji zachowane zostaje nawilżanie. Dodatkowym czynnikiem zapewniającym skórze stóp ochronę przed utratą wody jest znajdujący się w warstwie ziarnistej naskórka naturalny czynnik nawilżający (NMF), który powstaje z ostatecznego rozkładu filagryny. Ponadto skóra ochrania stopy i kończyny dolne przed działaniem promieni świetlnych poprzez pochłanianie tych promieni przez komórki i keratynę naskórka oraz tworzenie w warstwie podstawnej melaniny (barwnika). Skóra wytwarza również przydatki skóry, nazywane paznokciami. Stabilizują one opuszki palców i chronią je przed urazami, a także usprawniają funkcję chwytania. Służą także do celów diagnostycznych w przypadku chorób układowych tkanki łącznej i skóry oraz są postrzegane jako atrybut piękna i urody.

Funkcja termoregulacyjna

Skóra stóp posiada czynność wydzielania potu ekranowego, co reguluje temperaturę ciała. Układ gruczołów potowych jest najbardziej wydajnym układem chłodzącym organizmu regulowanym przez wegetatywny układ nerwowy. Rolą pocenia jest kontrola wilgotności skóry oraz usuwanie z organizmu substancji toksycznych. Wydzielanie potu jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Funkcja sensoryczna

Dzięki receptorom (mechanoreceptorom) nerwów czuciowych stopy są narządem czucia i zmysłów, umożliwiającym człowiekowi komunikowanie się ze światem zewnętrznym. Duża liczba mechanoreceptorów czuciowych (takich jak ciałka dotykowe Meissnera, tarczki Merkla) znajdujących się na podeszwach stóp odbiera bodźce cieplne, dotyk i ból, dając sygnał do układu nerwowego o istniejącym zagrożeniu, co pozwala zapobiec wielu poważnym urazom i uszkodzeniom.

Funkcja amortyzująca

Stopa pełni funkcję amortyzującą dzięki ruchom stawowym, które podczas chodu dostosowują się do nierówności podłoża, absorbując mikrowstrząsy powstające w trakcie chodzenia lub biegania. Stopa wyposażona jest również w mięśnie krótkie, które odpowiedzialne są za ruchy palców oraz utrzymanie ciężaru ciała w pozycji stojącej. Podczas chodzenia, biegania czy skakania sklepienie stopy wraz z wyściółką tłuszczową amortyzują wstrząsy oraz tworzą ochronną przestrzeń dla naczyń krwionośnych i nerwów.

Funkcja podporowa

Stopy pełnią funkcję podporową, stanowiąc ważny czynnik równowagi. Posiadają one trzy punkty podparcia, czyli pierwszą i piątą kość głowy śródstopia oraz guz piętrowy. Oparcie to jest warunkowane sklepieniami stopy utworzonymi przez pięć łuków podłużnych i dwa poprzeczne, które umożliwiają zachowanie równowagi oraz prawidłowe poruszanie się.

Funkcja stabilizacyjna

Stopa pełni funkcję stabilizacyjną, która polega na utrzymaniu równowagi całego ciała. Prawidłową stabilizację zapewniają stabilizatory stopy, które dzielą się na – bierne (w ich skład wchodzi układ torebkowo-więzadłowy) oraz czynne (układ mięśniowy).

1.5.
Chód człowieka

Chód u zdrowego człowieka można zdefiniować jako serie cyklicznych zmiennych ruchów kończyn oraz tułowia, powodujących przemieszczanie się środka ciężkości ciała w przestrzeni. Ogromną rolę w poruszaniu się odgrywają stopy. Chodzenie rozpoczyna się od fazy podpory i przeniesienia, która polega na stykaniu się pięty z podłożem do ponownego zetknięcia pięty z podłożem. Oznacza to, że faza podporu zaczyna się w chwili zetknięcia pięty z podłożem, a kończy w chwili oderwania stopy od podłoża. Prawidłowy chód powinien przebiegać w kilku fazach:

1. Pięta styka się z podłożem.

2. Stopa dotyka podłoża na piątej kości śródstopia i przemieszcza się na pierwszą głowę kości śródstopia.

3. Zostaje przeniesiony ciężar ciała na palce.

4. Stopa odbija się od podłoża.

Cykl chodzenia jest przemienny i różni się w zależności od uwarunkowań mięśni, układu kostnego, środka ciężkości, ustawienia miednicy oraz zdrowotności układu kostno-stawowego i mięśniowego. Zdrowy człowiek porusza się w rożny sposób. Wyróżniamy chód: majestatyczny, marynarski, kołyszący oraz sztywny. Chód człowieka z wiekiem ulega zmianie z powodu zmian deformacyjnych, które tworzą się w narządach podporu i lokomocji, układzie nerwowo-mięśniowym, kostno-stawowym oraz z powodu zniekształceń stóp, niedowładów, przykurczy, sztywności stawów czy porażeń mięśniowych.

Rycina 1.5. Chód człowieka

Źródło: rysunek wykonała Weronika Szafarowska