POLECAMY
Wydawca:
Format:
epub, mobi, ibuk
Zielniki są dokumentacją związków świata człowieka ze światem roślin. Dzięki nim można prowadzić analizy dotyczące m.in. bioróżnorodności, migracji gatunków, zmian klimatycznych, skażenia środowiska, historii farmacji, historii chorób, a także wielu zagadnień z dziedziny etnobotaniki, religioznawstwa, socjologii i antropologii. Najstarsze na świecie zachowane zielniki pochodzą z połowy XVI wieku i stanowią unikatowe repozytorium informacji (także genetycznej) o roślinach sprzed setek lat. Niniejsza publikacja jest prawdziwym kompendium wiedzy na temat zielników, umożliwiającym korzystanie w pełni z ich potencjału jako archiwów informacji naukowej. Jej zakres został określony na podstawie konsultacji z opiekunami zbiorów przyrodniczych. W poszczególnych rozdziałach opisano: – rozwój historii naturalnej i historię powstawania zielników na tle rozwoju botaniki jako propedeutyki nauk przyrodniczych, – najstarsze zabytki zielnikowe w Polsce i na świecie, – zagadnienia etyczne związane ze zbiorem roślin, zarządzaniem zbiorami przyrodniczymi, w tym – zielnikami i ochroną historycznych kolekcji jako obiektów zabytkowych, – technikę i technologię wytwarzania zielników, z omówieniem budowy chemicznej podstawowych elementów strukturalnych występujących w zielnikach, – historię stosowania środków biobójczych, które często w sposób trwały zanieczyszczają zbiory zielnikowe i mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia użytkowników, – procesy degradacji występujące w zbiorach zielnikowych, z uwzględnieniem degradacji materiału genetycznego, – metody ochrony prewencyjnej i interwencyjnej w ramach polityki Integrated Pest Management (IPM), – badania związane z ochroną materiału genetycznego w zbiorach przyrodniczych, – realizacje konserwatorskie na trzech zabytkowych zielnikach z XVIII wieku z polskich zbiorów, należących do najstarszych i najcenniejszych obiektów tego typu w Polsce. Publikacja będzie pomocna dla: – kuratorów i opiekunów zbiorów zielnikowych i innych zbiorów przyrodniczych, – pracowników muzeów przyrodniczych i regionalnych, bibliotek, archiwów – botaników, genetyków, etnobotaników, farmaceutów, studentów botaniki farmaceutycznej i wszystkich innych badaczy korzystających z zielników, – studentów nauk biologicznych, farmacji i medycyny, zainteresowanych poszerzeniem wiedzy na temat początków nauk przyrodniczych i historycznych metod badawczych oraz historią stosowania toksycznych substancji jako metod ochrony, – studentów biologii, biotechnologii, farmacji, leśnictwa i nauk rolniczych, jako uzupełnienie wiedzy o dokumentacji zasobów roślinnych, – studentów kierunków związanych z ochroną zabytków (konserwacja i restauracja dzieł sztuki, ochrona dóbr kultury), – miłośników przyrody i współczesnych twórców zielników. Książka stanowi podstawę do odpowiedzialnego dokumentowania otaczającej nas informacji biologicznej, które jako dziedzictwo docenią przyszłe pokolenia.
Rok wydania | 2023 |
---|---|
Liczba stron | 302 |
Kategoria | Botanika |
Wydawca | Wydawnictwo Naukowe PWN |
ISBN-13 | 978-83-01-22969-6 |
Numer wydania | 1 |
Informacja o sprzedawcy | ePWN sp. z o.o. |
POLECAMY
Ciekawe propozycje
Spis treści
Podziękowania IX | |
Przedmowa XI | |
Część I. HISTORIA I ZNACZENIE ZIELNIKÓW Z ZASUSZONYMI ROŚLINAMI | 1 |
1. Historia naturalna: od obrazu dominacji człowieka nad naturą do samodzielnej dyscypliny. Ewolucja opisu botanicznego | 5 |
2. Formy pośrednie między ilustracją botaniczną a klasyczną formą zielników | 9 |
3. Zielniki z zasuszonymi roślinami | 15 |
Najstarsze zachowane zielniki na świecie i w Polsce | 16 |
Najstarsze wskazówki dotyczące tworzenia zielników | 25 |
Określenia stosowane wobec zielników zawierających zasuszone okazy roślin | 27 |
Pierwsze wizerunki zielników | 28 |
Zielniki jako zjawisko kolekcjonerskie i element zbiorów przyrodniczych | 29 |
Zielniki jako narzędzia naukowe | 39 |
Szczególne przykłady zielników: zielniki artystyczne i symboliczne | 46 |
Zagadnienia etyczne i prawne związane ze zbiorami zielnikowymi | 47 |
Część II. ZAGADNIENIA TECHNIKI I TECHNOLOGII TWORZENIA ORAZ BUDOWA ZIELNIKÓW | 53 |
4. Technika i technologia wykonania zielników | 57 |
Zbiór okazów | 57 |
Suszenie okazów | 57 |
Zabiegi dodatkowe stosowane w preparatyce i oglądzie okazów | 60 |
Mocowanie okazów na arkuszach | 62 |
Materiały używane do mocowania okazów zielnikowych | 66 |
Warstwa opisowa | 81 |
Formy występowania i przechowywania arkuszy zielnikowych | 85 |
Formy zwarte: zeszyty, kodeksy, albumy | 85 |
Pojedyncze arkusze | 92 |
Nietypowe rozwiązania technologiczne spotykane w zielnikach artystycznych | 94 |
5. Charakterystyka fizykochemiczna podstawowych elementów struktury zielników | 97 |
Związki chemiczne w ścianie komórkowej okazów roślinnych i w papierowym podłożu | 97 |
Związki mineralne w strukturze okazów botanicznych i w strukturze papieru | 99 |
Budowa ściany komórkowej | 102 |
Charakterystyka związków występujących w ścianie komórkowej i w podłożu papierowym | 104 |
Celuloza | 104 |
Hemicelulozy | 106 |
Lignina | 107 |
Pektyny | 107 |
Białko występujące w ścianie komórkowej roślin | 108 |
Kutyna, suberyna, woski | 108 |
6. DNA w komórkach roślinnych – budowa, funkcje, lokalizacja | 111 |
Budowa DNA | 111 |
Lokalizacja DNA w komórkach roślinnych | 114 |
DNA jądrowe (nuclear DNA, nDNA) | 114 |
DNA mitochondrialne (mtDNA) | 116 |
DNA plastydowe (ptDNA, ze szczególnym uwzględnieniem DNA chloroplastowego, cpDNA) | 116 |
Inne lokalizacje kwasów nukleinowych w komórce roślinnej | 117 |
Podstawowe procesy związane z powstawaniem i funkcjonowaniem DNA | 117 |
Replikacja DNA | 117 |
Ekspresja genomu | 118 |
Część III. PROCESY DEGRADACJI ELEMENTÓW STRUKTURALNYCH OKAZÓW ZIELNIKOWYCH I PODŁOŻA PAPIEROWEGO | 123 |
Hydroliza kwasowa | 125 |
Degradacja alkaliczna | 126 |
Utlenianie | 127 |
Fotodegradacja | 127 |
Degradacja termiczna | 128 |
Zanieczyszczenia środowiska, w którym przechowywane są zbiory | 129 |
Degradacja fizyczna materiału roślinnego | 132 |
Obniżenie właściwości wytrzymałościowych | 132 |
Zniszczenia mechaniczne, deformacje, zniszczenia na skutek zabiegów konserwatorskich | 133 |
Zmiana barwy | 139 |
Degradacja biologiczna (biodeterioracja) | 140 |
Zniszczenia spowodowane działalnością mikroorganizmów | 140 |
Zniszczenia spowodowane działalnością owadów | 140 |
Zniszczenia spowodowane stosowaniem środków biobójczych | 144 |
Degradacja materiału genetycznego | 162 |
Rozpad enzymatyczny | 163 |
Hydroliza | 164 |
Utlenianie | 165 |
Alkilacja | 166 |
Wysoka temperatura i wilgotność | 167 |
Sieciowanie | 167 |
Wpływ warunków przechowywania i historycznych metod ochrony na DNA | 168 |
Część IV. PREWENCYJNA I INTERWENCYJNA OCHRONA ZBIORÓW ZIELNIKOWYCH | 171 |
7. Wybrane zagadnienia związane z prewencyjną i interwencyjną ochroną zbiorów zielnikowych | 173 |
Zintegrowany system ochrony przed szkodnikami (IPM) dla zbiorów zielnikowych | 173 |
Mrożenie | 175 |
Wysokie temperatury | 176 |
Mikrofale | 177 |
Anoksja | 177 |
Stabilne warunki klimatyczne | 177 |
Dekontaminacja zbiorów skażonych biocydami | 181 |
Ochrona materiału genetycznego w zbiorach – badania | 182 |
Część V. KONSERWACJA ZIELNIKÓW W PRAKTYCE – TRZY WIZJE ETYCZNEJ KONSERWACJI | 189 |
8. Zielnik Izabeli Czartoryskiej, 1746, Muzeum Narodowe w Krakowie, Rkps 2782 | 197 |
Technologia i stan zachowania | 197 |
Założenia konserwacji | 205 |
Przebieg prac konserwatorskich z zastosowaniem bezpiecznej metodologii konserwatorskiej i wykorzystaniem wyników badań | 205 |
9. Zielnik Johanna Friedricha Zeidlera, tom I, 1732, Biblioteka Główna Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, sygn. Zb. Specj. I Starodruki 14, D. 104.57.646 | 213 |
Technologia i stan zachowania | 213 |
Założenia konserwacji | 223 |
Przebieg prac konserwatorskich z zastosowaniem bezpiecznej metodologii konserwatorskiej i wykorzystaniem wyników badań | 223 |
10. Zielnik Helwinga/Boretiusa, 1724–45, Zielnik Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego (WA), sygn. WA-KH-13.2.2 | 231 |
Technologia i stan zachowania | 231 |
Założenia konserwacji | 238 |
Zabiegi konserwatorskie z zastosowaniem bezpiecznej metodologii konserwatorskiej i wykorzystaniem wyników badań | 238 |
11. Podsumowanie | 247 |
Zakończenie | 251 |
Bibliografia | 252 |
Indeks cytowanych zielników według miejsc przechowania | 273 |
Indeks osób | 276 |
Indeks rzeczowy | 278 |
Spis ilustracji | 280 |
Herbaria – preservation and conservation (abstract) | 285 |