Farmakoterapia w ginekologii, uroginekologii i endokrynologii ginekologicznej - ebook

Autorzy

Autorzy

Monika Abramiuk
I Katedra i Klinika Ginekologii Onkologicznej i Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Aneta Adamiak-Godlewska
II Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Michał Bogusiewicz
II Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Grzegorz H. Bręborowicz
Katedra i Klinika Perinatologii i Ginekologii
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Marek Chuchracki
Wydział Medyczny
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Kaliszu

Iwona Czech
Katedra Zdrowia Kobiety
Wydział Nauk o Zdrowiu
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Wojciech Dąbrowski
I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Agnieszka Drosdzol-Cop
Katedra Zdrowia Kobiety
Wydział Nauk o Zdrowiu
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Zbigniew Friebe
Katedra i Klinika Perinatologii i Ginekologii
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Anna Fuchs
Katedra Zdrowia Kobiety
Wydział Nauk o Zdrowiu
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Konrad Futyma
II Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Krzysztof Gałczyński
II Oddział Ginekologii Onkologicznej
Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli w Lublinie

Monika Grymowicz
Katedra i Klinika Endokrynologii Ginekologicznej
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Nikodem Horst
Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Kolorektalnej
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Grzegorz Jakiel
I Klinika Położnictwa i Ginekologii
Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego
Centrum Medyczne „Żelazna” sp. z o.o. w Warszawie

Katarzyna Jankiewicz
II Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Aleksandra Kamińska
II Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Waldemar Kapusta
Klinika Endokrynologii i Terapii Izotopowej
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie

Jan Kotarski
I Katedra i Klinika Ginekologii Onkologicznej i Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Edyta Kotlińska-Hasiec
I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Beata Kulik-Rechberger
I Katedra Pediatrii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Michał Kunicki
Katedra i Klinika Endokrynologii Ginekologicznej
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Krzysztof Łukaszuk
Zakład Pielęgniarstwa Położniczo-Ginekologicznego
Gdański Uniwersytet Medyczny
Klinika Leczenia Niepłodności INVICTA

Błażej Męczekalski
Katedra i Klinika Endokrynologii Ginekologicznej
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Paweł Milart
III Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Paweł Miotła
II Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Marta Monist
II Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Łukasz Nowakowski
II Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Beata Olszak-Sokołowska
Klinika Leczenia Niepłodności INVICTA w Gdańsku

Dominika Orszulak
Katedra Zdrowia Kobiety
Wydział Nauk o Zdrowiu
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Maciej Paszkowski
III Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Tomasz Paszkowski
III Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Wojciech Pięta
Katedra i Klinika Endokrynologii Ginekologicznej
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Agnieszka Podfigurna
Katedra i Klinika Endokrynologii Ginekologicznej
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Natalia Podkowa
Katedra i Klinika Perinatologii i Ginekologii
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Dorota Rabiega-Gmyrek
Katedra Zdrowia Matki i Dziecka
Wydział Nauk o Zdrowiu
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Ewa Rechberger
II Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Tomasz Rechberger
II Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Amanda Robek
Katedra Zdrowia Kobiety
Wydział Nauk o Zdrowiu
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Katarzyna Romanek-Piva
II Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Anna Roztocka-Kuc
Katedra i Klinika Perinatologii i Ginekologii
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Marek Ruchała
Katedra i Klinika Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Ewa Rudnicka
Katedra i Klinika Endokrynologii Ginekologicznej
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Katarzyna Skorupska
II Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Paweł Skorupski
II Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Roman Smolarczyk
Katedra i Klinika Endokrynologii Ginekologicznej
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Dominika Streit-Ciećkiewicz
II Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Ewelina Szczepanek-Parulska
Katedra i Klinika Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Anna Szeliga
Katedra i Klinika Endokrynologii Ginekologicznej
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Małgorzata Wojtaś
II Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Ewa Woźniakowska
III Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Wojciech Wrona
III Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Andrzej Wróbel
II Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Kornelia Zaręba
I Klinika Położnictwa i Ginekologii
Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego
Centrum Medyczne „Żelazna” sp. z o.o. w Warszawie

Alicja Ziętek
II Katedra i Klinika Ginekologii
Uniwersytet Medyczny w LubliniePrzedmowa

Przedmowa

Rozwój ginekologii doprowadził do wyodrębnienia się z niej nowych kierunków specjalizacji, a wśród nich uroginekologii i endokrynologii ginekologicznej. Powszechność występowania problemów klinicznych związanych z tymi nowymi specjalizacjami powoduje, że niemal każdy ginekolog ma do czynienia z pacjentkami dotkniętymi dolegliwościami z tego właśnie zakresu.

Rozwiązywanie problemów klinicznych to przede wszystkim diagnostyka i postawienie właściwego rozpoznania, a następnie odpowiednie postępowanie terapeutyczne. W związku z powyższym powstała koncepcja usystematyzowania wiedzy na temat terapii w najczęściej rozpoznawanych schorzeniach w wymienionych wyżej specjalnościach. W opracowywaniu poszczególnych rozdziałów opieraliśmy się na naszej wiedzy, na zasadach terapii stosowanej w jednostkach klinicznych przez nas kierowanych, jak również na aktualnych rekomendacjach różnych towarzystw naukowych. Wiedza zawarta w poszczególnych rozdziałach może stanowić inspiracje do wypracowywania schematów terapeutycznych opartych na własnym doświadczeniu klinicznym.

„Farmakoterapia w ginekologii, uroginekologii i endokrynologii ginekologicznej” nie jest w pełni wyczerpującym źródłem informacji terapeutycznych w tak rozległych gałęziach wiedzy. Niemniej żywimy nadzieję, że wybór tematów był właściwy, a ich treść będzie pomocna w codziennej pracy i będzie dobrze służyła naszym pacjentom w aspekcie czasami trudnych decyzji terapeutycznych.

Ostatecznymi recenzentami książki będą Czytelnicy. Mamy nadzieję, że sięgając po tę monografię – w określonych sytuacjach klinicznych czy też przygotowując się do egzaminów – znajdą oni w niej sprzymierzeńca. Jeżeli tak się stanie, będzie to największa satysfakcja dla wszystkich, którzy brali udział w powstaniu tej książki.

Grzegorz H. Bręborowicz
Tomasz Rechberger
Błażej Męczekalski
Marek Chuchracki

Poznań–Lublin, czerwiec 2019 r.Wykaz najważniejszych skrótów

Wykaz najważniejszych skrótów

ACOG (American College of Obstetricians and Gynecologists) – Amerykańskie Kolegium Położników i Ginekologów

AIDS (acquired immunodeficiency syndrome) – zespół nabytego upośledzenia odporności

ASRM (American Society for Reproductive Medicine) – Amerykańskie Towarzystwo Medycyny Rozrodu

AUB (abnormal uterine bleeding) – nieprawidłowe krwawienie maciczne

AV (aerobic vaginitis) – zapalenie pochwy wywołane bakteriami tlenowymi

BCR (bladder cooling reflex) – odruch pęcherza moczowego na zimno

BMD (body mineral density) – gęstość mineralna kości

BPS (bladder painful syndrome) – zespół bólowy pęcherza moczowego

BV (bacterial vaginosis) – bakteryjna waginoza

CDC (Centers for Disease Control and Prevention) – Centra Kontroli i Prewencji Chorób

CIC (clean intermittent catheterization) – samocewnikowanie przerywane

COC (combined oral contraceptives) – złożona doustna antykoncepcja hormonalna

DEXA (dual-energy x-ray absorptiometry) – metoda podwójnej wiązki promieniowania rentgenowskiego

DO (detrusor overactivity) – nadreaktywność mięśnia wypieracza pęcherza moczowego

DSD (detrusor-sphincter dyssynergia) – rozkojarzenie zwieraczowo-wypieraczowe

DUA (detrusor underactivity) – niedoczynność mięśnia wypieracza pęcherza moczowego

ESBL (extended-spectrum beta-lactamases) – szczepy bakterii wytwarzające β-laktamazy o rozszerzonym spektrum

ESHRE (European Society of Human Reproduction and Embryology) – Europejskie Towarzystwo Rozrodu Człowieka i Embriologii

FDA (Food and Drug Administration) – Amerykańska Agencja Żywności i Leków

FHA (functional hypothalamic amenorrhea) – czynnościowy podwzgórzowy brak miesiączki

FI (fusion inhibitors) – inhibitory fuzji

FIGO (Fédération Internationale de Gynécologie et d’Obstétrique) – Międzynarodowa Federacja Ginekologii i Położnictwa

GKS – glikokortykosteroidy

GSM (genitourinary syndrome of menopause) – urogenitalny zespół menopauzalny

HIV (human immunodeficiency virus) – ludzki wirus niedoboru odporności

HMB (heavy menstrual bleeding) – nadmierne krwawienie miesiączkowe

hMG (human menopausal gondotropin) – ludzka gonadotropina menopauzalna

HPMB (heavy and/or prolonged menstrual bleeding) – nadmierne i/lub przedłużające się krwawienie miesiączkowe

HPV (human papillomavirus) – wirus brodawczaka ludzkiego

HSV (herpes simplex virus) – wirus opryszczki pospolitej

HTM – hormonalna terapia menopauzy

HTZ – hormonalna terapia zastępcza

IC (interstitial cystitis) – śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego

IDO (idiopathic detrusor overactivity) – idiopatyczna nadreaktywność mięśnia wypieracza pęcherza moczowego

IMB (intermenstrual bleeding) – krwawienie międzymiesiączkowe

InI (integrase inhibitors) – inhibitory integrazy

ISSVD (International Society for the Study of Vulvovaginal Diseases) – Międzynarodowe Towarzystwo Badań nad Chorobami Sromu i Pochwy

IUD (intrauterine device) – wkładka wewnątrzmaciczna

LGV (lymphogranuloma venereum) – ziarnica weneryczna pachwin

LUT (lower urinary tract) – dolne drogi moczowe

LUTS (lower urinary tract symptoms) – objawy ze strony dolnych dróg moczowych

MCV (molluscum contagiosum virus) – wirus mięczaka zakaźnego

MFR (maximum flow rate) – maksymalna prędkość przepływu

MMN – monosymptomatyczne moczenie nocne

MRSA (methicillin-resistant Staphylococcus aureus) – gronkowiec złocisty oporny na metycylinę

MUI (mixed urinary incontinence) – mieszane nietrzymanie moczu

NDO (neurogenic detrusor overactivity) – nadreaktywność neurogenna mięśnia wypieracza pęcherza moczowego

NGU (non-gonococcal urethritis) – nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej

NICE (National Institute for Health and Care Excellence) – Narodowy Instytut Zdrowia i Doskonałości Klinicznej w Wielkiej Brytanii

NLPZ – niesteroidowe leki przeciwzapalne

NNRTIs (non-nucleoside reverse transcriptase inhibitors) – nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy

NRS (Numerical Rating Scale) – skala numeryczna do oceny bólu

NRTIs (nucleoside reverse transcriptase inhibitors) – nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy

OAB (overactive bladder) – nadreaktywność pęcherza moczowego

OC (oral contraceptive) – doustna antykoncepcja hormonalna

OUN – ośrodkowy układ nerwowy

PCOS (polycystic ovary syndrome) – zespół policystycznych jajników

PID (pelvic inflammatory disease) – zapalenie narządów miednicy mniejszej

PIs (protease inhibitors) – inhibitory proteazy

POI (premature ovarian insufficiency) – przedwczesna niewydolność jajników

PONV (post operative nausea and vomiting) – pooperacyjne nudności i wymioty

POP (pelvic organ prolapse) – zaburzenia statyki narządów miednicy mniejszej

PTG – Polskie Towarzystwo Ginekologiczne

PTNS (percutaneous tibial nerve stimulation) – elektryczna przezskórna stymulacja nerwu piszczelowego

PVR (postvoid residual volume) – objętość moczu zalegającego po mikcji

RCOG (Royal College of Obstetricians and Gynecologists) – Królewskie Stowarzyszenie Położników i Ginekologów

SCI (spinal cord injury) – uszkodzenia rdzenia kręgowego

SERM (selective estrogen receptor modulator) – selektywne modulatory receptora estrogenowego

SM (sclerosis multiplex) – stwardnienie rozsiane

SNRI (serotonin norepinephrine reuptake inhibitor) – inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny

SPRM (selective progesterone receptor modulator) – selektywne modulatory receptora progesteronowego

STD (sexually transmitted diseases) – choroby przenoszone drogą płciową

SUI (stress urinary incontinence) – wysiłkowe nietrzymanie moczu

TBC (total bladder capacity) – całkowita pojemność pęcherza moczowego

TRP (transient receptor potential) – receptory przejściowego potencjału

UAB (underactive bladder) – hipotonia mięśnia wypieracza pęcherza moczowego

VAS (Visual Analogue Scale) – skala wzrokowo-analogowa do oceny bólu

VE (voiding efficiency) – wydajność mikcji

VRE (vancomycin-resistant Enterococcus) – szczepy bakterii Enterococcus oporne na wankomycynę

VV (voiding volume) – objętość mikcji

VVC (vulvovaginal candidiasis) – drożdżakowe zapalenie sromu i pochwy

WHI (Women’s Health Initiative) – Inicjatywa na rzecz Zdrowia Kobiet

WHO (World Health Organization) – Światowa Organizacja Zdrowia

WNM – wysiłkowe nietrzymanie moczu

ZUM – zakażenie układu moczowego

ŻChZZ – żylna choroba zakrzepowo-zatorowa