Choroby nerek. Kompendium - ebook

Autorzy

Prof. dr hab. n. med. Andrzej Więcek

Katedra i Klinika Nefrologii,
Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Dr hab. n. med. Teresa Nieszporek

Oddział Nefrologii, Transplantologii
i Chorób Wewnętrznych

Szpital Kliniczny SPSKM w Katowicach

Prof. dr hab. n. med. Marcin Adamczak

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Dr hab. n. med. Mirosław Banasik

Katedra i Klinika Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej

Uniwersytet Medyczny im. Piastów
Śląskich we Wrocławiu

Prof. dr hab. n. med. Jan Baron

Katedra Radiologii i Medycyny Nuklearnej

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Prof. dr hab. n. med. Ligia
Brzezińska-Wcisło

Katedra i Klinika Dermatologii

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Dr hab. n. med. Szymon Brzósko

I Klinika Nefrologii i Transplantologii z Ośrodkiem Dializ

Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

DaVita Polska we Wrocławiu

Prof. dr hab. n. med. Jerzy Chudek

Katedra Chorób Wewnętrznych
i Chemioterapii Onkologicznej

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Prof. dr hab. n. med. Kazimierz
Ciechanowski

Klinika Nefrologii, Transplantologii
i Chorób Wewnętrznych

Pomorski Uniwersytet Medyczny
w Szczecinie

Dr n. med. Dominik Cieniawski

Katedra i Klinika Nefrologii

Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum

Dr n. med. Beata Czerwieńska

Katedra i Klinika Nefrologii,
Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Prof. dr hab. n. med. Maria Dębska-Ślizień

Katedra i Klinika Nefrologii,
Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Gdański Uniwersytet Medyczny

Prof. dr hab. n. med. Magdalena Durlik

Klinika Medycyny Transplantacyjnej,
Nefrologii i Chorób Wewnętrznych

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert

Klinika Nefrologii i Chorób
Wewnętrznych

Centrum Medycznego Kształcenia
Podyplomowego w Warszawie

Lek. Damian Gojowy

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Prof. dr hab. n. med. Michał Holecki

Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Autoimmunologicznych i Metabolicznych

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Dr hab. n. med. Ilona Idasiak-Piechocka

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Uniwersytet Medyczny im. Karola
Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr hab. n. med. Dorota Kamińska

Klinika Nefrologii i Medycyny
Transplantacyjnej

Uniwersytet Medyczny im. Piastów
Śląskich we Wrocławiu

Dr n. med. Henryk Karkoszka

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Dr n. med. Katarzyna Julia Klejna

I Klinika Nefrologii i Transplantologii z Ośrodkiem Dializ

Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Prof. dr hab. n. med. Marian Klinger

Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrologii

Instytut Medycyny

Uniwersytet Opolski

Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Opolu

Dr hab. n. med. Aureliusz Kolonko

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Prof. dr hab. n. med. Magdalena Krajewska

Klinika Nefrologii i Medycyny
Transplantacyjnej

Uniwersytet Medyczny im. Piastów
Śląskich we Wrocławiu

Dr hab. n. med. Ewa Król

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Gdański Uniwersytet Medyczny

Dr hab. n. med. Katarzyna Krzanowska prof. nadzw.

Katedra i Klinika Nefrologii

Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum

Dr n. med. Marcin Krzanowski

Katedra i Klinika Nefrologii

Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum

Dr n. med. Piotr Kuczera

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Dr hab. n. med. Mariusz Kusztal

Klinika Nefrologii i Medycyny

Transplantacyjnej

Uniwersytet Medyczny im. Piastów
Śląskich we Wrocławiu

Prof. dr hab. n. med. Jolanta Małyszko

Katedra i Klinika Nefrologii, Dializoterapii
i Chorób Wewnętrznych

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Dr n. med. Anna Masajtis-Zagajewska

Klinika Nefrologii, Hipertensjologii
i Transplantologii Nerek

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Lek. Maciej Migacz

Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Autoimmunologicznych
i Metabolicznych

Śląski Uniwersytet Medyczny
w Katowicach

Prof. dr hab. n. med. Dariusz Moczulski

Klinika Chorób Wewnętrznych
i Nefrodiabetologii

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Dr n. med. Katarzyna Muras-Szwedziak

Klinika Nefrologii, Hipertensjologii
i Transplantologii Nerek

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Dr hab. n. med. Joanna Musialik

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Prof. dr hab. n. med. Michał Myśliwiec

I Klinika Nefrologii i Transplantologii

Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży

Prof. dr hab. n. med. Beata Naumnik

I Klinika Nefrologii i Transplantologii z Ośrodkiem Dializ

Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Prof. dr hab. n. med. STANISŁAW NIEMCZYK

Klinika Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Dializoterapii

Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie

Prof. dr hab. n. med. Michał Nowicki

Klinika Nefrologii, Hipertensjologii
i Transplantologii Nerek

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Prof. dr hab. n. med. Andrzej Oko

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Uniwersytet Medyczny im. Karola
Marcinkowskiego w Poznaniu

Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Pawlaczyk

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Uniwersytet Medyczny im. Karola
Marcinkowskiego w Poznaniu

Prof. dr hab. n. med. Leszek Pączek

Klinika Immunologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Dr hab. n. med. Agnieszka
Perkowska-Ptasińska

Klinika Medycyny Transplantacyjnej i Nefrologii

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Lek. Katarzyna Pęczek

Klinika Nefrologii, Hipertensjologii
i Transplantologii Nerek

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Dr hab. n. med. Grzegorz Piecha

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Lek. Marta Pietrukaniec

Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Autoimmunologicznych
i Metabolicznych

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Dr hab. n. med. Joanna Pilch-Kowalczyk

Katedra Radiologii i Medycyny Nuklearnej

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Prof. dr hab. n. med. Przemysław Rutkowski

Klinika Nefrologii, Transplantologii
i Chorób Wewnętrznych

Gdański Uniwersytet Medyczny

Dr hab. n. med. Przemysław Sikora
prof. nadzw.

Klinika Nefrologii Dziecięcej

Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Dr n. med. Natalia Słabiak-Błaż

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Prof. dr hab. n. med. Tomasz Stompór

Klinika Nefrologii, Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych Katedra Chorób Wewnętrznych Wydział Nauk Medycznych

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
w Olsztynie

Dr n. med. Maciej Szymczak

Klinika Nefrologii i Medycyny
Transplantacyjnej

Uniwersytet Medyczny im. Piastów
Śląskich we Wrocławiu

Dr hab. n. med. Dominika
Wcisło-Dziadecka

Katedra Kosmetologii, Wydział
Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej w Sosnowcu

Śląski Uniwersytet Medyczny
w Katowicach

Dr n. med. Zbigniew Wygoda

Instytut Onkologii w Gliwicach

Prof. dr hab. n. med. Wojciech Załuska

Katedra i Klinika Nefrologii

Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Dr hab. n. med. Marcin Zaniew
prof. nadzw.

Collegium Medicum

Uniwersytet Zielonogórski
w Zielonej Górze

Prof. dr hab. n. med. Aleksandra
M. Żurowska

Katedra i Klinika Pediatrii, Nefrologii
i Nadciśnienia,

Centrum Chorób Rzadkich

Gdański Uniwersytet MedycznyRekomendacja

Do rąk Czytelników trafia starannie opracowana edycja podręcznika „Choroby nerek. Kompendium” wydanego przez PZWL Wydawnictwo Lekarskie. Warto wspomnieć, że pod tytułem „Choroby nerek” ukazywały się w owym wydawnictwie trzy wydania podręcznika przygotowanego przez jednego z prekursorów polskiej nefrologii, doskonałego klinicystę z Gdańska – profesora Jakuba Pensona. Były to trzy kolejne edycje dzieła przygotowywanego przez jednego Autora, które ukazywały się kolejno w roku 1960, 1965 i 1970. Bezimienni współpracownicy pomagali jedynie w przygotowaniu materiałów pomocniczych jak tabele, ryciny oraz dokumentacja fotograficzna. Pierwszym opracowaniem zespołowym stały się „Choroby nerek” pod redakcją – kolejnego z wielkich nestorów polskiej nefrologii – profesora Tadeusza Orłowskiego z Warszawy, które powstawały w latach 1976, 1983, 1992 i 1997. Do udziału w przygotowywaniu kolejnych rozdziałów tego, należącego już do klasyki, dzieła byli zapraszani czołowi polscy nefrolodzy. Należy podkreślić, że do początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia PZWL było praktycznie jedyną oficyną wydawniczą zajmującą się edycją książek medycznych. Dopiero w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku oraz w pierwszej dekadzie obecnego stulecia powstało kilka wydawnictw, które zajęły się wydawaniem podręczników i czasopism o tematyce medycznej. Ukazał się w tym czasie szereg opracowań zbiorowych, poświęconych nefrologii, bądź też poszczególnym schorzeniom z tego zakresu – przede wszystkim przewlekłym i wtórnym kłębuszkowym chorobom nerek, a także zakażeniom układu moczowego. Wraz z rozwojem leczenia nerkozastępczego powstawały także książki poświęcone tym właśnie metodom terapii. Warto uświadomić sobie, że równolegle z opracowaniami przeznaczonymi głównie dla lekarzy, powstawały także podręczniki służące edukacji pielęgniarek oraz kierowane do pacjentów. W tym miejscu dla zachowania prawdy historycznej trzeba wspomnieć, że w roku 2008 w PZWL wydano kolejną edycję „Chorób nerek”, której redaktorem był prof. Michał Myśliwiec z Białegostoku. W ostatnim trzydziestoleciu zanotowano burzliwy rozwój medycyny, w tym także nefrologii. W naszej dziedzinie dotyczył on zarówno nauk podstawowych, diagnostyki i terapii schorzeń nerek i układu moczowego oraz doskonalenia leczenia nerkozastępczego. Jednocześnie jak to określił profesor Franciszek Kokot „nefrologia stała się kołem zamachowym współczesnej medycyny”. Przypomnę tylko, że to właśnie profesor Franciszek Kokot sam stworzył parę podręczników z zakresu chorób wewnętrznych i zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej. Był jednocześnie Nauczycielem i Mentorem redagującego obecne dzieło profesora Andrzeja Więcka, a także większości uczestniczących w jego tworzeniu osób. Dzięki rozwojowi badań epidemiologicznych przyjmuje się, że obecnie około 850 milionów ludzi na świecie cierpi z powodu przewlekłej choroby nerek. Jeśli przetransponować te dane na populację Polski oznacza to, iż w naszym kraju zespół ten występuje u blisko 6 milionów osób. Jednocześnie ponad 4 miliony osób na świecie ma schyłkowe stadium przewlekłej choroby nerek i jest poddawana leczeniu nerkozastępczemu. Pośród tych chorych ponad trzy miliony żyje dzięki jednej z form dializoterapii. Natomiast w naszym kraju liczba pacjentów poddawanych leczeniu dializami przekroczyła 20 tysięcy osób. Na dodatek pośród chorych z przewlekłą niewydolnością nerek zdecydowaną większość stanowią osoby w podeszłym wieku. Oznacza to, że wszędzie, w tym w Polsce, potrzebna jest duża grupa dobrze wykształconych nefrologów, aby zapewnić wczesne rozpoznanie przewlekłej choroby nerek oraz zastosowanie odpowiedniej terapii, adekwatnej do postawionego rozpoznania oraz postępowania nefroprotekcyjnego, pozwalającego na ograniczenie postępu tego zespołu chorobowego. Jeśli natomiast dojdzie do zniszczenia miąższu nerkowego przez proces chorobowy, to właśnie nefrolog jest odpowiedzialny za zaproponowanie choremu odpowiedniej formy leczenia nerkozastępczego. Niestety publikowane ostatnio dane wykazują, iż na całym świecie występują znaczne braki w zakresie liczby nefrologów. Jedynym wyjątkiem w tym zakresie jest Kanada. W naszym kraju także niestety liczba nefrologów, praktycznie we wszystkich rejonach, nie jest adekwatna do potrzeb. Oznacza to, że potrzebne jest podjęcie działań mających na celu zwiększenie liczby lekarzy podejmujących specjalizację z zakresu nefrologii. Jednocześnie konieczne jest zapewnienie odpowiednich materiałów edukacyjnych zawierających aktualną wiedzę dotyczącą szeroko pojętej nefrologii. Niewątpliwie zamysł stworzenia podręcznika będącego kompendium wiedzy w tym zakresie przyświecał twórcom obecnego wydania „Chorób Nerek. Kompendium”. Redakcji całości podjął się tym razem profesor Andrzej Więcek z Katowic. W środowisku nefrologicznym jest to osobowość nie wymagająca rekomendacji. Jako jedyny jak dotąd reprezentant naszego kraju był powołany do kierowania europejską nefrologią jako prezydent European Renal Association – European Dialysis and Transplant Association. Jednocześnie był członkiem wielu zespołów europejskich i światowych opracowujących zalecenia i rekomendacje w zakresie diagnostyki i terapii szeregu stanów i zespołów istotnych dla pacjentów nefrologicznych. Nic zatem dziwnego, że zaproponowany przez niego razem z Panią doc. Teresą Nieszporek spis treści jest zapowiedzią powstania nowoczesnego podręcznika. Znalazło się w nim bowiem miejsce na omówienie zarówno najczęściej występujących schorzeń nerek, jak też na zwrócenie uwagi na choroby rzadkie oraz uwarunkowane genetycznie. W sposób szczegółowy omówiono metody diagnostyczne od najprostszych do najbardziej skomplikowanych. Zwrócono szczególną uwagę na zasady farmakoterapii i leczenia dietetycznego oraz dostosowywanie dawkowania leków do stopnia zaawansowania przewlekłej choroby nerek. Z dużym znawstwem przedstawiono metody leczenia nerkozastępczego od dializy otrzewnowej i hemodializy po przeszczepianie nerek. Zwrócono także uwagę na możliwość równoległego przeszczepiania nerek i innych narządów, co ma coraz częściej miejsce w polskich ośrodkach transplantacyjnych. Biorąc pod uwagę wspominane wcześniej trendy epidemiologiczne oraz przewagę osób w podeszłym wieku pośród potencjalnych pacjentów nefrologicznych problem ten został wyraźnie podkreślony w wielu rozdziałach. Na dodatek poświęcono mu specjalną uwagę w osobnej części podręcznika. Także dobór autorów poszczególnych rozdziałów jest gwarancją wysokiego poziomu tego opracowania. Poza gronem najbliższych współpracowników, profesor Andrzej Więcek zaprosił do opracowania poszczególnych zagadnień grono ekspertów z kilkunastu ośrodków nefrologicznych w Polsce. Po dokładnych zapoznaniu się z całością opracowania mogę z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że zespół autorski dołożył wszelkich starań, aby powstało dzieło przynoszące dużą dawkę wiedzy praktycznej, a jednocześnie oparte o najnowocześniejsze aktualne odkrycia. Powinno zatem być ono doskonałą bazą dla lekarzy specjalizujących się w nefrologii. Znajdą oni jednocześnie wskazówki, gdzie należy sięgnąć, aby przekazaną w sposób skondensowany wiedzę poszerzyć. Oczywiście po podręcznik będą sięgać także lekarze interniści, pediatrzy, anestezjolodzy i transplantolodzy oraz studenci, a także pielęgniarki pracujące w ośrodkach nefrologicznych i transplantacyjnych. Forma wydania podręcznika jest przejrzysta i staranna. Zwraca uwagę duża ilość tabel i rycin, co zdaniem piszącego te słowa jest wartością samą w sobie. Dodatkowo warto podkreślić, że PZWL Wydawnictwo Lekarskie zadbało o to, aby czas od złożenia ostatniej wersji manuskryptów do czasu ukazania się podręcznika był stosunkowo krótki. Podnosi to wartość opracowania ze względu na dużą aktualność zawartych w nim informacji. Nie ma zatem wątpliwości, że dzieło to powinno spełnić wszelkie oczekiwania potencjalnych Czytelników.

Prof. dr hab. n. med. Bolesław RutkowskiPrzedmowa

Drodzy Czytelnicy!

Kiedy półtora roku temu PZWL Wydawnictwo Lekarskie zwróciło się do nas z propozycją przygotowania podręcznika, obejmującego wszystkie aspekty współczesnej nefrologii w postaci zwartego „Kompendium”, pojawiły się z naszej strony liczne wątpliwości. Zastanawialiśmy się przede wszystkim nad tym, czy uda nam się spełnić oczekiwania Redakcji, a ponadto, czy środowisko nefrologiczne widzi potrzebę wydania takiego podręcznika właśnie teraz. Otrzymując gorące słowa zachęty ze strony Wydawnictwa, otrzymaliśmy również mocne wsparcie ze strony środowiska nefrologicznego, z podkreśleniem, że jest już obecnie dobry czas na przygotowanie nowego podręcznika z zakresu nefrologii. Od wydania ostatniego takiego podręcznika minęło już kilka lat, a to jak wiadomo, ma bardzo istotne znaczenie przy tak szybkim postępie wiedzy w zakresie patofizjologii, diagnostyki i leczenia chorób nerek, w tym dializoterapii i transplantacji nerek.

Nie zdawaliśmy sobie jednak sprawy, jak wiele wysiłku należy włożyć w przygotowanie nowoczesnego, a zarazem bardzo zwartego podręcznika, spełniającego oczekiwania naszego środowiska, poczynając od ustalenia spisu tematów poszczególnych rozdziałów oraz zakresu zagadnień, które naszym zdaniem powinny być omówione w każdym rozdziale według jednolitego schematu. Uwzględniając warunki PZWL-u odnośnie do ograniczonej liczby stron, jakie powinien obejmować ten podręcznik, zaproponowaliśmy wszystkim Autorom, aby jak największa część omawianych zagadnień została przedstawiona w postaci schematów, algorytmów, rycin oraz tabel z jednocześnie znacznie ograniczoną liczbą stron tekstu i liczbą pozycji piśmiennictwa (do maksymalnie 10 najważniejszych prac). Pomimo takich warunków, wszystkie osoby, które zaprosiliśmy do współpracy przy wydaniu tego podręcznika, wyraziły na to zgodę. W tym miejscu chcemy im za to bardzo serdecznie podziękować, ponieważ zdajemy sobie w pełni sprawę z tego, że nasza propozycja nałożyła się z pewnością na wiele ich innych zobowiązań zawodowych oraz rodzinnych.

Mamy wielką nadzieję, że udało się nam wspólnie przygotować podręcznik nowoczesny, obejmujący najnowszą wiedzę, przedstawioną przez wybitnych polskich znawców poszczególnych zagadnień. Na końcu każdego rozdziału autorzy umieścili krótkie podsumowania, które naszym zdaniem powinny ułatwić zapamiętanie najważniejszych informacji. W tym samym celu w większości rozdziałów zamieszczono wiele rycin i tabel, które w sposób zwarty, a przez to bardziej przystępny, obejmują problematykę omawianą w tych rozdziałach. Chcemy również podkreślić, że w podręczniku „Choroby nerek. Kompendium” poruszono wiele zagadnień, które rzadko pojawiają się w podręcznikach nefrologicznych, jak np. „Odmienności leczenia chorób nerek u osób w starszym wieku”, „Aktualne zalecenia KDIGO, ERBP, ESH/ESC.” oraz „Edukacja chorych i profilaktyka w chorobach nerek”. Dodanie tych tematów do spisu treści podręcznika jest, naszym zdaniem, odzwierciedleniem zmian dokonujących się we współczesnej nefrologii, w której coraz częściej mamy do czynienia z osobami w starszym wieku, a nasze postępowanie powinno być oparte na aktualnych zaleceniach międzynarodowych towarzystw naukowych. Uważamy także, że największy nacisk należy położyć na zapobieganie zarówno wystąpieniom, jak i progresji chorób nerek, poprzez dobrze zorganizowaną edukację naszych pacjentów.

Mamy nadzieję, że oddając do Państwa rąk ten nowy podręcznik, spełniliśmy oczekiwania zarówno pod względem treści, jak i formy graficznej poszczególnych rozdziałów. Jednocześnie podkreślamy, że zadajemy sobie sprawę z tego, że przy tak rozległym opracowaniu nie ustrzegliśmy się od popełnienia błędów, za które w tym miejscu przepraszamy, apelując jednocześnie o przekazywanie nam krytycznych uwag i komentarzy, które (mamy taką nadzieję) zostaną w przyszłości wykorzystane.

Jeszcze raz bardzo serdecznie dziękujemy wszystkim Autorom, którzy przyjęli nasze zaproszenie do współpracy oraz PZWL Wydawnictwu Lekarskiemu, które zainicjowało wydanie tego podręcznika. Szczególnie gorące wyrazy podziękowania składamy Pani Redaktor Stelli Nowośnickiej-Pawlitko, bez której zaangażowania i wszechstronnej pomocy wydanie tego podręcznika nie byłoby możliwe.

Prof. dr hab. n. med. Andrzej Więcek

Dr hab. n. med. Teresa NieszporekWykaz najważniejszych skrótów

AAV zapalenie naczyń związane z ANCA

ABPM (Ambulatory Blood Pressure Monitoring) – Ambulatoryjne Monitorowanie Ciśnienia Tętniczego)

ACEI (angiotensin-converting-enzyme inhibitor) – inhibitory konwertazy angiotensyny

ACR wskaźnik albumina/kreatynina

ACTH hormon adrenokortykotropowy

ADH (antidiuretic hormone) – hormon antydiuretycznyskład skrótów

ADO automatyczna dializa otrzewnowa

ADPKD (Autosomal Dominant Polycystic Kidney Disease) – wielotorbielowate zwyrodnienie nerek dziedziczone w sposób autosomalnie dominujący

AGE (advanced glycation end-products) – zaawansowane produkty glikacji

aHUS (atypical haemolytic-uraemic syndrome) – atypowy zespół
hemolityczno-mocznicowy

AIDS (acquired immunodeficiency syndrome) – zespół nabytego
niedoboru odporności

AIN (acute interstitial nephritis) – ostre cewkowo-śródmiąższowe
zapalenie nerek

AKI (acute kidney injury) – ostre uszkodzenie nerek

AKIN Acute Kidney Injury Network)

AL (light chain amyloidosis) – amyloidoza

ALDOB wrodzona nietolerancja fruktozy

AMH (anti-Müllerian hormone) – hormon antymüllerowski

AML (angiomyololipoma renis) – naczyniakomięśniakotłuszczak

Amyloidoza AA (amyloid A amyloidosis) – amyloidoza z osoczowego białka amyloidu A będącego białkiem ostrej fazy

Amyloidoza AL (amyloid light-chain amyloidosis) – amyloidoza z łańcuchów
lekkich monoklonalnej immunoglobuliny

ANA (anti-nuclear antibodies) – przeciwciała przeciwjądrowe

ANCA (anti-neutrophil cytoplasmic antibodies) – przeciwciała przeciw cytoplazmie neutrofilów

angio-MR angiografia rezonansu magnetycznego

ANP (atrial natriuretic peptide) – przedsionkowy peptyd natriuretyczny

anti-GBM (nephropathy antiglomerular basement membrane nephropathy) – nefropatia anty-GBM

anty-GBM przeciwciała przeciwko błonie podstawnej kłębuszków nerkowych

anty-PLA2R autoprzeciwciała przeciwko receptorowi dla fosfolipazy A2

APC (antigen-presenting cell) – komórki prezentujące antygen

APLA (antiphospholipid antibodies) – przeciwciała antyfosfolipidowe

AR dziedziczenie autosomalne recesywne

ARB (angiotensyn receptor blockers) – antagoniści receptora angiotensyny

ARF (acute renal failure) – ostra niewydolność nerek

ARPKD (autosomal recessive polycystic kidney disease) – wielotorbielowatości nerek dziedziczona autosomalnie recesywnie

ART (antiretroviral therapy) – leczenie antyretrowirusowe

ASN (American Society of Nephrology) – Amerykańskie Towarzystwo
Nefrologiczne

ASO (anti-streptolysin O) – odczyn antystreptolizynowany

ATG (anti-thymocyte globulin) – globulina antytymocytarna

ATN (acute tubular necrosis) – ostra martwica cewek nerkowych

ATTR amyloidoza transtyretynowa

AUC (area under the curve) – pole pod krzywą

AVP (antidiuretic hormone) – wazopresyna

AZA azatiopryna

BKV wirus polioma BK

BKV-SV40 badanie bioptatu w kierunku obecności antygenu poliomawirusa

BMD (bone mineral density) – gęstość mineralna kości

BMI (body mass index) – wskaźnik masy ciała

BNP (B-type natriuretic peptide) – przedsionkowy peptyd natriuretycznego typu B

BOLD (blood-oxygen-level-dependent) – stopień utlenowania krwi

BVAS (Birmingham Vasculitis Activity Score)

C3GN (C3 glomerulonephritis) – kłębuszkowe zapalenie nerek C3

C4d składowa C4d dopełniacza

CAC (coronary artery calcium scoring) – wskaźnik uwapnienia tętnic wieńcowych

CAD (coronary artery disease) – choroba wieńcowa

CADO ciągła ambulatoryjna dializa otrzewnowa

CAKUT (congenital anomalies of kidney and urinary tract) – wrodzone wady nerek i dróg moczowych

c-ANCA (cytoplasmic ANCA) – przeciwciała c-ANCA (typ cytoplazmatyczny, skierowane przeciw peroksydazie 3)

CAVH (continuous arterio-venous hemofiltration) – ciągła hemofiltracja tętniczo-żylna

CCB (calcium channel blockers) – leki z grupy blokerów kanału wapniowego

CCDO ciągła cykliczna dializa otrzewnowa

CChN cukrzycowa choroba nerek, nefropatia cukrzycowa

CIN (contrast-induced nephropathy) – nefropatia po środkach cieniujących (kontrastowa)

CKD (chronic kidney disease) – przewlekła choroba nerek

CKD-EPI (Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration).

CKD-MBD (chronic kidney disease – mineral and bone disorder) – zespół powikłań mineralnych i kostnych w przewlekłej chorobie nerek

CLL (chronic lymphocytic leukemia) – przewlekła białaczka limfocytowa

CMV wirus cytomegalii

CNI (calcineurin inhibitors) –inhibitory kalcyneuryny

CRIC (Chronic Renal Insufficiency Cohort)

CRP (C-reactive protein) – białko C-reaktywne

CRRT (continuous renal replacement therapy) – ciągła terapia nerkozastępcza

CRS (cardio-renal syndrome) – zespół sercowo-nerkowy

CsA cyklosporyna A CVVH (continuous veno-venous hemofiltration) – ciągła hemofiltracja żylno-żylna

CVVHD (continuos veno-venous hemodialysis) – ciągła hemodializa żylno-żylna

CVVHDF (continuos veno-venous hemodiafiltration) – ciągła hemodiafiltracja żylno-żylna

DBP (diastolic blood pressure) – ciśnienie tętnicze rozkurczowe

DDD (dense deposit disease) – choroba gęstych depozytów

DEXA (dual energy X-ray absorptiometry) – absorpcjometria promieniowania rentgenowskiego o podwójnej energii

DGF (delayed graft function) – opóźniona czynność przeszczepu

DO dializoterapia otrzewnowa

DOPPS (Dialysis Outcomes and Practice Patterns Study)

DPP-4 inhibitory dipeptydylopeptydazy 4

DSA (donor-specific antibody) – przeciwciała specyficzne względem dawcy

DZO dializacyjne zapalenie otrzewnej

EBV wirus Epsteina-Barr

ECD (expanded criteria donor) – dawca o rozszerzonych kryteriach

eGFR szacowane przesączanie kłębuszkowe

EGPA (eosinophilic granulomatosis with polyangiitis ) – eozynofilowa ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń (Churga i Strauss)

ELISA (enzyme-linked immunosorbent assay) – test immunoenzymatyczny

EMT (epithelial-to-mesenchymal transition) – przekształcenia komórek nabłonka cewek nerkowych

ERA-EDTA (European Renal Association – European Dialysis and Transplant Association)

ERBP (European Renal Best Practice)

ERKNet (European Reference Network for Rare Kidney Diseases) – Europejska Sieć Referencyjna dla Rzadkich Chorób Nerek

ESAs (erythropoiesis-stimulating agents) – czynniki stymulujące
erytropoezę

ESH (European Society of Hypertension) – Europejskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego

ESLD (end-stage liver disease) – schyłkowa niewydolność wątroby

ESRD (end-stage renal disease) – schyłkowa niewydolność nerek

ET-1 endotelina 1

EUDIAL (European Dialysis Working Group)

EUVAS (European Vasculitis Study Group) – system klasyfikacji histologicznej

EVRL ewerolimus

FF frakcja filtracyjna

FFP świeżo mrożone osocze

FGF 23 (fibroblast growth factor 23) – czynnik wzrostu fibroblastów 23

FHHNC (familial hypomagnesemia with hypercalciuria and nephrocalcinosis) – rodzinna hipomagnezemia z hiperkalciurią i nefrokalcynozą

FRAX (fracture risk assessment tool) – kalkulator oceny ryzyka złamań kości

FSGS (focal segmental glomerulosclerosis) – ogniskowe segmentalne stwardnienie kłębuszków nerkowych

FSH (follicle-stimulating hormone) – folitropina

GBD (Global Burden of Disease)

GBM (glomerular basement membrane) – błona podstawna kłębuszków nerkowych

GFR (glomerular filtration rate) – przesączanie kłębuszkowe

GH hormon wzrostu

GKS glikokortykosteroidy

GLP-1 agoniści peptydu glukagonopodobnego

GN (glomerulonephritis) – kłębuszkowe zapalenie nerek

GnRH (gonadotropin-releasing hormone) – hormon uwalniający gonadotropiny

GPA (granulomatosis with polyangiitis) – ziarniniakowate zapalenie naczyń

GPKZN gwałtownie postępujące kłębuszkowe zapalenie nerek

HBeAg (hepatitis B early antygen) – antygen HBe

HBV (hepatitis B virus) – zapalenie wątroby typu B

HCV (hepatitis C virus) – zapalenie wątroby typu C

HD (hemodialysis) – hemodializy

HDF hemodiafiltracja

HF (hemofiltration) – hemofiltracja

HHV6 ludzki herpeswirus typu 6

HIF1 (hypoxia-inducible factor-1) – czynnik indukowany hipoksją 1

HIT (heparin-induced thrombocytopenia) – trombocytopenia indukowana heparyną

HIV (aquired immunodefficiency virus) – wirus nabytego niedoboru odporności

HIVAN (HIV-associated nephropathy) – nefropatia związana z zakażeniem HIV

HIVICD (HIV-associated immune complex kidney diseases) – mechanizm uszkodzenia immunologicznego nerek związany z zakażeniem HIV

HLA (human leukocyte antigens) – antygeny zgodności tkankowej

HOMA-IR (homeostasis model assessment of insulin resistance) – wyliczony wskaźnik insulinooporności

HOx hiperoksaluria

HRS (hepatorenal syndrome) – zespół wątrobowo-nerkowy

HUS (hemolytic-uremic syndrome) – zespół hemolityczno-mocznicowy

HVCVVH (high-volume veno-venous continuous hemofiltration) – wysokoobjętościowa ciągła hemofiltracja żylno-żylna

ICAM 1 (intercellular adhesion molecule 1) – receptor międzykomórkowej molekuły adhezyjnej 1

ICD (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems)

IF/TA (interstitial sclerosis/tubular atrophy) – włóknienia śródmiąższu z zanikiem cewek

IFL badanie immunofluorescencyjne

IgAN (IgA nephropathy) – pierwotna nefropatia IgA

IGF insulinopodobny czynnik wzrostu

IGFBR (IGF-binding protein) – białko wiążące insulinopodobny czynnik wzrostu

IgMN (immunoglobulin M nephropathy) – nefropatia IgM

IL-2 (interleukin-2) – interleukina-2

INR (international normalized ratio) – międzynarodowy współczynnik znormalizowany

iPTH (intact parathormon) – pełna cząsteczka partathormonu

IVIG dożylny preparat ludzkiej immunoglobuliny

IZW infekcyjne zapalenie wsierdzia

KDOQI (Kidney Disease: Outcome Quality Initiative)

KKC koncentrat krwinek czerwonych

KZN kłębuszkowe zapalenia nerek

LDH (lactate dehydrogenase) – dehydrogenaza mleczanowa

LH (luteinizing hormone) – lutropina

LMWH (low-molecular-weight heparyn)

LTh (lymphocyte T helper) – limfocyt T pomocniczy

MAC (membrane attack complex) – kompleks ataku błony komórkowej

MAP średnie ciśnienie tętnicze

MCH średnia zawartość hemoglobiny w krwince czerwonej

MCV średnia objętość krwinki czerwonej

MDRD (Modification of Diet in Renal Diseases)

ME mikroskop elektronowy

MELD (Model for End-Stage Liver Disease)

MGRS (monoclonal gammopathy of renal significance) – gammapatia monoklonalna o znaczeniu nerkowym

MGUS (monoclonal gammopathy of undetermined significance) – gammapatia monoklonalna o nieustalonym znaczeniu

MHC (major histocompatibility complex) – główny układ zgodności tkankowej

MIA (malnutrition, inflammation, artherosclerosis) – zespół niedożywienie-zapalenie miażdżyca

MIDD (monoclonal immunoglobulin deposition disease) – choroba złogów monoklonalnych immunoglobulin

MMF mykofenolan mofetylu

MN (membranous nephropathy) – błoniaste kłębuszkowe zapalenie nerek, nefropatia błoniasta

MP metyloprednizolon

MPA (microscopic polyangiitis) – mikroskopowe zapalenie naczyń

MPGN (membranoproliferative glomerulonephritis) – błoniasto-rozplemowe kłębuszkowe zapalenie nerek

MR rezonans magnetyczny

MRSA (methicillin-resistant Staphylococcus aureus) – gronkowce metycylinooporne

MRU (magnetic resonance urography) – statyczna urografia rezonansu magnetycznego

MŚ mikroskop świetlny

m-TOR leki z grupy inhibitorów m-TOR

MTX metotreksat

NASH (non-alcoholic steatohepatitis) – niealkoholowe uszkodzenie
wątroby

NDO nocna dializa otrzewnowa

NEP (neutral endopeptidase) – obojętna endopeptydaza

NGAL (neutrophil gelatinase-associated lipocalin) – lipokalina związana z żelatynazą neutrofili

NKF (National Kidney Foundation)

NLPZ niesteroidowe leki przeciwzapalne

NO tlenek azotu

NOAC (non-vitamin K antagonist oral anticoagulant) – leki przeciwkrzepliwe niebędące antagonistami witaminy K

nPCR (normalized protein catabolic rate) – znormalizowany współczynnik katabolizmu białka

nPNA (normalized protein nitrogen appearance) – współczynnik znormalizowanego stosunku azotu białkowego

OCŻ ośrodkowe ciśnienie żylne

OLT (orthotopic liver transplantation) –ortotropowy przeszczep wątroby

OPM odpływy pęcherzowo-moczowodowe

OPTN (Organ Procurement and Transplantation Network)

PAN (polyarhteritis nodosa) – guzkowe zapalenie tętnic

p-ANCA (perinuclear ANCA) – przeciwciała p-ANCA (typ okołojądrowy, skierowane przeciw mieloperoksydazie)

PChN przewlekła choroba nerek

PCNL (percutaneous nephrolithotripsy) –przezskórna nefrolitotrypsja

PCR-DNA CMV wykrywanie obecności wirusa cytomegalii metodą reakcji łańcuchowej polimerazy

PD (peritoneal dialysis) – dializa otrzewnowa

PDGF (platelet-derived growth factor) – płytkopochodny czynnik wzrostu

PE plazmafereza

PET (peritoneal equilibration test)

PETIA (particle-enhanced turbidimetric immunoassay) – metoda immunoturbidymetryczna

PEW (protein-energy wasting) – niedożywienie białkowo-kaloryczne

PF plazmafereza

POEMS (polyneuropathy, organomegaly, endocrinopathy, monoclonal protein and skin changes) – zespół paraneoplastyczny spowodowany przez klon nieprawidłowych komórek plazmatycznych

POZ podstawowa opieka zdrowotna

PPI (proton pump inhibitors) – inhibitory pompy protonowej

PRA-CDC (panel reactive antibodies-complement dependent citotoxicity)

PRCA (pure red cell aplasia) – wybiórcza aplazja czerwonokrwinkowa

PRL prolaktyna

PSGN (poststreptococcal glomerulonephritis) – ostre poinfekcyjne KZN postreptokokowe KZN

PTH parathormon

PTHrP peptyd strukturalnie zbliżony do parathormonu

PTLD (post-transplant lymphoproliferative disorder) – potransplantacyjna choroba limfoproliferacyjna

RAA układ renina–angiotensyna–aldosteron

RCC (renal cell carcinoma) – rak nerkowokomórkowy

RCT (randomized controlled trials) –randomizowane badania kliniczne

RI (resistance index) – indeks oporu

ROK regionalny ośrodek kwalifikujący

ROS (reactive oxygen species) – wolne rodniki tlenowe

RPGN (rapide progressive glomerulonephritis) – kłębuszkowe zapalenie nerek o gwałtownym przebiegu

RPV (renal parenchyma volume) – objętości miąższu nerki

RRT (renal replacement therapy) – leczenie nerkozastępcze

RTX rytuksymab

RVT (renal vein thrombosis) – zakrzepica żył nerkowych

SBP (systolic blood pressure) – ciśnienie tętnicze skurczowe

SCD (standard criteria donor) – dawca standardowy

SCUF (slow continuous ultrafiltration) – powolna ciągła ultrafiltracja

SGA (Subjective Global Assessment) – subiektywna ogólna ocena stanu odżywienia

SGLT-2 kotransporter sodowo-glukozowy typu 2

SIADH (syndrome of inappropriate antidiuretic hormone hypersecretion) – zespół nieadekwatnego wydzielania hormonu antydiuretyznego

SLE (systemic lupus erythematosus) – toczeń rumieniowaty układowy

SLED (sustained low efficiency dialysis) – powolna dializa niskoprzepływowa

SLEDD (slow low-efficienty daily dialysis) – przedłużona powolna o małej efektywności codzienna hemodializa

SLiM CRAB (sixty, light chains, MRI, calcium, renal insufficiency, anemia, bones) – kryteria CRAB (podwyższone stężenie wapnia, zaburzenia czynności nerek, anemia, destrukcyjne zmiany kostne)

SLKT (simultaneous liver and kidney transplantation) – jednoczasowy przeszczep wątroby i nerki od tego samego dawcy

SNN schyłkowa niewydolność nerek

SPECT (single photon emitted computed tomography) – badanie
tomograficzne emisji pojedynczego fotonu

SPK (simultaneous pancreas-kidney transplantation) – jednoczasowy przeszczep nerki i trzustki

STEC (Shigatoxin-producing Escherichia coli)

STEMI (ST-elevation myocardial infarction) – ostry zespół wieńcowy z uniesieniem odcinka ST

T4 tyroksyna

TAC takrolimus

TBM (tubular basement membrane) – błona podstawna cewek nerkowych

TcR (T cell receptor)

TFPI (tissue factor pathway inhibitor) – zewnątrzpochodna droga krzepnięcia

TGF-β (transforming growth factor β) – transformujący czynnik
wzrostu β.

THSD7A (thrombospondin type-1 domain-containing 7A) – białko 7A
zawierające domenę trombospondynową typu 1

TIA (transient ischemic attack) – przemijający napad niedokrwienny

TIBC (total iron-binding capacity) – całkowita zdolność wiązania żelaza

TINU (tubulointerstitial nephritis and uveitis) – śródmiąższowe zapalenie nerek i zapalenie błony naczyniowej oka

TIPS (transjugular intrahepatic portosystemic shunt) – przezżylne wewnątrzwątrobowe zespolenie wrotnosystemowe

TK tomografia komputerowa

TKK tygodniowy klirens kreatyniny

TMA (thrombotic microangiopathy) – mikroangiopatia zakrzepowa

TMP-SMX trimetoprim-sulfametoksazol

TNF-α (tumor necrosis factor α) – czynnik martwicy nowotworów α

TRP (tubular reabsorption of phosphate) wskaźnik cewkowej reabsorpcji fosfosfanów

TSAT = stężenie żelaza × 100/TIBC – wysycenie transferryny żelazem

TSC (tuberous sclerosis complex) – stwardnienie guzowate

TSH (thyroid-stimulating hormone) – hormon tyreotropowy

TTP (thrombotic thrombocytopenic purpura) – zespół hemolityczno-mocznicowy z zakrzepową plamicą małopłytkową

TZN toczniowe zapalenie nerek

UA (uric acid) – kwas moczowy

UFR (ultrafiltration rate) – szybkości ultrafiltracji

UKM układ kielichowo-miedniczkowy

UPCR (urine protein to creatinine ratio) – współczynnik wydalania białka do kreatyniny

URR (urea reduction rati) – współczynnik redukcji stężenia mocznika

USG ultrasonografia

Vd (volume of distribution) – objętość dystrybucji leku

VEGF (vascular endothelial growth factor) – naczyniowo-śródbłonkowego czynnik wzrostu

VO2peak (maximum oxygen consumption) – obniżenie szczytowego zużycia tlenu

WNP wtórna nadczynność przytarczyc

WRF (worsening of renal function) – niewydolność nerek i/lub pogorszenie czynności nerek

ZF zespół Franconiego

ZN zespół nerczycowy

ZNefr zespół nefrytyczny

ZTN zwężenie tętnic nerkowych

ZUM zakażenia układu moczowego