Książka zawiera około 2000 wyrażeń językowych, nazywanych tradycyjnie zwrotami grzecznościowymi. Zamierzeniem autorki było zgromadzenie najczęściej używanych przez Polaków wszystkich pokoleń na przełomie XX i XXI wieku zwrotów grzecznościowych oraz sklasyfikowanie ich według pełnionych przez nie funkcji grzecznościowych, takich jak powitania, życzenia, pozdrowienia, pożegnania, oraz reakcje na nie. W słowniku znalazły się więc zarówno zwroty grzecznościowe używane przez średnie i starsze pokolenie (niektóre, nieliczne zresztą, z kwalifikacją typu "przestarzałe" czy "wychodzące z użycia" w obrębie definicji), jak również zwroty, po które sięga pokolenie młode, w tym najmłodsze - osoby nastoletnie, a nawet kilkuletnie (uczniów początkowych klas szkoły podstawowej).

Zebrane w słowniku w postaci wyrażeń hasłowych zwroty grzecznościowe mają to do siebie, że utrwalone są przez tradycję w określonej formie, odtwarzanej przez użytkowników języka z pamięci. Forma ta, jeśli analizuje się ją z perspektywy historycznej, ewoluuje (ulegając przede wszystkim uproszczeniom); na bieżąco tworzone są przez młode pokolenie modyfikacje znanych form, które nieraz pojawiają się na krótko, potem tracą ekspresywność, zanikają, na ich miejsce tworzone są nowe). Bywa, że dana forma wychodzi powoli z użycia, a w następnym pokoleniu przeżywa renesans - staje się atrakcyjna, jej częstość użycia wzrasta. Forma zwrotów grzecznościowych podlega najrozmaitszym modyfikacjom, nawiązującym jednak do zwrotów już znanych (mówiąc inaczej: tekstów kliszowanych), które mamy utrwalone w pamięci kulturowej.

Słownik przeznaczony jest dla wszystkich, którzy chcą lub ze względów na przykład zawodowych muszą skutecznie komunikować się z odbiorcami w kontaktach bezpośrednich i pośrednich – w tym zapośredniczonych przez internet. Będzie z pewnością przydatny dla uczniów szkół gimnazjalnych, a zwłaszcza średnich (w których programach nauczania jest hasło „Etykieta językowa”), dla studentów studiów humanistycznych (polonistyka, dziennikarstwo, kulturoznawstwo) i innych, na których prowadzony jest przedmiot „Etykieta językowa”, „Etykieta w komunikacji”, „Językowy savoir-vivre”, „Etyka, estetyka, etykieta językowa” oraz przedmioty, których składnikiem są treści dotyczące językowej grzeczności, dla studentów neofilologii i dla uczących się języka polskiego jako obcego. (Ze Wstępu)

Słownik jest opracowaniem bardzo potrzebnym, przygotowanym kompetentnie przez najlepszego w Polsce znawcę etykiety językowej, jaką jest profesor Małgorzata Marcjanik, autorka wielu opracowań z tego zakresu. […] Słownik łączy dwa cele: dokumentacyjny i normatywny. Zawiera bogaty zestaw formuł grzecznościowych, poparty przykładami ich użycia w różnych odmianach języka (pisanej, mówionej; oficjalnej i potocznej; ogólnej i slangowej), a równocześnie formułuje pewne reguły poprawnościowe dotyczące językowych zachowań grzecznościowych i daje porady, co, jak, kiedy, do kogo „wypada” mówić w określonych sytuacjach towarzyskich i oficjalnych. (Z recenzji prof. dra hab. Jerzego Bartmińskiego)

[...] to obszerne kompendium ujmujące w układzie rzeczowym, a w drugiej kolejności alfabetycznym, konwencjonalne polskie zwroty grzecznościowe typu Dzień dobry, Jak zdrowie? lub Czuj się jak u siebie w domu. Autorka zestawiła ich ok. 2000, opisała ich funkcje komunikacyjne i zilustrowała ich użycie imponującą liczbą przykładów – nie spreparowanych, co zasługuje na podkreślenie, lecz zarejestrowanych, dokumentujących normalne użycie języka. […] Pod względem zakresu ani egzemplifikacji książka nie ma równych w polskiej literaturze przedmiotu i można wątpić, czy znajdzie się wiele analogicznych prac innojęzycznych. […] podstawą książki stała się baza danych licząca ok. 50000 zwrotów zapisanych przez autorkę w okresie minionego dwudziestolecia, najczęściej zasłyszanych, czasem spisanych z polskich seriali telewizyjnych, programów publicystycznych, filmów, dialogów powieściowych i in.
(Z recenzji prof. dr hab. Mirosława Bańki)

*********

A dictionary of linguistic savoir-vivre

A collection of polite phrases most frequently used by Poles at the turn of the 20th and 21st century, and their classification based on functions (greetings, wishes, salutations, farewells) and the reactions produced by them. Arranged into encyclopaedia-style entries, the phrases used by various generations become, through tradition, fixed in a specific form, recalled by language users from memory. The form, analyzed from historical perspective, evolves. Modifications of familiar phrases systematically created by young generations, often functioning very briefly, later lose their expressiveness, disappear and new ones emerge.

*********

Prof. dr hab. Małgorzata Marcjanik (ORCID 0000-0003-3109-8154) – językoznawca, pracownik Zakładu Retoryki Dziennikarskiej na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się pragmatyką językową, retoryką mediów i erystyką oraz etykietą językową, w szczególności grzecznością językową i pozajęzykową polską oraz międzykulturową.
Autorka i współautorka książek: "Polska grzeczność językowa" (Kielce 1997, 2000, 2002), "Grzeczność w komunikacji językowej" (Warszawa 2007), "Mówimy uprzejmie. Poradnik językowego savoir-vivre’u" (Warszawa 2009), "Słownik językowego savoir-vivre’u" (Warszawa 2014, 2015, 2016, 2017), "Grzeczność w polskiej komunikacji językowej. Studium opisowo-normatywne" (Beau Bassin 2017), "Polsko-niemiecki słownik etykiety językowej" (Warszawa 2019). Pod jej redakcją naukową ukazały się: "Grzeczność nasza i obca" (Warszawa 2005), "Retoryka codzienności. Zwyczaje językowe współczesnych Polaków" (Warszawa 2006), "Grzeczność na krańcach świata" (Warszawa 2007), "Retoryka mediów, retoryka w mediach" (Warszawa 2012), "Jak zwracają się do siebie Europejczycy" (Warszawa 2013).

---------

PhD assoc. prof. Małgorzata Marcjanik (ORCID 0000-0003-3109-8154) – linguist, employee of the Department of Journalism Rhetoric at the Faculty of Journalism and Political Sciences of the University Warsaw. He deals with linguistic pragmatics, rhetoric and ericism, in particular linguistic and non-linguistic Polish and intercultural politeness.
Author of books: "Polska grzeczność językowa" (Kielce 1997, 2000, 2002), "Grzeczność w komunikacji językowej" (Warszawa 2007), "Mówimy uprzejmie. Poradnik językowego savoir-vivre’u" (Warszawa 2009). Her scientific editors published: "Grzeczność nasza i obca" (Warszawa 2005), "Retoryka codzienności. Zwyczaje językowe współczesnych Polaków" (Warszawa 2006), "Grzeczność na krańcach świata" (Warszawa 2007), "Retoryka mediów, retoryka w mediach" (Warszawa 2012), "Jak zwracają się do siebie Europejczycy" (Warszawa 2013).

• linguistic savoir-vivre
• polite language
• interpersonal communication
• teenage expressions
• grzeczność
• komunikacja interpersonalna
• outdated expressions
• sztuka życia
• nieaktualne wyrażenia
• zwroty grzecznościowe
• wyrażenia nastolatków