Żydzi-Polacy: trudna tożsamość. Minibook - ebook

SŁOWO WSTĘPNE

ŻYDZI-POLACY: TRUDNA TOŻSAMOŚĆ

Tematyka żydowska jest obecna na łamach miesięcznika „Znak” od początku lat 80. Od tamtej pory sukcesywnie wchodzimy na ścieżkę rozwijania i budowania dialogu polsko-żydowskiego i judeo-chrześcijańskiego. Historia pokazała, że mieliśmy swój udział w budzeniu postaw nastawionych na dialog dwóch tradycji. Zaangażowaliśmy osoby, które definiują swój dialog z dwiema tradycjami na różnych poziomach.

Dziś oddajemy w Państwa ręce minibook pt. _Żydzi-Polacy: trudna tożsamość_, który jest niejako powtórnym zadaniem pytania o to, co znaczy przynależność do dwu różnych tradycji – żydowskiej i polskiej czy judaistycznej i chrześcijańskiej. Staramy się za sprawą różnych głosów odpowiedzieć na pytanie o „podwójną tożsamość”, co ona może oznaczać, jaki ma wpływ na kształtowanie relacji polsko-żydowskich dziś, na ile te teksty są zapisem pewnego stanu rzeczy, a na ile możemy stanowczo odpowiedzieć, że takie podziały należą do przeszłości.

Zapraszamy do lektury!
Redakcja miesięcznika "Znak"

Ps. Wszystkim autorom i spadkobiercom praw autorskich serdecznie dziękujemy za udostępnienie tekstów do minibooków. Jednocześnie informujemy, że dołożyliśmy wszelkich starań, by odnaleźć ich spadkobierców i właścicieli. Przychody ze sprzedaży minibooków nieposiadających ambicji komercyjnych, zostaną przeznaczone na kontynuowanie działalności miesięcznika „Znak”.Z KIM DIALOG?

Stanisław Krajewski

Mówi się nieraz w Polsce o dialogu „polsko-żydowskim” lub „chrześcijańsko-judaistycznym” (czy ewentualnie „katolicko-judaistycznym”). Jest to nietrafne, a w każdym razie mylące w zastosowaniu do osób takich jak ja. Nie chodzi o moją osobę, ale o to, że nie jestem wyjątkiem: te określenia są równie nietrafne w stosunku do większości polskich Żydów, w każdym razie należących do średniego i młodszego pokolenia.

Dlaczego niewłaściwe jest określenie „dialog polsko-żydowski”? bo ja również jestem Polakiem. I podobnie – podkreślę powtórnie – są na ogół również Polakami polscy Żydzi mojego pokolenia i młodsi. Jest tak niezależnie od tego, czy komuś się to podoba, czy nie, niezależnie od tego, co ja sam mógłbym na ten temat pomyśleć. Jest tak niezależnie od naszych chęci. To sprawa faktów, a nie dokonywania wyborów czy tego, że ktoś „się czuje” Polakiem. Wybór polskości był dokonany przez moich przodków. Mnie podstawiono przed faktem dokonanym. Czy, gdybym chciał, mógłbym to odwrócić? Mógłbym oczywiście mieszkać gdzie indziej. Ale czy ja bez polskości byłbym jeszcze sobą? Z kolei można zapytać, czy ktoś inny mógłby zakwestionować tę moją faktyczną polskość? Oczywiście ci, którzy uznają zawężającą definicję polskości – za kryterium uznając na przykład wyznawanie katolicyzmu lub brak żydowskich przodków – wyłączą mnie z polskości czy z narodu polskiego. Niewiele sobie z tego czynię. Po pierwsze dlatego, że inni – dla mnie ważniejsi – uważają odwrotnie, po drugie zaś dlatego, że żadne definicje nie mogą zmienić faktów.

Ta sytuacja jest więc niezgodna z tradycyjnymi poglądami dominującymi w Polsce, również zresztą wśród Żydów. Wedle nich Polacy to katolicy, a inni – a już szczególnie Żydzi – najwyżej udają, że są Polakami. A jeśli ma się ich zaliczyć do Polaków, to muszą przynajmniej udawać, że są tacy jak inni, we wszystkich zwyczajach. Wedle tego obrazu Żydzi stanowią osobny naród, który mieszka w Polsce obok narodu polskiego. Dla antysemitów nierzadko oznaczało to i nadal oznacza założenie, że nawet chrzest nie umożliwiana zostanie prawdziwym, tzn. pełnoprawnym Polakiem. Co dopiero zaś, gdy chrzest wyklucza z przyczyn zasadniczych, teologicznych!

Z kolei wedle występującego dawniej w Polsce podejścia żydowskiego, Żydzi, stając się Polakami, przestają być Żydami. Ma tak być nawet wtedy, gdy nie łączy się to z chrztem. Jest to bowiem zerwanie z językiem, kulturą, środowiskiem żydowskim. Tradycyjna, integralna żydowskość nie jest możliwa poza gęstym, zamkniętym środowiskiem żydowskim. Odrzucenie innych – nie tak integralnych – form żydowskości występuje i dzisiaj wśród niektórych polskich Żydów, choć jest to nieraz raczej czysto werbalne. Podejście to jest chyba pozostałością doświadczenia społeczności zamkniętej lub odpryskiem nowoczesnych narodowych ideologii żydowskich, które rozwijały się w przedwojennej Polsce w wersjach bundowskich, folkistowskich, syjonistycznych. Zasadnicza tradycja judaizmu widzi to inaczej. Gdy jest dziesięciu Żydów, mogą oni stanowić pełnoprawną komórkę domu Izraela, czyli narodu żydowskiego. To dlatego uważam, że choć Żydów jest w Polsce bardzo mało, życie żydowskie nie musi zniknąć.

Ciąg dalszy dostępny w wersji pełnej.

„Znak” nr 490, marzec 1996

» STANISŁAW KRAJEWSKI – filozof i matematyk, współprzewodniczący Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów, autor m.in. książek: Żydzi, judaizm, Polska (1997), Tajemnica Izraela a tajemnica Kościoła (2007)