Zrozumieć Innego. Próba rozumienia Innego w fenomenologii, hermeneutyce, filozofii dialogu i teorii systemu - ebook

Niniejsza książka jest prezentacją problemu rozumienia Innego w wybranych perspektywach filozofii współczesnej: fenomenologii, hermeneutyce, filozofii dialogu czy teorii systemu. Z zaprezentowanych tu analiz wyłaniają się trzy zasadnicze paradygmaty rozumienia Innego: paradygmat egologiczny, relacyjny oraz pozaegologiczny. W perspektywie egologicznej Inny jest drugim Ja, alter ego. Max Scheler, przedstawiciel paradygmatu relacyjnego, zarzuci egologicznej próbie zrozumienia Innego narcyzm, przez który dostrzegamy w Innym tylko siebie. W paradygmacie relacyjnym Ja wyłania się ze wspólnego strumienia przeżyć, ale także z tradycji czy z języka. Współczesne prace psychologii rozwoju, głównie Michaela Tomasello, wydają się w empiryczny sposób potwierdzać śmiałe tezy fenomenologów, głównie Maxa Schelera, dotyczące emocjonalnie ufundowanej intencjonalności zbiorowej, fundamentu wspólnoty. Paradygmat pozaegologiczny, prezentowany przede wszystkim przez Lévinasa, ukaże Innego jako źródło naszej tożsamości wyłaniające się z pierwotnego odruchu odpowiedzialności. Uważne spotkanie z Innym zapoczątkowuje zarówno narodziny naszej tożsamości, jak i narodziny żywej wspólnoty, których cementem jest odpowiedzialność. Poznanie w odniesieniu do innego człowieka staje się majeutycznym współdziałaniem.

Jaromir Brejdak – profesor filozofii,absolwent Politechniki Wrocławskiej, doktor filozofii Uniwersytetu Ludwiga-Maximiliana w Monachium (Philosophia crucis. Heideggers Beschäftigung mit dem Apostel Paulus,Frankfurt 1996). Habilitacja w IFiS PAN na podstawie rozprawy Odcienie obecności. Próba analizy fenomenu, Kraków 2007. Inne publikacje książkowe:Słowo i czas. Problem rozumienia Innego w hermeneutyce i teorii systemu, Szczecin 2004; Cierń w ciele. Myśl Apostoła Pawła w filozofii współczesnej, Kraków 2010; Ewangelia Zaratustry, Warszawa 2014; The Thorn in the Flesh. The Thought of Apostle Paul in Modern Philosophy, Zürich 2017. Współtwórca Szczecińskich Dni Kultury Żydowskiej Adlojada.

WPROWADZENIE

Inny

Jak poznajemy Innych?

ROZDZIAŁ 1. Fenomenologiczna koncepcja rozumienia Edmunda Husserla

1. Metoda

2. Inny jako współobecny horyzont możliwości

3. Wczuwające od-obecnienie indywidualnego ego drogą do Innego

4. Inny z perspektywy wspólnoty

5. Idealny Inny – próba rekonwalescencji współczesnego człowieka. Mediacja genealogiczna

5.1. Husserlowska diagnoza kryzysu nauk nowożytnych

5.2. Odkrycie podmiotowej konstytucji sensu

5.3. Racjonalność jako niekończący się ruch samorozjaśniania

Aneks. Charles Taylor: genealogia tożsamości nowoczesnej

ROZDZIAŁ 2. Fenomenologiczno-aktowa koncepcja rozumienia Maxa Schelera

1. Majeutyczny zwrot fenomenologii

1.1. Martin Heidegger: majeutyczny wymiar fenomenu

1.2. Max Scheler: fenomenologia osoby jako majeutyka

2. Schelerowska hermeneutyka uczuć

3. Ontologiczne podstawy rozumienia

3.1. Spostrzeżenie Innego

3.2. Doświadczenie Innego jako współdokonywanie aktów osobowych

3.3. Hermeneutyczne złudzenia

3.4. Fenomen wczucia według Maxa Schelera i Edyty Stein

4. Oryginalność koncepcji Schelera

Aneks. Poznanie Innego z perspektywy psychologii rozwoju Michaela Tomasello

ROZDZIAŁ 3. Hermeneutyczna koncepcja rozumienia Wilhelma Diltheya

1. Hermeneutyczna metafizyka życia i jej kategorie

2. „Budowa świata historycznego w naukach humanistycznych” i jego hermeneutyczna rekonstrukcja

3. Hermeneutyka jako wydobywanie niewidzialnych związków oddziaływań

4. Rozumienie Innego

4.1. Ekspresja

4.2. Przeżycie

4.3. Rozumienie

4.4. Poszerzanie własnej egzystencji dzięki rozumieniu drugiego człowieka

5. Prekursorski wymiar myśli Diltheya

ROZDZIAŁ 4. Konstruktywistyczna koncepcja rozumienia Niklasa Luhmanna

1. Hermeneutyka a teoria systemów

2. Fenomenologia a teoria systemów

3. Konstruowanie rzeczywistości

4. Mechanizm rozumienia

5. Hermeneutyka różnicy konstytutywnej

5.1. Teoria systemu jako teoria sensu

6. Hermeneutyka w ogniu krytyki teorii systemu

6.1. Krytyka Gadamerowskiej świadomości dziejów efektywnych

6.2. Krytyka Ricoeurowskiej koncepcji tekstu jako obiektywnego wymiaru rozumienia

6.3. Krytyka Heideggerowskiej absolutyzacji różnicy ontologicznej

7. Teoria systemu: nowy szczep fenomenologii?

Aneks. Dialog Gadamera z Luhmannem. Hermeneutyczne i dyferencyjne pojęcia rozumienia

ROZDZIAŁ 5. Perspektywa hermeneutyki egzystencji

1. Søren Kierkegaard: majeutyka egzystencjalna

1.1. Stawanie się (kinesis) jestestwa i jego stadia

1.2. Hermeneutyka wiary – credo ergo sum

1.3. Rzeczywistość wewnętrzna

1.4. Patyczne doświadczanie możliwości

2. Martin Heidegger: hermeneutyka faktyczności

2.1. Formalnie wskazująca hermeneutyka

2.2. Dopowiadanie niedopowiedzianego

2.3. Egzystencja via tekst

ROZDZIAŁ 6. Dialogiczna koncepcja rozumienia

1. Martin Buber: stawanie się Ja w kontakcie z Ty

1.1. Życie w relacjach

2. Emmanuel Lévinas: absolutna inność Innego

2.1. Inność jako wezwanie

2.2. Wspólnota

2.3. Odpowiedzialność wobec różnicy

3. Józef Tischner i Franz Rosenzweig: istota myślenia dialogicznego

4. Dialogiczna próba mediacji: Gwiazda zbawienia

Podsumowanie. Człowiek jest zawsze czarodziejem dla człowieka

BIBLIOGRAFIA

INDEKS NAZWISK