Liminalność i bycie "pomiędzy" w twórczości Petera (Piotra) Lachmanna. Studium literacko-kulturowe - ebook

W monografii uderzają dwie sprawności: bardzo dokładna analiza tekstów oparta na regule close reading, a z drugiej strony znakomite rozpoznanie teoretycznych tekstów z dziedziny współczesnej lingwistyki, komparatystyki, także filozofii, edytorstwa i teatrologii, które wspomagają i pogłębiają intuicyjne rozpoznania Chojnowskiego-czytelnika […].

[Autor rozprawy] jako odbiorca i komentator twórczości Lachmanna, chętnie wykorzystuje prywatne dokumenty biograficzne: materiały archiwalne, niepublikowane materiały zalegające szuflady Lachmanna, wymieniane listy i maile (wszystkie precyzyjnie opisane). Jest to znak nowych czasów, które kształtują na naszych oczach nowy rodzaj metodologii, gdzie tego rodzaju dokumenty czyni się elementami historycznoliterackimi przez odpowiednią ich interpretację i wprowadzenie w poznawczy dyskurs. Dokument biograficzny staje się argumentem naukowym: to zasada tzw. nowej biografistyki, która po latach strukturalistycznej banicji, powróciła w ostatniej ćwierci XX wieku, by wraz z geopoetyką, imagologią poszerzoną o wizerunek siebie (zamiast Innego/Obcego, który w „globalnej wiosce” jest już coraz mniej „obcy”) tworzyć zręby nowej metodologii, pozwalającej dokładniej docierać do istoty i znaczenia konkretnego tekstu.

Lektura tej monografii jest fascynująca dla każdego, kto ma szacunek dla twórczości pięknie uformowanej, głęboko wnikającej w omawianą materię i zarazem mądrej. […] Monografia twórczości Petera (Piotra) Lachmanna jest ważnym osiągnięciem tak w rozwoju osobistym habilitanta, jak i w obrębie literatury naukowej dotyczącej nowoczesnej biografistyki, pisarstwa bilingwalnego, (auto)przekładu i przekładoznawstwa jako takiego. Chojnowski odkrył dla literaturoznawstwa pisarza bardzo ważnego, którego dotychczasowa obecność w polskim obiegu nie była zbyt wyraźna.

Z recenzji prof. M. Dąbrowskiego

Książka Przemysława Chojnowskiego jest teoretycznie dobrze uzasadnionym, głęboko przemyślanym oraz dobrze napisanym studium, które przedstawia pasjonującą postać polsko-niemieckiego pisarza i transdyscyplinarnego artysty w niewielkim stopniu znanego polskiej humanistyce. Monografia ukazuje biograficznie uwarunkowane aspekty dwujęzyczności i kulturowej biwalencji jako figuracje podmiotu liminalnego czy też liminalnej sytuacji egzystencjalnej. Mocną stroną tej pracy jest niezwykle dokładna lektura, trafna kontekstualizacja historyczno-kulturowa i biograficzna, a także […] uważna analiza tekstów Lachmanna. Zwłaszcza w analizach liryki uwidaczniają się umiejętności filologiczne monografisty i jego wyraźne zainteresowania zjawiskami kontaktów językowych i kulturowych.

Z recenzji prof. M. Marszałek (Uniwersytet Poczdamski)

Muzeum w Gliwicach jest współwydawcą monografii Przemysława Chojnowskiego i nie jest to dziełem przypadku. Gliwice są bowiem miejscem kluczowym dla Petera (Piotra) Lachmanna, którego biografia nierozerwalnie splata się z dziejami Górnego Śląska, a jego twórczość wyrasta z doświadczeń polsko-niemieckiego pogranicza. Metamorfoza niemieckich Gliwic – miasta urodzenia i dorastania pisarza – stała się dla twórcy jedną z figur ‘bycia pomiędzy’. To właśnie tu w trakcie studiów na Politechnice Śląskiej Lachmann współtworzył teatr satyryczny i na fali Października ‘56 roku zadebiutował jako polski poeta.

Wprowadzenie

Kategoria „pomiędzy” i jej znaczenia

Konceptualizacja kategorii badawczej

Semantyka liminalności

Twórczość Lachmanna jako przedmiot badań i analiz

1. Portret biograficzno-artystyczny

Biografia językowa (Sprachbiografie) – lata 1945–1957

Od przesiedlenia do RFN do powrotu do PRL – lata 1958–1984

Między Warszawą a Jeziorem Bodeńskim – lata 1985–2020

Translatorskie in-between

Pomiędzy sztukami – z życia człowieka teatru

2. Płaszczyzny „pomiędzy” w liryce Lachmanna

Wierność wobec własnej pamięci

Metamorfozy i przejścia

Od mowy cudzej do własnej

Powtórne narodziny

3. Sepulkralność i zacieranie granic

Estetyka obrzydzenia oraz kontaminacja sacrum i profanum

Autobiografia na tle losów miasta

Niemiecki cień

Różewicz raz jeszcze

4. Pomiędzy niemieckością i polskością. Proza autobiograficzna jako zapis procesu przejścia

Wywołane z pamięci i inne eseje

Wyobcowanie podmiotu w fazie wyłączenia i separacji

Dezintegracja i czas inicjacji

Uwikłanie w liminalność

5. Uwalnianie się od prymatu pamięci albo oswajanie obcości w dramacie Hamlet gliwicki

Historie i histerie

Peter staje się Piotrem

Traumatyczna pamięć

6. Rekapitulacje. W przestrzeni zatartych lub zniesionych granic

Zakończenie

Zusammenfassung

Aneks

Wywiad z pisarzem Rozkruszanie granic jest bolesne...

Utwory literackie

Bibliografia

Indeks nazwisk

Aneks zdjęciowy