Rozum i nieświadome. Filozoficzne eseje o psychoanalizie - ebook

Paul Ricoeur uważał, że największym wyzwaniem, jakie Freud postawił przed filozofią współczesną, było pojęcie nieświadomego. Podważało ono bowiem dominujące w niej do tej pory utożsamianie całej sfery ludzkiej psychiki ze świadomością. Początkowo w nieświadomym upatrywano siedlisko wypartych „przedstawień popędowych” o charakterze irracjonalnym. Później jednak, pod wpływem uznania przez Claude’a Lévi-Straussa, że aprioryczne formy rozumu, zgodnie z którymi człowiek jako uczestnik kultury porządkuje obraz świata i nadaje mu jakieś znaczenie, są przez niego nieuświadamiane, zaczęto widzieć w nieświadomym paradygmat tego, co językowe. Tak odczytał je później w swojej wersji psychoanalizy Jacques Lacan, a za nim Jacques Derrida, Julia Kristeva i inni. W esejach, które złożyły się na tę książkę, pokazuję, jak dalece nieświadome w ujęciu Freuda oraz inne kluczowe pojęcia jego teorii mogą stanowić owocny punkt wyjścia w krytycznej analizie współczesnych zjawisk kulturowych. Piszę o patologiach związanych z rosnącym wpływem świata Internetu, o reakcji światowych społeczeństw na pandemię koronawirusa, rozważam fenomeny lęku patologicznego i metafizycznego. Wskazuję też na nowatorskie elementy zawarte we Freudowskiej koncepcji seksualności oraz kreślę szeroką panoramę oddziaływania psychoanalizy na różne nurty filozofii współczesnej. Jakkolwiek w psychoanalizie praktykowanej jako forma terapii od czasów Freuda dużo się zmieniło, to nadal w wielu swych teoretycznych aspektach jest ona źródłem inspiracji dla filozofów, badaczy humanistów i pisarzy.

Wstęp. Rozum i nieświadome

Czym jest psychoanaliza?

Część I. Filozofia, psychoterapia, psychoanaliza

Rozdział I. Zaraza. Polityka. Paninterna

Rozdział II. Internet, który zabija

Rozdział III. Psychoterapia i emancypacja

Rozdział IV. Samopoznanie czy farmakoterapia? Filozoficzne implikacje sporu wokół soma i psyche w ujęciu psychoterapii przez Romana Markuszewicza

Część II. Freud i seksualność

Rozdział V. Piękna paranoja i Freud czyli afera plagiatowa wokół teorii dwupłciowości Wilhelma Fließa

Rozdział VI. Tożsamość seksualna – biologia, fantazmat czy przeznaczenie? Dylematy Freuda teorii seksualności i płci

Część III. Człowiek i lęk. Narcyzm i agresja

Rozdział VII. Różne oblicza lęku. Lęk patologiczny i metafizyczny w myśli Blaise’a Pascala i Sørena Kierkegaarda

Rozdział VIII. Człowiek, zwierzę i zwierciadło. Genealogia ludzkiego Ja według Helmutha Plessnera i Jacques’a Lacana

Suplement. Psychoanaliza Freuda i filozofia współczesna

Indeks osobowy