Literatura czy fabryka literatury. Rozważania o dynamice społeczno-kulturowych przemian w kształceniu literackim we Francji od ancien régime'u do czasów współczesnych - ebook

Prezentowana monografia stanowi efekt wieloletniego zaangażowania autorki w badania prowadzone w ramach międzynarodowej grupy naukowców, skupiającej dydaktyków literatury z ośrodków akademickich we Francji, Szwajcarii, Belgii, Kanadzie, Grecji, Polsce. W zespole o nazwie HELICE Histoire de l’enseignement des littératures en Europe prowadzone badania koncentrowały się nad zagadnieniami z zakresu kształcenia literackiego w kulturze europejskiej. Pokłosiem licznych seminariów, konferencji i publikacji jest też niniejsza monografia, która stanowi próbę zarysowania głównych przemian w świadomości społecznej Francji na temat postrzegania literatury, jej definiowania, rozumienia oddziaływania. Proces formowania się przedmiotu kultury (objet de culture), jakim jest literatura podlega różnorodnym napięciom i zależnościom, uwarunkowanym potrzebami świata społecznego. Instytucjonalny charakter literatury pozwala na jej trwanie w pamięci zbiorowej narodów, niemniej czytelne stają się na przestrzeni czasów jej związki kontekstowe, historyczno-ekonomiczne, polityczne, ideowe i społeczne. Analiza sposobów kształcenia literackiego pozwala przybliżyć zmienne reprezentacji i rozumienia znaczenia literatury w systemie kulturowym. Zagadnienia te omawiane są w odniesieniu do kultury Francji, począwszy od ancien régime do czasów współczesnych.

Jednym z wielu czynników, które rządzą światem są zmiany […]. Dotyczą one wszystkich sfer życia człowieka, stawiając cały szereg wymagań w różnych obszarach egzystencji, w tym w zakresie edukacji, pracy, postaw wobec świata etc. Można zatem słowo „zmiana”/”zmiany” uznać za klucz do zrozumienia i doświadczania otaczającej rzeczywistości, dostrzegania przewartościowań sposobów postrzegania i doświadczania otaczającej nas rzeczywistości. Obserwacja zmian nie jest możliwa bez zrozumienia tego, co dzieje się w kulturze, polityce, edukacji. Ale to dwie pierwsze kultura i polityka generują zmiany, jak i im podlegają. Stąd tak istotne wydaje się wykrywanie związków i zależności między obserwowanymi przemianami społeczno-kulturowymi w edukacji, która musi sprostać oczekiwaniom, modom, jak i nowym wyzwaniom. I tym zagadnieniom poświęcona jest recenzowana książka p. Beaty Kędzi-Klebeko Literatura czy fabryka literatury. Rozważania o dynamice społeczno-kulturowych przemian w kształceniu literackim we Francji od ancien régime do czasów współczesnych. Już sam tytuł wskazuje na główną problematykę i obszar badań, który tematycznie dotyczy zjawisk mieszczących się w obszarze zainteresowań badaczy reprezentujących różne dyscypliny naukowe; zakreśla ramy czasowe omawianego materiału.
Fragment recenzji prof. dr hab. Bożeny Olszewskiej

Beata Kędzia-Klebeko - profesor Uniwersytetu Szczecińskiego od 2008 r., zatrudniona od 1991 r. Katedrze Filologii Romańskiej, a od 2019 r. w Instytucie Literatury i Nowych Mediów. Autorka prac z zakresu socjologii i dydaktyki literatury. Główny obszar zainteresowań badawczych autorki obejmuje zagadnienia dotyczące dziedzictwa kulturowego i literackiego w perspektywie teorii odbioru, a także tematyka tzw. literatury zaangażowanej. Autorka ok. 100 publikacji, w tym monografii (ostatnia: L'écrivain engagé dans le monde: Dimension sociale dans le roman français contemporain, Univesitas, Kraków 2018) oraz współredaktorka monografii wieloautoskich (ostatnia: Les (r)évolutions de l'homme engagé: perspective littéraire et culturelle, red. B. Kędzia-Klebeko, et al., Wyd. Naukowe US, Szczecin 2018). Stypendystka Rządu Francuskiego, członkini wielonarodowej grupy badawczej HELICE Histoire de l’enseignement des littératures en Europe (od 2012 r.) (ostatnio: Deux modèles de la poésie romantique dans les manuels français et polonais des années 1980 à nos jours: quels usages de l'extrait pour quels enjuex?, razem z S. Ahr, [w:] L'extrait et la fabrique de la littérature scolaire, red. A. Belhadjin, L. Perret, P.I.E. Peter Lang, Bruxelles 2020).

WSTĘP

Część I – PERSPEKTYWA BADAŃ SOCJOLITERACKICH

1. Literatura w obszarze zainteresowań socjologicznych

1.1. Zarys historii socjologii literatury

1.2. Literatura a wiedza socjologiczna

1.3. Literatura – dlaczego?

2. Socjologia literatury – uwarunkowania zewnętrzne

2.1. Instytucja literatury

2.2. Przestrzeń pola literackiego

2.3. Socjologia lektury – czytelnik

3. Wokół twórcy literatury

3.1. Instancja autora

3.2. Patronat, klientelizm, mecenat

3.3. Prawa autorskie, dystrybucja wydawnicza, mediatyzacja literatury

Część II – PERSPEKTYWA HISTORYCZNA BADAŃ NAD INSTYTUCJĄ SZKOLNĄ WE FRANCJI

1. Instytucja szkolna – zarys historii szkolnictwa we Francji

1.1. Historia szkoły od ancien régime

1.2. Instytucja szkolna po roku 1789

1.3. Instytucja szkolna po roku 1815

2. Formowanie się dyscypliny języka francuskiego

2.1. Dydaktyka vs. pedagogika – rozumienie pojęć

2.2. Dydaktyka w zakresie dyscypliny języka francuskiego – transpozycja dydaktyczna

2.3. Nauczyciel wobec wiedzy

3._Dydaktyka przedmiotowa

3.1. Dydaktyka języka francuskiego jako macierzystego

3.2. Tworzenie lekturowego kanonu klasycznego

3.3. Nauczanie literatury w szkole podstawowej

Część III – PERSPEKTYWA KULTUROWA BADAŃ NAD LITERATURĄ SZKOLNĄ WE FRANCJI

1._Literatura jako przedmiot poznania uwarunkowany kulturowo i społecznie

1.1. Kultura szkolna – wiedza i umiejętności

1.2. Erudycja vs. wiedza refleksywna

1.3. Przemiany epistemologiczne – subiektywność czytania

2._Literatura jako źródło pamięci zbiorowej narodu

2.1. Portrety ucznia-czytelnika w szkole XX i XXI wieku

2.2. Dziedzictwo – kulturowe i literackie

2.3. Gatunki literackie w szkole – w stronę przemian

3._Literatura czy fabryka literatury w kulturze szkolnej?

3.1. Ekstrahowanie literatury

3.2. Eksplikacja tekstu literackiego w szkole średniej

3.3. Współczesne wyzwania nauczania literatury

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

INDEKS NAZWISK