Nie(do)czytane. Pisarki nowoczesności przełomu XIX i XX wieku - ebook

Nie(do)czytane prezentują twórczość zapomnianych pisarek przełomu XIX i XX wieku: Walerii Morzkowskiej-Marrené, Józefy Sawickiej, Eugenii Żmijewskiej, Zofii Niedźwiedzkiej, Kazimiery Alberti i Marii Wardasówny, a także mniej znane utwory autorek zajmujących trwałe miejsce w tradycji historycznoliterackiej, takich jak Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Maria Kuncewiczowa oraz Maria Dąbrowska. Zawarte w książce studia koncentrują się na tych aspektach twórczości, ale i biografii pisarek, które zapisują możliwości (i wyzwania), jakie daje postaciom kobiecym oraz autorkom nowoczesna rzeczywistość końca XIX i początku XX wieku będąca konsekwencją przemian cywilizacyjnych, między innymi emancypacji kobiet oraz demokratyzacji społeczeństw europejskich, rozwoju psychologii, medycyny, technicyzacji i urbanizacji.


Jedną z zasadniczych zalet Nie(do)czytanych jest przypomnienie i wnikliwa lektura licznych dzieł kobiecego autorstwa, które popadły (lub prawie popadły) w zapomnienie, a niosą ze sobą ogromny potencjał emancypacyjny, są nasycone wywrotowymi treściami feministycznymi i uświadamiają nam, że między doświadczeniami naszymi i naszych praprababek istnieje continuum. Dotyczy to również – a może zwłaszcza – sfery kobiecej seksualności, gdyż temu zagadnieniu Aleksandra Banot przygląda się ze szczególną uwagą. Nie(do)czytane dowodzą również, że sprawdzona metoda konfrontowania analizowanych utworów ze świadectwami towarzyszącej im recepcji oraz z nowymi (akademickimi) odczytaniami, wsparta własną oryginalną interpretacją, nadal przynosi optymalne efekty poznawcze.

Prof. zw. dr hab. Ewa Kraskowska

Aleksandra E. Banot – literaturoznawczyni i psycholożka, profesorka nadzwyczajna w Katedrze Polonistyki Uniwersytetu Bielsko-Bialskiego. Główne kierunki jej zainteresowań badawczych to: feministyczna krytyka literacka, gender/queer studies, pisarstwo kobiet, autobiografistyka, dyskurs emancypacyjny oraz psychologia. Publikuje między innymi w „Ruchu Literackim”, „Świecie i Słowie”, „Studiach Slavica”, „The Polish Review”. Autorka dwóch monografii: Pokój z widokiem na ogród. Miłosne fantazmaty w prozie Elizy Orzeszkowej (2011) oraz W rytmie księżyca. Problemy tożsamości kobiecej w twórczości Marii Kuncewiczowej (2016). Współredaktorka pracy zbiorowej Postpłciowość? Praktyki i narracje tożsamościowe w ponowoczesnym świecie (2012).

Wprowadzenie

Amnezja historii literatury

W ciągłym ruchu

Underreading i overreading raz jeszcze

Część pierwsza

„Satelitki” Orzeszkowej

Rozdział 1. (Anty)romanse Walerii Morzkowskiej-Marrene

Pisarka drugorzędna

Fabuły romansowe?

Fabuły antyromansowe?

Fabuły własne

Polska George Sand czy prekursorka somatopoetyki?

Rozdział 2. Józefa Sawicka – prekursorka ideału

Nowej Kobiety

Dyrektorowa

Kobieta przejściowa

Od królewny do kopciuszka

Poza tradycją historycznoliteracką

Rozdział 3. Powieść psychologiczna Eugenii Żmijewskiej

Psychologia wieku dorastania

Miłość, pożądanie, molestowanie

Powieść rozwojowa a rebours?

Historia histerii

Dzieje pożycia małżeńskiego

Dola jako nowa Marta

Część druga

Nowe Kobiety albo pornografki

Rozdział 1. Nauczycielki Zofii Niedźwiedzkiej

Nauczycielki w literaturze

Portret zbiorowy

Ewa/Hanna

Nowoczesność jako dojrzałość osobowościowa czy rewolucja obyczajowa?

Nauczycielka jako istota płciowa

Pomiędzy realizmem a modernizmem

Rozdział 2. Emancypacje Heleny Rumiszewskiej w powieści Kazimiery Alberti Ci, którzy przyjdą

Kilka słów o Rumiszewskich

Mała żmijka

Partner

Emancypacje: klasa

Emancypacje: płeć, czyli Nowa Kobieta

Rozdział 3. „Zakazana” miłość Heleny R.

Prefiguracja

Helena i Bogdan

Akt seksualny jako akt macierzyńskiej, altruistycznej kreacji

Akt seksualny jako akt kobiecego pożądania

Kobieta dojrzała

Relacje miłosno-seksualne jako przestrzenie wolności

Część trzecia

Dramatyczne utopie Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej

Rozdział 1. Kochanek Sybilli Thompson – utopia czy dystopia?

„Rekwizyty” nowoczesności

Przypadek Sybilli Thompson

Konflikt pokoleń, czyli romantyczne i… nowoczesne?

Feministyczna utopia/dystopia

Rozdział 2. Baba-Dziwo jako polska Opowieść podręcznej

I. Wprowadzenie

Baba-Dziwo Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej

Opowieść podręcznej Margaret Atwood

Porównanie

II. Mechanizmy zniewolenia

III. Państwa totalitarne

IV. Syndrom Ateny, syndrom królowej pszczół

V. Strategie przetrwania, strategie wyzwolenia

IV. Zakończenie

Rozdział 3. W ludzkim i nie ludzkim świecie Mrówek

W ludzkim i nie ludzkim mrowisku

Transgresje

„Cywilizacja mrowiska”

Od konstruktywizmu do posthumanizmu

Peryferie emancypacji

Rozdział 1. Clothes studies na przykładzie Dwóch księżyców Marii Kuncewiczowej

Dychotomie

Maska(rada)

Życie i śmierć ubrań

Rozdział 2. Maria Dąbrowska jako geniusz uczucia. O Ludziach stamtąd

Kim są „ludzie stamtąd”?

Nasi odmieńcy

Na wsi

Poza literaturą kobiecą?

Rozdział 3. Z głową w chmurach. Emancypacja Maryśki ze Śląska Marii Wardasówny

Sierotka Marysia

Czytanie jako transgresja

Narzędzia nowoczesnej emancypacji

„W zdrowym ciele, zdrowy duch”

Kobiety wiejskie w literaturze polskiej przełomu XIX i XX wieku

Zakończenie

Summary

Bibliografia

Nota edytorska

Indeks osób