Proces grupowy. Poradnik dla trenerów, nauczycieli i wykładowców. Wydanie II rozszerzone - ebook

Wstęp

Zarządzanie grupą to niezwykła przygoda, która może dla prowadzącego stać się szansą na towarzyszenie ludziom w ich rozwoju, odkrywaniu własnego potencjału, realizowaniu ważnych dla nich celów. Uczestnictwo w grupie powinno stanowić szansę na zmianę siebie — dzięki przyjrzeniu się swoim ograniczeniom w relacjach z innymi. Jest to też ogromne wyzwanie dla prowadzącego, z którego wagi chyba jednak nie wszyscy trenerzy, menedżerowie czy wychowawcy zdają sobie sprawę. Żeby pomagać ludziom pokonywać swoje bariery komunikacyjne, asertywnie domagać się swoich praw czy osiągać satysfakcjonujące cele, trzeba być osobą, która sama te kompetencje posiada.

Zadania zbudowania klimatu zaufania i akceptacji wymagają od trenera czy wychowawcy dojrzałości w przyjmowaniu ludzi takimi, jakimi są, wyrażania szacunku dla każdego z nich, bez negatywnych ocen, nadmiernych wymagań, ze zgodą na ich tempo pracy. Wyrażanie własnych uczuć i potrzeb, bycie autentycznym, zintegrowanym i spójnym w działaniu przez prowadzącego daje tak naprawdę przestrzeń do takich zachowań w grupie. Doskonalenie zarządzania grupą nie jest możliwe bez doskonalenia siebie, zapraszam zatem do przyjrzenia się sobie w kontekście narzędzi proponowanych w pracy z grupą.

Książka została przygotowana tak, by przypomnieć najważniejsze elementy, o których należy pamiętać na każdym etapie rozwoju grupy. W każdym rozdziale omówione zostały główne procesy, których znajomość pozwala zarządzać grupą w sposób świadomy. Oczywiste jest, że teoria nie odniesiona do praktyki ciągle pozostaje martwą teorią. Dlatego starałam się uzupełnić materiał przykładami i propozycjami ćwiczeń z różnego rodzaju szkoleń, treningów i wykładów, które w ciągu ostatnich dwóch lat prowadziłam w biznesie i na wyższych uczelniach. Wskazówki dla prowadzącego grupę zawarte w każdym rozdziale mają stanowić pewnego rodzaju punkty na mapie procesu, tak by łatwiej było się do niego przygotować i w nim poruszać.

Praca z ludźmi jest fascynująca dlatego, że to oni sami, podejmując decyzję o udziale w grupie, pozwalają nam na kreowanie nowej rzeczywistości. Grupa stanowi miejsce na dostarczanie jej uczestnikom nowych doświadczeń, uruchamianie nowych form aktywności i kreatywności. Głównym zadaniem prowadzącego jest więc zadbanie o to, by ogromny potencjał tkwiący w grupie został optymalnie wykorzystany, przynosząc jej uczestnikom trwałe i satysfakcjonujące korzyści. Nic nigdy nie zdarza się tak samo, ale każde spotkanie może być kolejnym etapem samodoskonalenia się i rozwoju zarówno dla uczestników grupy, jak i prowadzącego ją.

Przykładowa sytuacja z życia, w której informacje zawarte w tej książce mogą być użyteczne dla Czytelnika, czyli dlaczego warto rozumieć proces grupowy

Jest 15.30, mija kolejna godzina szkolenia, a grupa ewidentnie nie ma energii do pracy. Przed nami jeszcze dwie godziny zajęć, ale w takiej atmosferze trudno będzie dalej pracować. Można próbować „dociągnąć” do końca dnia, ale już w tym momencie czujemy w ustach delikatny, znacząco gorzki smak porażki… Co zrobić? Jak uratować siebie i uczestników zajęć?

Początkujący trener szybko sięga po energizer (najlepiej „zabawny”). To dobry sposób na chwilowe podniesienie energii, ale jeśli nie ma pomysłu na utrzymanie jej na wyższym poziomie, to spadek energetyczny, który po nim nastąpi, będzie już tylko równią pochyłą, obniżającą motywację do dalszej pracy.

Ten, który trochę poczytał o pracy z grupą, spróbuje „omówić to z grupą”, pytając słuchaczy, co może zrobić, by wróciła im energia. Dobre posunięcie, ale dość ryzykowne, jeśli możliwa odpowiedź brzmi: postawić piwo lub zakończyć tę męczarnię…

Prowadzący korzystający z pracy z superwizorem zrobi przerwę i wykona telefon z prośbą o podpowiedź, co w tej sytuacji zrobić. Dostanie raczej wsparcie niż pomoc, ponieważ trudno jest w krótkiej rozmowie „wrzucić” adekwatne do sytuacji i odpowiednie dla grupy ćwiczenie.

Trener, który ma wgląd w proces grupowy, wybierze analizę procesu. Musi znaleźć faktyczne źródło spadku energii oraz stwierdzić, jakie ćwiczenie wyzwoli chęć (czyli motywację) do dalszej pracy. Powinno ono być odpowiedzią na to, co aktualnie dzieje się w procesie grupowym — łatwo powiedzieć, trudniej wykonać. Konieczne jest zajrzenie do środka, czyli dokonanie wglądu w proces. W praktyce oznacza to przerwę i zrobienie „zdjęcia” dotychczasowego przebiegu warsztatu. Ważne jest przyjrzenie się kilku elementom:

• Z jaką motywacją przyszła grupa i czy program spełnia oczekiwania jej członków i rzeczywiście odpowiada na ich indywidualne potrzeby?

• Czy zaproponowany warsztat faktycznie zaspokaja potrzeby uczestników?

• W których ćwiczeniach przeprowadzonych do tej pory uczestnicy brali aktywny udział, a które wyraźnie obniżały ich energię?

• Czy proponowane treści mogły dotknąć ważnych dla uczestników obszarów, co powodowało potrzebę dopowiedzenia lub przedyskutowania tego w grupie?

• Czy pojawiło się w wypowiedziach coś takiego, co mogło spowodować lęk lub niepokój przed dalszym ujawnianiem siebie?

• Czy w grupie ujawniają się jakieś antypatie, które należy nazwać i którymi należy się zająć, przeformułowując kontrakt?

• Czy dotychczasowe ćwiczenia nie okazały się zbyt angażujące (i przeciążające) emocjonalnie dla uczestników, co powodowało u nich ogromne zmęczenie?

• Czy pojawiło się coś konfrontującego uczestników z ich widzeniem siebie i swojej roli, co było dla nich trudne do przyjęcia?

• Czy ćwiczenia nie obnażyły zbyt dużo niekompetencji, co powodowało frustrację i niepokój o to, czy jest się akceptowanym w grupie?

• Czy trener jest faktycznie skoncentrowany na grupie i na tym, co uczestnicy mają do powiedzenia, czy raczej na tym, co ma do przekazania i czego ma zamiar ich nauczyć, co powoduje, że ludzie czują się niesłuchani?

Znalezienie odpowiedzi na właściwie zadane pytanie pozwoli adekwatnie zareagować i zaproponować najlepsze na dany moment ćwiczenie — dostosowane do tego, co dzieje się w grupie, a nie do tego, „co trener ma zaplanowane”. Dynamiczna odpowiedź na to, czego potrzebują uczestnicy, spowoduje, że dzień zakończy się poczuciem sukcesu i zostanie zbudowane przekonanie, że grupa jest miejscem. To z kolei stanowi podstawę optymalnego przygotowania i poprowadzenia kolejnego spotkania pozwalającego uczestnikom bezpiecznie doświadczać siebie i eksperymentować na drodze własnego rozwoju.Bibliografia

Adams, K., Galanes, G.J. (2008). Komunikacja w grupach. Warszawa: PWN.

Alberti, M., Emmons, M. (2006). Asertywność. Sięgaj po to, czego chcesz, nie raniąc innych. Gdańsk: GWP.

Aleksander, N.P. (2007). Udane szkolenie. Kielce: Jedność.

Amodeo, J., Wenthorth, K. (2008). Odsłaniająca siebie komunikacja: istotny pomost między dwoma światami. W: Stewart J. (red.). Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej. Warszawa: PWN.

Belbin, M. (1993). Team Roles at Work. London: British Library.

Belbin, M. (2003). Twoja rola w zespole. Gdańsk: GWP.

Bocheńska-Włostowska, K. (2009). Akademia umiejętności interpersonalnych. 20 spotkań z komunikacją. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Brown, R. (2006). Procesy grupowe. Dynamika wewnątrzgrupowa i międzygrupowa. Gdańsk: GWP.

Campbell, J.D., Assanad, S., Paula, A. (2004). Cechy strukturalne pojęcia Ja a przystosowanie. W: Tesser, A., Felson, R.B., Suls, J.M. (red.). Ja i tożsamość. Gdańsk: GWP.

Chełpa, S., Witkowski, T. (2004). Psychologia konfliktów. Kraków: Biblioteka Moderatora.

Cialdini, R. (1996). Wywieranie wpływu na ludzi. Gdańsk: GWP.

Cialdini, R. (2007). Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka. Gdańsk: GWP.

Corey, M.S., Corey, G. (2002). Grupy. Metody grupowej pomocy psychologicznej. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia.

de Bono, E. (2009). Umysł kreatywny. Warszawa: Studio Emka.

de Bono, E. (2007). Sześć myślowych kapeluszy. Gliwice: Onepress.

Duhigg, Ch. (2012). Siła nawyku. Warszawa: PWN.

Festinger, L. (2007). Teoria dysonansu społecznego. Warszawa: PWN.

Gabor, D. (2007). Marzenia w zasięgu ręki. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.

Gladwell, M. (2009). Poza schematem. Kraków: Znak.

Gordon, T. (1995). Wychowanie bez porażek. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

Gordon, T., Burch, N. (2001). Jak dobrze żyć z ludźmi. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

Griffin, R.W. (1996). Podstawy zarządzania organizacjami. Warszawa: PWN.

Gut, J., Haman, W. (2009). Psychologia szefa. Wyd. II. Gliwice: Onepress.

Hamlin, S. (2008). Jak mówić, żeby nas słuchali. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.

Hibler, B., Vitale, J. (2008). Siła grupy. Gliwice: Onepress.

Kożusznik, B. (1998). Psychologia zespołu pracowniczego. Doskonalenie efektywności. Katowice: Uniwersytet Śląski.

Lieberman, D.J. (2005). Sztuka rozwiązywania konfliktów. Jak porozumiewać się w każdej sytuacji. Gdańsk: GWP.

Lindenfield, G. (1986). Asertywność, czyli jak być otwartym, skutecznym i naturalnym. Łódź: RAVI.

McKay, M., Paleg, K. (2008). Kiedy złość niszczy twój związek. Gdańsk: GWP.

Mika, S. (1981). Psychologia społeczna. Warszawa: PWN.

Nęcka, E., Orzechowski, J., Słabosz, A., Szymura, B. (2005). Trening twórczości. Gdańsk: GWP.

Oech, R. (2009). Kreatywność. Możesz być bardziej twórczy. Łódź: Galaktyka.

Oyster, C.K. (2002). Grupy. Poznań: Zysk i S-ka.

Schein, E.H. (1980). Organizational Behavior. New York: Englewood Cliffs, Prentice Hall.

Schultz, D.P., Schultz, S.E. (2002). Psychologia a wyzwania dzisiejszej pracy. Warszawa: PWN.

Silberman, M. (2004). Metody aktywizujące w szkoleniach. Kraków: Oficyna Ekonomiczna.

Snyder, C.R. (2002). Handbook and Hope. Orlando FL: Academic Press.

Steele, C.M., Aronson, J. (1995). Stereotype threat and the intellectual test performance of African-Americans. „Journal of Personality and Social Psychology”, 69, 797 – 811.

Stoner, J.A., Wankler, Ch. (1997). Kierowanie. Warszawa: PWE.

Tannenbaum, F., Weschler, R., Massarik, I.R. (1961). Leadership and Organization: A Behavioral Science Approach. New York: Mc-Graw Hill.

Turner, J.C. (1982). Towards a Cognitive Redefinition of the Social Group. W: Tajfel, H. (red.). Social Indentity and Intergroup Relations. Cambridge: Cambridge University Press.

Tyszka, T. (2000). Psychologiczne pułapki oceniania i podejmowania decyzji. Gdańsk: GWP.

Vickers, A., Bavister, S. (2007). Coaching. Gliwice: Onepress.

Vopel, K.W. (2005). Zakłócenia — blokady — kryzysy. Eksperymenty i ćwiczenia do nauki i pracy grupowej. Kielce: Jedność.

Vopel, K.W. (2006). Poradnik dla prowadzących grupy. Kielce: Jedność.

Wilson, G.L. (1996). Groups in Contects: Leadership and Participation in Small Groups. Boston: McGraw-Hill.

Yalom, I., Leszcz, M. (2006). Psychoterapia grupowa. Teoria i praktyka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Zimbardo, P.G., (1994). Psychologia i życie. Warszawa: PWN.