Finanse w oświacie ebook

Wstęp

Mówiąc o prawie oświatowym jako o całości, nie sposób pominąć kwestii finansowych. Żadna bowiem szkoła czy placówka oświatowa nie może funkcjonować w oderwaniu od przepisów prawa finansowego.

Pytania, które pojawiają się najczęściej w związku z finansami, dotyczą dotacji, jakie otrzymują szkoły i placówki, subwencji, a także wszelkiego typu dofinansowywania dojazdów uczniów do szkół. Bardzo ważną grupą pytań są również pytania odnoszące się do stypendiów oraz o dofinansowanie, jakie może uzyskać pracodawca inwestujący w kształcenie młodocianego pracownika.

W związku z nowelizacją ustawy o systemie oświaty najczęściej zadawanymi pytaniami są te związane z art. 67a, dotyczące opłat, które powinni ponosić uczniowie uczęszczający do szkół i przedszkoli, a także przebywający w placówkach takich jak bursy i internaty, za posiłki w stołówkach szkolnych. Pojawiają się również pytania o to, czy nauczyciele bądź inni pracownicy szkoły mogą korzystać z tych stołówek.

Kolejną grupą pytań mających związek z nowelizacją ustawy o systemie oświaty są pytania dotyczące podejmowania przez organ prowadzący uchwał określających zasady korzystania ze stołówek szkolnych i wysokości ponoszonych przez uczniów opłat za posiłki w nich.

W kwestii klasyfikacji budżetowej najczęściej pojawiającymi się pytaniami z tego zakresu są pytania o to, jak zaklasyfikować poszczególne zakupy bądź remonty. Pytania z tej kategorii podzielone zostały na kilka grup. Pierwszą z nich stanowią pytania dotyczące klasyfikacji budżetowej remontów, przeglądu urządzeń i instalacji w szkołach i placówkach. Do drugiej grupy zaliczają się pytania o klasyfikację budżetową dodatków dla nauczycieli, szkoleń przeprowadzanych dla nauczycieli i innych pracowników. Ostatnią grupę stanowią pytania dotyczące zaklasyfikowania zakupu sprzętu komputerowego, akcesoriów do komputerów oraz usług telekomunikacyjnych.

Odrębną grupę stanowią pytania dotyczące zaksięgowania poszczególnych wydatków na kontach określonych w planie kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych.

Wśród pytań z zakresu finansów w oświacie bardzo często pojawią się pytania dotyczące stosowania ustawy – Prawo zamówień publicznych. Dotyczą one przypadków, w których należy zastosować procedurę przewidzianą ustawą, skutków niezastosowania tej ustawy, jak również tego, czy dyrektor może dokonać zakupów w sklepie prowadzonym przez któregoś z jego krewnych.

Na pytania zadawane w serwisie odpowiadają specjaliści współpracujący z wydawnictwem Wolters Kluwer. Są wśród nich doświadczeni prawnicy specjalizujący się w prawie oświatowym, nierzadko pracownicy Ministerstwa Edukacji Narodowej, uczestniczący w procesie tworzenia przepisów dotyczących oświaty. Ich odpowiedzi składają się na bogaty zbiór wiedzy prawnej, z którego korzystanie pozwala na rozwiązywanie pojawiających się w związku ze stosowaniem prawa problemów.

Pytania, które znalazły się w niniejszej publikacji, pochodzą w całości z serwisu Prawo Oświatowe prowadzonego przez Wolters Kluwer Polska. Ich liczba i różnorodność stanowiły jedne z powodów powstania całego cyklu. Mamy nadzieję, że choć większość Czytelników nie ma problemów identycznych z tymi opisanymi w książce, to jednak dostarczy ona wzorów stosowania prawa, które każdy będzie mógł dopasować do własnej sytuacji, wykorzystując gotowe odpowiedzi.

Polecam!

Marta Handzlik

Rozdział 1 Zamówienia publiczne

Pytanie 1 Podział wydatków na żywność

Czy wydatki na żywność mogę podzielić na grupy, np. mięso, nabiał itp., (wtedy w żadnej z nich nie zostanie przekroczona kwota 6 tys. euro)? Czy raczej mam brać pod uwagę żywność jako całość i stosować procedury zgodnie z ustawą o zamówieniach publicznych? Czy przy moich wydatkach na żywność też powinnam zawierać takie umowy?

Odpowiedź

Artykuł 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 z późn. zm.) nakłada obowiązek stosowania ustawy na jednostki sektora finansów publicznych w sytuacji udzielania zamówień publicznych.

Według definicji ustawowej za dostawę uważa się nabywanie rzeczy, praw oraz innych dóbr, w szczególności na podstawie umowy sprzedaży, dostawy, najmu, dzierżawy oraz leasingu. W świetle powyższego zakup żywności do stołówki należy traktować jako zamówienie publiczne.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 p.z.p. podstawę ustalenia wartości zamówienia stanowi całkowite szacunkowe wynagrodzenie wykonawcy (bez podatku od towarów i usług), które zostało ustalone przez zamawiającego z należytą starannością. Artykuł 32 ust. 2 p.z.p. stanowi, iż zamawiający nie może w celu uniknięcia stosowania przepisów ustawy dzielić zamówienia na części bądź zaniżać jego wartości.

Ustalając wartość zamówienia, należy przestrzegać zasad przewidzianych przez ustawę – Prawo zamówień publicznych. Podstawą ustalenia wartości zamówienia na usługi lub dostawy powtarzające się okresowo jest łączna wartość zamówień tego samego rodzaju:

1) udzielonych w terminie poprzednich 12 miesięcy lub w poprzednim roku budżetowym, z uwzględnieniem zmian ilościowych zamawianych usług lub dostaw oraz prognozowanego na dany rok średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem albo

2) takich, których zamawiający zamierza udzielić w terminie 12 miesięcy następujących po pierwszej usłudze lub dostawie.

Jeżeli zamówienia udziela się na czas:

1) nieoznaczony, wartością zamówienia jest wartość ustalona z uwzględnieniem okresu 48 miesięcy wykonywania zamówienia;

2) oznaczony:

a) nie dłuższy niż 12 miesięcy, wartością zamówienia jest wartość ustalona z uwzględnieniem okresu wykonywania zamówienia,

b) dłuższy niż 12 miesięcy, wartością zamówienia jest wartość ustalona z uwzględnieniem okresu wykonywania zamówienia, a w przypadku zamówień, których przedmiotem są dostawy nabywane na podstawie umowy dzierżawy, najmu lub leasingu, z uwzględnieniem również wartości końcowej przedmiotu umowy w sprawie zamówienia publicznego.

Określenie „dostawy powtarzające się okresowo” należy rozumieć jako spełnianie danego zamówienia dostawy nie jednorazowo, ale w częściach. Wobec powyższego wydatki na żywność zakupioną do stołówki nie będą mogły być podzielone na części, gdyż stanowią dostawę powtarzającą się okresowo.

Pytanie 2 Niezastosowanie ustawy o zamówieniach publicznych – konsekwencje

Dyrektor, dokonując zakupów, w trzech przypadkach nie zastosował ustawy o zamówieniach publicznych. Jednocześnie w sprawozdaniu finansowym rocznym wykazał mniejszą kwotę na zakup węgla niż faktycznie wydatkowana. Czy z tego tytułu można go odwołać? Jakie grożą mu konsekwencje?

Odpowiedź

Dyrektor szkoły swoim działaniem naruszył przepisy ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych oraz art. 39 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 200 p.z.p. zamawiający, który udziela zamówienia:

a) z naruszeniem przepisów ustawy określających przesłanki stosowania poszczególnych trybów udzielenia zamówienia,

b) bez wymaganego ogłoszenia,

c) bez stosowania ustawy,

d) dokonuje zmian w zawartej umowie z naruszeniem przepisów ustawy

– podlega karze pieniężnej.

Karze pieniężnej podlega również zamawiający, który:

1) określa warunki udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia w sposób, który utrudnia uczciwą konkurencję;

2) opisuje przedmiot zamówienia w sposób, który utrudnia uczciwą konkurencję;

3) prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia z naruszeniem zasady jawności;

4) nie przestrzega terminów określonych w ustawie;

5) wyklucza wykonawcę z postępowania o udzielenie zamówienia z naruszeniem przepisów ustawy określających przesłanki wykluczenia;

6) odrzuca ofertę z naruszeniem przepisów ustawy określających przesłanki odrzucenia oferty;

7) dokonuje wyboru najkorzystniejszej oferty z naruszeniem przepisów ustawy

– jeżeli naruszenie to ma wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia.

Wysokość kary pieniężnej, o której mowa wyżej, ustala się w zależności od wartości zamówienia. Jeżeli wartość zamówienia:

1) jest mniejsza niż:

a) 130 000 euro – dla dostaw lub usług,

b) 5 000 000 euro – dla robót budowlanych

– kara pieniężna wynosi 3000 zł;

2) jest równa kwotom określonym wyżej lub przekracza je, a jest mniejsza niż 10 000 000 euro dla dostaw lub usług oraz 20 000 000 euro dla robót budowlanych – kara pieniężna wynosi 30 000 zł;

3) jest równa wyrażonej w złotych równowartości kwoty 10 000 000 euro dla dostaw lub usług oraz 20 000 000 euro dla robót budowlanych bądź przekracza tę równowartość– kara pieniężna wynosi 150 000 zł.

Natomiast zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 5 u.s.o. dyrektor szkoły lub placówki dysponuje środkami określonymi w planie finansowym szkoły lub placówki zaopiniowanym przez radę szkoły lub placówki i ponosi odpowiedzialność za ich prawidłowe wykorzystanie. Organ, który powierzył nauczycielowi stanowisko kierownicze w szkole lub placówce, może go odwołać w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia w przypadkach szczególnie uzasadnionych, po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty.

Opisana w pytaniu sytuacja stanowi poważne naruszenie prawa, więc może nawet skutkować odwołaniem dyrektora ze stanowiska bez wypowiedzenia.

Pytanie 3 Stosowanie ustawy o zamówieniach publicznych

Czy należy zastosować procedurę wynikającą z ustawy o zamówieniach publicznych na dostawę i sprzedaż gazu ziemnego i energii elektrycznej do szkoły, mimo że wartość zamówienia przy założeniu, że umowa będzie zawarta na okres roku, nie przekroczy kwoty 14 000 euro?

Jaką procedurę należy zastosować, jeśli umowa będzie zawarta na okres trzech lat?

Odpowiedź

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2 p.z.p. ustawa ma zastosowanie do zamówień publicznych udzielanych przez jednostki sektora finansów publicznych. Według definicji ustawowej za dostawę uważa się nabywanie rzeczy, praw oraz innych dóbr, w szczególności na podstawie umowy sprzedaży, dostawy, najmu, dzierżawy oraz leasingu. W świetle powyższego dostawę i sprzedaż gazu ziemnego i energii elektrycznej należy traktować jako zamówienie publiczne.

Ustawa – Prawo zamówień publicznych przewiduje, że w przypadku gdy wartość zamówienia publicznego nie przekracza kwoty 14 000 euro, nie ma obowiązku stosowania trybu zamówień publicznych. Zgodnie z art. 32 ust. 1 p.z.p. podstawę ustalenia wartości zamówienia stanowi całkowite szacunkowe wynagrodzenie wykonawcy (bez podatku od towarów i usług), które zostało ustalone przez zamawiającego z należytą starannością.

Ustalając wartość zamówienia, należy przestrzegać zasad przewidzianych przez ustawę – Prawo zamówień publicznych. Podstawą ustalenia wartości zamówienia na usługi lub dostawy powtarzające się okresowo jest łączna wartość zamówień tego samego rodzaju:

1) udzielonych w terminie poprzednich 12 miesięcy lub w poprzednim roku budżetowym, z uwzględnieniem zmian ilościowych zamawianych usług lub dostaw oraz prognozowanego na dany rok średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem albo

2) takich, których zamawiający zamierza udzielić w terminie 12 miesięcy następujących po pierwszej usłudze lub dostawie.

Jeżeli zamówienia udziela się na czas:

1) nieoznaczony, wartością zamówienia jest wartość ustalona z uwzględnieniem okresu 48 miesięcy wykonywania zamówienia;

2) oznaczony:

a) nie dłuższy niż 12 miesięcy, wartością zamówienia jest wartość ustalona z uwzględnieniem okresu wykonywania zamówienia,

b) dłuższy niż 12 miesięcy, wartością zamówienia jest wartość ustalona z uwzględnieniem okresu wykonywania zamówienia, a w przypadku zamówień, których przedmiotem są dostawy nabywane na podstawie umowy dzierżawy, najmu lub leasingu, z uwzględnieniem również wartości końcowej przedmiotu umowy w sprawie zamówienia publicznego.

Wynika z tego, iż w pierwszym przypadku, tj. wtedy, gdy wartość zamówienia, w przypadku umowy rocznej, nie przekracza kwoty 14 000 euro, nie ma potrzeby stosowania procedury zamówień publicznych. Jednakże w przypadku umowy zawartej na 3 lata należy dokładnie obliczyć wartość zamówienia i wówczas, zależnie od jego wysokości, zastosować procedurę przewidzianą w ustawie – Prawo zamówień publicznych bądź nie.

Pytanie 4 Dokonywanie zakupów przez dyrektorkę szkoły w sklepie prowadzonym przez jej syna

Jako dyrektor przedszkola jestem odpowiedzialna za dokonywanie zakupów. Jeśli zakupy dokonywane są bez stosowania ustawy o zamówieniach publicznych, gdyż nie przekraczają ustawowej kwoty, od której jest wymagane stosowanie ustawy, czy mogę dokonywać zakupów w sklepie z artykułami papierniczymi i komputerowymi prowadzonym przez syna, czy jest to zabronione?

Z jakich przepisów to wynika?

Odpowiedź

Zgodnie z art. 4 pkt 8 p.z.p. przepisów ustawy nie stosuje się do zamówień publicznych, których wartość nie przekracza wyrażonej w złotych równowartości 14 000 euro.

Na podstawie art. 39 ust. 1 u.s.o. dyrektor szkoły dysponuje środkami określonymi w planie finansowym jednostki. Ponosi on odpowiedzialność za prawidłowe wykorzystywanie tych środków finansowych.

W związku z powyższym nic nie stoi na przeszkodzie, aby dyrektor dokonywał zakupów w sklepie syna (przy istniejącym związku pokrewieństwa). Należy jednak sprawdzić, czy związek ten nie będzie w jakikolwiek sposób negatywnie wpływał na prawidłowość gospodarki finansowej przedszkola, w szczególności należy mieć na uwadze celowość ponoszonych wydatków.

Pytanie 5 Zakupy do stołówki szkolnej

Do stołówki szkolnej w 2012 r. zakupiliśmy artykuły żywnościowe za kwotę 95 000 zł.

Czy w związku z tym przy zakupie tych produktów należy zastosować prawo zamówień publicznych?

Odpowiedź

Zgodnie z przepisami art. 4 pkt 8 p.z.p. nie stosuje się ustawy do zamówień, których wartość nie przekracza wyrażonej w złotych równowartości kwoty 14 000 euro. Wartość zamówienia ustala się w złotych polskich z uwzględnieniem przepisów art. 32–35 p.z.p., następnie odejmuje się podatek od towarów i usług (VAT) oraz przelicza na euro według sztywnego kursu ustalonego obecnie w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2011 r. w sprawie średniego kursu złotego w stosunku do euro stanowiącego podstawę przeliczania wartości zamówień publicznych (Dz. U. Nr 282, poz. 1650). Dostawy żywności należy traktować jako tzw. dostawy powtarzające się okresowo, stąd metodologia ustalania wartości zamówienia w złotych polskich wyznaczana jest przepisami art. 34 ust. 1 pkt 1 p.z.p., zgodnie z którymi podstawą ustalenia wartości zamówienia na dostawy powtarzające się okresowo jest łączna wartość zamówień tego samego rodzaju udzielonych w terminie poprzednich 12 miesięcy lub w poprzednim roku budżetowym, z uwzględnieniem zmian ilościowych zamawianych usług lub dostaw oraz prognozowanego na dany rok średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem. W podanym przykładzie należy więc od 95 000 PLN brutto odjąć VAT, uwzględnić prognozowany wskaźnik inflacji (zawarty w ustawie budżetowej na rok 2013) oraz uwzględnić planowane zmiany ilościowe w roku 2013 (o ile są planowane). Zamawiający najprawdopodobniej uzyska równowartość w euro przekraczającą 14 000 euro.

Problemem dodatkowym w przypadku zamawiania żywności do stołówki szkolnej jest ocena, czy mamy do czynienia z jednym zamówieniem, czy też kilkoma zamówieniami odrębnymi (np. mięso, warzywa, pieczywo itp.). W przypadku przyjęcia możliwości dokonania wewnętrznego podziału zamówienia według asortymentów dawałoby zamawiającemu prawo niezastosowania ustawy – Prawo zamówień publicznych, jeżeli wartość poszczególnych asortymentów nie przekraczałaby 14 000 euro. Takie działanie budzi podejrzenia o próbę obejścia przepisow ustawy – Prawo zamówień publicznych. Czy rzeczywiście wszystkie artykuły żywnościowe będące przedmiotem zapotrzebowania zamawiającego powinny być objęte jednym zamówieniem publicznym, czy też artykuły żywnościowe można dzielić wewnętrznie na odrębne zamówienia obejmujące poszczególne asortymenty (kategorie)? W celu ustalenia, czy w danym przypadku mamy do czynienia z jednym zamówieniem, czy też z odrębnymi zamówieniami, konieczne jest posłużenie się takimi kryteriami jak tożsamość przedmiotowa zamówienia (dostawy o tym samym przeznaczeniu), tożsamość czasowa zamówienia (możliwe udzielenie zamówienia w tym samym czasie) i możliwość wykonania zamówienia przez jednego wykonawcę. Innymi słowy, konieczne jest ustalenie, czy dany rodzaj zamówienia mógł być wykonany w tym samym czasie, przez tego samego wykonawcę. Z odrębnymi zamówieniami będziemy mieli do czynienia w sytuacji, gdy przedmiot zamówienia ma inne przeznaczenie lub nie jest możliwe jego nabycie u tego samego wykonawcy. Jeśli zaś udzielane zamówienia mają to samo przeznaczenie oraz dodatkowo istnieje możliwość ich uzyskania u jednego wykonawcy, należy uznać, iż mamy do czynienia z jednym zamówieniem. Podsumowując, aby móc uzasadnić niestosowanie przepisów ustawy – Prawo zamówień publicznych do wydzielonych kategorii artykułów żywnościowych, należy wykazać, że w przypadku zamawiającego zasadą jest, że są one realizowane przez różne grupy wykonawców.

Pytanie 6 Wycieczki z ZFŚS a zamówienia publiczne

Czy wycieczki szkolne (organizowane przez rodziców, a umowa podpisana przez szkołę) oraz wycieczka organizowana dla pracowników z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych podlegają przepisom o zamówieniach publicznych?

Odpowiedź

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 p.z.p. jednostki sektora finansów publicznych mają obowiązek stosowania ustawy w sytuacji udzielania zamówień publicznych.

Przez zamówienie publiczne należy rozumieć umowy odpłatne zawierane pomiędzy zamawiającym a wykonawcą, których przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane. Ustawa – Prawo zamówień publicznych wskazuje rodzaje zamówień publicznych, co do których nie ma ona zastosowania. Jednym z takich przedmiotowych wyłączeń z reżimu ustawy są zamówienia i konkursy, których wartość nie przekracza wyrażonej w złotych równowartości kwoty 14 000 euro (netto).

Rozporządzanie środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych podlega przepisom ustawy – Prawo zamówień publicznych, jeżeli spełnione są łącznie następujące przesłanki:

1) fundusz został utworzony przez pracodawcę będącego podmiotem zobowiązanym do stosowania ustawy – Prawo zamówień publicznych na podstawie art. 3 ust. 1 p.z.p.,

2) ze środków funduszu dokonuje się zamówień na dostawy, usługi lub roboty budowlane,

3) zamówienie ma charakter umowy odpłatnej.