Zabójstwo Rogera Ackroyda ebook i audiobook

Pani Ferrars zmarła w czwartek, w nocy z szesnastego na siedemnasty września. Po mnie posłano w piątek, siedemnastego, o godzinie ósmej rano. Nic już nie mogłem poradzić. Pani Ferrars nie żyła od kilku godzin.

Do domu wróciłem parę minut po dziewiątej i własnym kluczem otworzyłem drzwi z zatrzasku. Świadomie zwlekałem dość długo w przedpokoju, wieszając kapelusz i lekki płaszcz, który roztropność kazała mi włożyć przed wyjściem w chłodny, jesienny poranek. Prawdę powiedziawszy, byłem wytrącony z równowagi i zaniepokojony. Nie mam zamiaru twierdzić, że w owej chwili już przewidywałem rozwój wypadków następnych tygodni. Ani mi to przez myśl nie przeszło. Prawdopodobnie jednak instynkt ostrzegał mnie przed niezwykłymi wydarzeniami, jakie miały nastąpić.

Ze stołowego, dokąd wchodziło się z hallu w lewo, dobiegało mnie szczękanie filiżanek i suchy, urywany kaszel mojej siostry Karoliny.

– Czy to ty, James?! – zawołała.

Zbędne pytanie, gdyż nikt inny nie mógł przyjść. Prawdę powiedziawszy, właśnie z powodu Karoliny tak się ociągałem. Mottem ichneumonów, jak powiada Kipling, jest hasło: „Idź i węsz”. Jeśli Karolina kiedykolwiek przyjmie herb, powinien nim być właśnie ichneumon, stojący na tylnych łapach. Z motta można by opuścić nawet pierwszą część, Karolina bowiem potrafi wywęszyć wszystko bez chodzenia, siedząc skromniutko w domu. Nie wiem, jak jej się to udaje, ale tak jest. Podejrzewam, iż służące i chłopcy od sklepikarzy tworzą jej służbę wywiadowczą. Kiedy Karolina wychodzi z domu, to nie po to, by zbierać plotki, ale by je rozsiewać. I jest w tym zdumiewająco wprawna.

Ostatnia z jej wyżej wymienionych cech była właśnie przyczyną mojego niepokoju. Wiedziałem, że cokolwiek powiem Karolinie o śmierci pani Ferrars, stanie się to publiczną tajemnicą całego miasteczka w ciągu półtorej godziny. Jako lekarz muszę pamiętać o zachowywaniu dyskrecji. Dlatego też przyjąłem zasadę nieinformowania mojej siostry właściwie o niczym. Ona i tak dowiaduje się o wszystkim, ale ja mam spokojne sumienie, że nie ode mnie.

Minął już rok od śmierci męża pani Ferrars i Karolina twierdzi uparcie – bez najmniejszych ku temu podstaw – że żona go otruła.

Pogardliwie traktuje moją niezmienną odpowiedź, że pan Ferrars zmarł na wrzód żołądka i w wyniku chronicznego nadużywania napojów wyskokowych. Objawy śmierci z powodu pęknięcia wrzodu i otrucia arszenikiem są, i z tym się zgadzam, dosyć podobne, ale w tym wypadku Karolina opiera swoje oskarżenie na czymś zupełnie innym.

– Wystarczy tylko spojrzeć na panią Ferrars – słyszałem wielokrotnie.

Pani Ferrars, osoba nie pierwszej młodości, była jednak przystojną kobietą, a stroje, choć skromne, leżały na niej świetnie. Wiele kobiet ubiera się w Paryżu i to wcale nie musi być powodem trucia mężów.

Kiedy tak stałem niezdecydowany w hallu i wszystkie te myśli przebiegały mi przez głowę, usłyszałem ponownie głos Karoliny, tym razem zabarwiony ostrzejszą nutą:

– Cóż ty tam robisz, James? Dlaczego nie usiądziesz do śniadania?

– Już idę, moja droga – powiedziałem pośpiesznie. – Wieszałem płaszcz.

– Przez ten czas mógłbyś powiesić z pół tuzina płaszczy! – Karolina miała rację. Mógłbym.

Wszedłem do jadalni, jak zwykle cmoknąłem Karolinę w policzek i zasiadłem do jajek na bekonie. Bekon był już nieco zimny.

– Wezwano cię dziś wcześnie – zauważyła Karolina.

– Aha – odparłem. – Do King’s Paddock. Pani Ferrars...

– Wiem – powiedziała.

– Skąd wiesz? – zapytałem.

– Powiedziała mi Annie.

Annie jest pokojówką. Miła osoba, ale straszna gaduła.

Nastąpiła chwila ciszy. W dalszym ciągu jadłem jajka na bekonie. Koniuszek nosa mojej siostry, długi i cienki, drgał lekko, co zdarza się zawsze, kiedy Karolina jest czegoś ciekawa albo czymś podniecona.

– No i co? – spytała.

– Źle. Nic już nie mogłem poradzić. Zmarła we śnie.

– Wiem – powiedziała po raz drugi Karolina.

Tym razem już mnie to rozzłościło.

– Nie możesz wiedzieć! – warknąłem. – Ja sam nic nie wiedziałem, póki tam nie poszedłem. I do chwili obecnej nie wspominałem o tym żywej duszy. Jeśli ci to powiedziała Annie, jest chyba jasnowidząca.

– Nie ona, lecz mleczarz. Usłyszał od kucharki Ferrarsów.

Jak już mówiłem, Karolina nie potrzebuje wychodzić z domu, by o wszystkim wiedzieć. Siedzi w kuchni i wiadomości same do niej przychodzą.

– Na co umarła? Atak serca? – pytała dalej.

– A co, mleczarz ci nie powiedział? – rzuciłem zjadliwie.

Zjadliwość w stosunku do Karoliny jest bezcelowa. Przyjmuje ją bowiem poważnie i poważnie odpowiada.

– Nie wiedział – wyjaśniła.

Wcześniej czy później Karolina i tak by się dowiedziała. Tym razem nie sprawiało mi różnicy, że dowie się ode mnie.

– Wzięła nadmierną dawkę weronalu. Ostatnio zażywała go na bezsenność. Po prostu się omyliła. Pewnie...

– Bzdura! – odparła natychmiast Karolina. – Ona naumyślnie zażyła tyle. Nie przekonasz mnie.

Jakie to dziwne, że kiedy człowiek nosi w sercu jakąś własną tajemną teorię, do której właściwie nie chce się przyznać, a usłyszy ją z ust kogoś innego, z pasją jej zaprzecza. Dlatego też i ja wybuchnąłem oburzony:

– Znowu zaczynasz! – krzyknąłem. – Wyciągasz bezsensowne wnioski bez najmniejszych podstaw! Po cóż pani Ferrars miałaby popełnić samobójstwo? Wdowa, jeszcze dość młoda, w świetnej sytuacji materialnej, ciesząca się dobrym zdrowiem, bez żadnych kłopotów. Absurd!

– Wcale nie. Chyba i ty zauważyłeś, jak ona się przez te ostatnie pół roku zmieniła. Wyglądała okropnie, jakby ją zmora trapiła. I sam przed chwilą przyznałeś, że źle sypiała.

– A więc jakaż jest twoja diagnoza? – spytałem cierpko. – Pewno nieszczęśliwa miłość?

Karolina potrząsnęła głową.

– Wyrzuty sumienia – powiedziała z satysfakcją.

– Wyrzuty sumienia?

– Tak. Nie chciałeś mi nigdy wierzyć, kiedy mówiłam, że otruła męża. Teraz jestem tego pewna bardziej niż kiedykolwiek.

– To trochę nielogiczne – zaoponowałem. – Jeśli kobieta potrafi popełnić morderstwo, to starcza jej chyba zimnej krwi, by cieszyć się owocami zbrodni, i nie ulega tak sentymentalnym słabościom jak żal za grzechy.

Karolina znowu potrząsnęła głową.

– Prawdopodobnie są takie kobiety, ale pani Ferrars do nich nie należała. Była kłębkiem nerwów. Jakiś przemożny impuls kazał jej uwolnić się od męża, bo nie była istotą zdolną cierpieć zbyt długo. A nie ulega chyba wątpliwości, że żona takiego człowieka jak Ashley Ferrars musiała wiele cierpieć...

Skinąłem głową.

– Ale od tego czasu prześladowało ją wspomnienie popełnionej zbrodni. Bardzo jej współczuję.

Nie przypominałem sobie, aby za życia pani Ferrars Karolina kiedykolwiek jej współczuła. Teraz, kiedy pani Ferrars znalazła się tam, gdzie prawdopodobnie nie nosi się paryskich modeli, moja siostra była gotowa pławić się w tak subtelnych uczuciach jak litość i zrozumienie.

Odparłem stanowczo, że podobne domysły są bzdurne. Sprzeciwiałem się im tym bardziej, że w głębi duszy zgadzałem się co najmniej z ich częścią. Ale czyż mogłem się zgodzić, by Karolina dochodziła prawdy jedynie metodą natchnionego zgadywania? Nie miałem zamiaru tego pochwalać. Rozgada wszystko po całym miasteczku, a ludzie będą myśleli, że czyni to na podstawie lekarskiej diagnozy brata. Życie jest ciężkie!

– Bzdura! – powtórzyła Karolina w odpowiedzi na moje protesty. – Zobaczysz! Stawiam dziesięć do jednego, że pani Ferrars pozostawiła list, w którym wszystko wyznaje.

– Nie zostawiła żadnego listu – odparłem ostro, nie dostrzegając pułapki, w jaką wpadam.

– Oo! – wykrzyknęła Karolina. – A więc dowiadywałeś się? Wiesz, James, wydaje mi się, że w głębi duszy myślisz to samo co ja. Jesteś stary krętacz.

– Zawsze trzeba brać pod uwagę możliwość samobójstwa – odparłem ostrożnie.

– Czy będzie dochodzenie sądowe?

– Może będzie. To zależy. Jeśli stwierdzę, że jestem całkowicie przekonany, iż zażycie nadmiernej dawki weronalu nastąpiło przypadkowo, być może, obejdzie się bez dochodzenia.

– A czy jesteś całkowicie przekonany? – spytała przebiegle.

Wstałem od stołu bez słowa.

Nim opowiem dalej, co Karolina usłyszała ode mnie i co ja usłyszałem od Karoliny, muszę w ogólnych zarysach opisać lokalne stosunki. Nasze miasteczko, King’s Abbot, nie różni się chyba niczym od innych małych miasteczek. Najbliższym większym ośrodkiem jest oddalone o dziewięć mil Cranchester. Mamy duży dworzec kolejowy, mały urząd pocztowy i dwa konkurujące ze sobą sklepy towarów mieszanych. Energiczni młodzi ludzie są raczej skłonni wcześnie opuszczać rodzinne strony, pozostaje nam natomiast mnóstwo starych panien i oficerów w stanie spoczynku. Nasze rozrywki i pasje dają się streścić w jednym słowie – plotki.

W całym miasteczku są tylko dwa domy, na których koncentruje się cała uwaga. Jeden to King’s Paddock, pozostawiony pani Ferrars przez męża, drugi, Fernly Park, należy do Rogera Ackroyda. Ackroyd zawsze budził moje głębokie zainteresowanie, będąc człowiekiem znacznie lepiej imitującym ziemianina, niż potrafił to czynić jakikolwiek ziemianin. Przypominał mi wysportowanych dżentelmenów o czerwonych twarzach, którzy zawsze zjawiali się na początku pierwszego aktu staromodnej komedii muzycznej, na tle dekoracji przedstawiającej miejscowe pastwisko, i śpiewali piosenkę o wyjeździe do Londynu. Obecnie mamy tylko rewie i ziemianie nie są już modni w świecie muzycznych rozrywek.

Oczywiście Ackroyd nie jest prawdziwym ziemianinem. Jest natomiast świetnie prosperującym fabrykantem – jeśli się nie mylę – kół do wagonów. Ma lat prawie pięćdziesiąt, purpurową twarz i miłe obejście. Zawarł sojusz z miejscowym proboszczem, wspomaga hojnie budżet parafii (chociaż krążą pogłoski, że w wydatkach na dom jest skąpy), popiera mecze krykieta, kluby młodzieży oraz organizacje inwalidów wojennych. Jednym słowem, jest główną osobą naszego sennego miasteczka.

Kiedy Roger Ackroyd miał lat dwadzieścia jeden, zakochał się, a następnie ożenił się z piękną kobietą, pięć czy sześć lat od niego starszą. Nazywała się Paton, była wdową i miała dziecko. Losy tego małżeństwa były krótkie i smutne. Mówiąc bez ogródek, pani Ackroyd okazała się alkoholiczką. W cztery lata po ślubie udało się jej wreszcie zapić na śmierć.

Ackroyd nie okazywał później chęci rzucenia się w nową małżeńską przygodę. Syn z pierwszego małżeństwa pani Ackroyd miał siedem lat, kiedy matka jego zmarła. Teraz ma lat dwadzieścia pięć. Ackroyd zawsze uważał go za własnego syna i w tym duchu wychował. Chłopak jest rozpuszczony – wieczne źródło zmartwień i kłopotów ojczyma. Niemniej wszyscy w King’s Abbot lubimy Ralfa Patona. Przede wszystkim jest wyjątkowo przystojny.

Jak już powiedziałem, bardzo chętnie plotkujemy w naszym miasteczku. Wszyscy też zdążyliśmy zauważyć, że Ackroyd i pani Ferrars żyją w wielkiej przyjaźni. Po śmierci pana Ferrarsa przyjaźń ta stała się jeszcze bardziej widoczna. Często widywano ich razem i przypuszczano, że po okresie żałoby pani Ferrars zostanie panią Ackroyd. Uważano to za rzecz najzupełniej słuszną: żona Rogera Ackroyda zmarła – co nie było tajemnicą – od nadużywania alkoholu. Ashley Ferrars już wiele lat przed śmiercią był pijakiem. Czemu te dwie ofiary alkoholu nie miałyby wynagrodzić sobie wzajemnie tego wszystkiego, co niegdyś wycierpiały od poprzednich małżonków?

Ferrarsowie sprowadzili się do King’s Abbot dopiero przed rokiem, natomiast Ackroyda aura plotek otaczała już od wielu lat. W czasie gdy Ralf Paton wyrastał na mężczyznę, gospodarstwem Ackroyda zarządzała kolejno cała sfora gospodyń, a każda była przyjmowana przez Karolinę i jej współplotkarzy z wielką podejrzliwością. Nie przesadzę, jeśli powiem, że przynajmniej od piętnastu lat całe miasteczko żyło w oczekiwaniu, kiedy Ackroyd poślubi jedną ze swoich gospodyń. Ostatnia z nich, wzbudzająca postrach panna Russell, rządziła niezachwianie już od pięciu lat, dwa razy dłużej niż którakolwiek z jej poprzedniczek. Powszechnie uważano, że gdyby nie pojawienie się pani Ferrars, Ackroyd tym razem by nie umknął. To właśnie – i jeszcze jeden czynnik, a mianowicie nieprzewidziany przyjazd z Kanady i zamieszkanie w Fernly Park szwagierki Rogera Ackroyda, pani Cecilowej Ackroyd, wdowy po niezbyt zamożnym jego młodszym bracie, i jej córki Flory – przyczyniło się, zgodnie z opinią Karoliny, do osłabienia wpływów panny Russell.

Nie wiem dokładnie, na czym polega „osłabienie wpływów” – brzmi to przygnębiająco i nieprzyjemnie – ale wiem, że panna Russell chodzi po miasteczku z zaciśniętymi ustami i z czymś, co mogę określić jedynie jako kwaśny uśmiech, i wyraża najwyższą sympatię dla „biednej pani Ackroyd, żyjącej z jałmużny szwagra”. „Darowany chleb jest gorzki, nieprawdaż? Ja byłabym bardzo nieszczęśliwa, gdybym nie mogła zapracować na życie!”.

Nie mam pojęcia, co pani Ackroyd myślała o całej tej sprawie, kiedy znalazła się ona na tapecie, ale bez wątpienia było dla niej korzystniejsze, by Ackroyd nie żenił się powtórnie. Niemniej była zawsze miła – a nawet czarująca – dla pani Ferrars. Karolina twierdzi, że to niczego nie dowodzi.

Oto czym zajmowaliśmy się w King’s Abbot przez kilka ostatnich lat. Obgadywaliśmy Ackroyda i jego sprawy na wszelkie możliwe sposoby. A potem pani Ferrars wskoczyła na swoje miejsce w gotowy już obraz lokalnych stosunków.

Obecnie w kalejdoskopie nastąpiła zmiana obrazu. Zostaliśmy oderwani od lekkich rozmów na temat ewentualnych prezentów ślubnych i rzuceni w sam środek tragedii.

Rozmyślając o tych i innych sprawach, wyruszyłem na obchód pacjentów. Tego dnia nie czekały mnie żadne interesujące przypadki – może to i lepiej, gdyż myślami ciągle wracałem do tajemnicy śmierci pani Ferrars. Czy sama odebrała sobie życie? Przecież gdyby to uczyniła, znaleziono by jakiś list wyjaśniający tragedię. Z doświadczenia wiem, że kobiety, jeśli już zdecydują się popełnić samobójstwo, przeważnie pragną wyznać, co je doprowadziło do tak dramatycznego rozwiązania. Kobiety zawsze dążą do sławy, nawet pośmiertnej.

Kiedy widziałem się z nią po raz ostatni? Chyba nie dalej jak tydzień temu. Jej zachowanie było dość normalne, przyjmując, no... uwzględniając sytuację.

Nagle jednak przypomniałem sobie, że widziałem ją, chociaż z nią nie rozmawiałem, jeszcze wczoraj. Szła w towarzystwie Ralfa Patona. Zdziwiłem się nawet, bo nie miałem pojęcia, że ten młody człowiek przebywa w King’s Abbot. Słyszałem o jakimś nieporozumieniu między nim a ojczymem. Nikt go tu nie widział od prawie sześciu miesięcy. Pani Ferrars i Ralf Paton szli, pochyliwszy ku sobie głowy, a pani Ferrars żywo coś opowiadała.

Prawdę mówiąc, już wtedy miałem jakieś przeczucie tego, co potem nastąpiło. Nie było to na razie nic określonego, jedynie mętna świadomość nieoczekiwanych wypadków. Odniosłem niemiłe wrażenie z owego najwidoczniej ważnego tête-à-tête Ralfa Patona i pani Ferrars.

Jeszcze o tym rozmyślałem, kiedy stanąłem oko w oko z Rogerem Ackroydem.

– Sheppard! – wykrzyknął. – Właśnie pana szukałem. Co za straszny wypadek!

– Już pan słyszał?