Wakacje gwiazd w PRL Cały ten szpan

27 śmierci Toby'ego Obeda" Joanna Gierak-Onoszko to reportaż przedstawiający czarne karty w historii Kanady, państwa kojarzonego przez wielu jako kraj tolerancyjny i wielokulturowy. Autorka przybliża sytuację rdzennych mieszkańców tamtejszych terenów, których dzieci odbierano i zamykano w szkołach z internatem, gdzie - oddzielone od swojej kultury i tradycji - były prześladowane, a nawet torturowane. Wykorzystywana wobec nich przemoc fizyczna i psychiczna jest tak trudna do objęcia rozumem, że wydarzenia ukazane w książce momentami wydają się aż nieprawdopodobne, przypominają fikcję.

Autorka przeprowadziła rozmowy z kilkoma "ocaleńcami", jak nazywa się tych, którzy przetrwali bestialskie szkoły. Tytułowy Toby Obed to właśnie jeden z nich. Książka jest próbą stworzenia rzetelnego obrazu wydarzeń, wciąż przecież świeżych - ostatnia placówka została zamknięta w 1996 roku. Szczególnie gorszący okazuje się fakt, że szkoły prowadzili ludzie reprezentujący Kościół, w większości odłamy katolicki i protestancki.

Zbiór felietonów i reportaży publikowanych m.in. na łamach : „Gazety Wyborczej”, „Dekady Literackiej”, czy paryskiej „Kultury” w latach 1994 – 2003. Teksty są niezwykle różnorodne tematycznie, od spraw lekkich po poważne: problemy społeczne, historyczne, obyczajowe kulturowe. Autor ma doskonały zmysł obserwacji, wnikliwie analizuje ludzkie zachowania. Za sprawą doskonałego poczucia humoru, umiejętności zachowania dystansu do samego siebie i wartkiego języka Kalinin równie często wprowadza czytelnika w doskonały nastrój, co melancholijną zadumę.

Czyta: Michał Breitenwald

Ostrzegamy: Rosja Jacka Mateckiego wciąga! Od zaśnieżonych rozległych przestrzeni Kamczatki po pustynie Uzbekistanu, autor przemieszcza się po ogromnym rosyjskim terytorium, zwykle w bok od utartych szlaków, i swym czujnym reporterskim okiem ogląda kraj od środka. Nieważne, czy akurat odwiedza więzienie dla najcięższych przestępców zwane Białym Łabędziem, czy zagubioną w lasach mnisią pustelnię, trzy muzea poświęcone Josifowi Brodskiemu w mieście jego… zesłania czy zaułki Buchary – Matecki o każdym miejscu potrafi opowiedzieć fascynującą historię. Jego Rosja ma smak (fantastycznych, wielodaniowych posiłków albo chleba ze smalcem), zapach (kadzideł lub papierosów), a także twarz (ludzi z sercem na dłoni i zawodowych wyłudzaczy, artystów i zdegenerowanych alkoholików…). Jak pisze sam autor: „Żaden ze mnie ekspert! Widziałem tylko to i owo. […] Jedyne, co mogę, to zdać relację z kilku lat włóczęgi”. Warto się powłóczyć razem z nim.

W roku 1972 Krzysztof Baranowski wyrusza na jachcie Polonez w samotny rejs dookoła świata trasą dawnych żaglowców prowadzącą na południe od pięciu znanych przylądków czyli praktycznie wokół Antarktydy. Jest dziewiątym żeglarzem samotnym w historii światowego żeglarstwa, który ma śmiałość zmierzyć się z Ryczącymi Czterdziestkami wówczas, gdy nawigację prowadzi się jeszcze metodami tradycyjnymi i jest pierwszym polskim żeglarzem, który okrąża Przylądek Horn zwany Starym Ludożercą.
Droga na Horn jest opowieścią o tym rejsie.

Dzięki polskiej rewolucji, która przyniosła ze sobą swobodę wypowiadania się, zadawania pytań i utrzymywania kontaktów z Zachodem, w Polsce, jak nigdzie indziej, można dowiedzieć się, co piszczy za potężnymi zazwyczaj i dźwiękoszczelnymi murami reżimu komunistycznego. W Polsce, jak nigdzie indziej, można uzyskać informacje o toczących się sporach, ukrytych motywach działania, skrywanych konfliktach osobowości, które tworzą politykę w komunizmie i wpływają na funkcjonowanie jego administracji. Przede wszystkim jednak, na podstawie polskiego doświadczenia można starać się określić, jak dużo wolności mogą wyszarpać dyktaturze odważni ludzie oraz jakie są szanse na to, żeby mogli pójść o krok dalej i zdobyć jeszcze więcej.

Fragment Wprowadzenia

Autorka książki, Flora Lewis (1922–2002), należy do najwybitniejszych dziennikarek amerykańskich ubiegłego stulecia. Błyskotliwa, niezwykle ambitna, niestrudzona, potrafiła być ostra i krytyczna, ale zawsze trzymała się zasad dobrej praktyki dziennikarskiej.
Przetarła szlaki wielu kobietom starającym się o najwyższe pozycje i osiągnięcia w zdominowanym dotąd przez mężczyzn zawodzie dziennikarza. Flora Lewis to pierwsza zagraniczna korespondentka „Washington Post”, pierwsza kobieta, która otrzymała stanowisko dyrektora z nowojorskim biurze „Washington Post”, pierwsza dziennikarka posiadająca własną kolumnę felietonową w „New York Times”. Jej osiągnięcia doceniły liczne uczelnie wyższe i organizacje pozarządowe. Otrzymała doktoraty honoris causa od takich uczelni jak Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles, Uniwersytet Columbia, Princeton, Mount Holyoke, Bucknell, Muhlenberg, Manhattan Marymount. Jest laureatką wielu prestiżowych nagród. W 1981 r. uhonorowana została francuską Legią Honorową.

Rodzina fanatycznych nazistów kochała ją jak własną córkę. Ona sama zakochała się w niemieckim inżynierze, który w klapie marynarki nosił przypinkę partii Hitlera. Jako Anni Gmitruk, folksdojczka ze wschodniej Polski, nigdy nie zdradziła, kim była naprawdę: Malą Rywką Kizel, żydowską dziewczyną z ortodoksyjnej rodziny, której bliscy zginęli w warszawskim getcie. Dzięki hartowi ducha, znajomości języka, mieszance szczęścia i uroku Mali udało się uniknąć ich losu. Po wyzwoleniu przez amerykańską armię wróciła na krótko do Polski, by później przez Izrael trafić w końcu do niderlandzkiego Amstelveen.

Historia Mali opowiedziana została bez wielkich słów i zbędnego moralizowania. To trzymająca się faktów relacja ze świata, w którym człowiek człowiekowi był wilkiem.

„Już nie chcę być człowiekiem” to również opowieść o odkrywaniu tożsamości tej wyjątkowej kobiety. Pieter van Os odbył szereg podróży śladami bohaterki, mocno zagłębiając się w powikłane dzieje naszej części Europy. Obszaru z ciągle powracającymi obsesjami na punkcie pochodzenia i charakteru narodowego.


W tej historii Polska to nie malownicze pagórki i złote łany pszenicy. To przelęknione oczy, to tajemnica przetrwania. Tajemnica, którą autor delikatnie uchyla, by zrozumieć jak nastoletniej Mali z chasydzkiej rodziny udało się przetrwać piekło i stać się rodowitą Niemką. A potem latami zmagać się z piekłem własnej pamięci.
Michał Wójcik

Historia Mali jest pretekstem do opowiedzenia o polskich Żydach, ich kulturze, historii, losie, który zgotowali im hitlerowcy i polscy ""sąsiedzi"". To książka o szukaniu własnego miejsca na ziemi, kobiecej sile i pamięci o tym, że przeszłość trzeba cały czas opowiadać, bo może ktoś czegoś się jednak nauczy.
Wojtek Szot


Poruszająca opowieść o życiu urodzonej w Warszawie Żydówki napisana w zupełnie inny sposób, niż polskie reportaże. W małych ludzkich losach van Os odnalazł wielką historię. Czytelnicy ją pokochali. Za ""Już nie chcę być człowiekiem"" autor dostał w Holandii dwie najważniejsze nagrody literackie roku: za reportaż i za książkę historyczną - nikomu przedtem się to nie udało.
Kamil Bałuk