Książka została opublikowana po raz pierwszy przez Simon&Schuster, Inc.
Tytuł oryginału: Be Who You Want
Przekład: Aleksandra Kondrat
Projekt okładki: Katarzyna Grabowska/andvisual.pl
Redaktor prowadzący: Bożena Zasieczna
Redakcja techniczna: Sylwia Rogowska-Kusz
Skład wersji elektronicznej: Robert Fritzkowski
Korekta: Lena Marciniak-Cąkała/Słowne Babki
Copyright © 2021 by Christian Jarrett
© for the Polish edition by MUZA SA, Warszawa 2022
Wszelkie prawa zastrzeżone.
Żadna część niniejszej publikacji nie może być reprodukowana, przechowywana jako źródło danych i przekazywana w jakiejkolwiek formie zapisu bez pisemnej zgody posiadacza praw.
ISBN 978-83-287-2014-5
MUZA SA
Wydanie I
Warszawa 2022
fragment
Dla Jude, Rose i Charliego
Nota o autorze
Czy ludzie w ogóle mogą się zmienić? Po ponad dwudziestu latach pracy w dziedzinie psychologii i zaangażowania w naukę o mózgu zdałem sobie sprawę, że dla wielu z nas to bardzo ważne pytanie. Innymi słowy: czy źli ludzie mogą się stać dobrymi? Czy leniwa osoba może się stać ambitna? Czy lampart może zmienić swoje cętki?
To prawda, że pewien stopień psychologicznej samoakceptacji jest zdrowy. Ważne, by nie popadać w stany rezygnacji lub poczucia beznadziejności. Chciałem napisać książkę dla tych czytelników, którzy są zainteresowani najlepszą wersją siebie.
Na podstawie historii kryminalistów, którzy się zmienili, nieśmiałych celebrytów, którzy wreszcie przemówili, osób uzależnionych, które wyszły z nałogu i na nowo ułożyły sobie życie, oraz na podstawie najnowszych dowodów naukowych w dziedzinie nauk psychologicznych dowiesz się, że ludzie się zmieniają i że ty też możesz się zmienić, jeśli zechcesz. Nie będzie łatwo i czeka cię długa droga, ale pamiętaj, że jest to możliwe.
Twoja osobowość ewoluuje przez całe życie – dzieje się tak po części z powodu naturalnej reakcji na zmieniającą się sytuację życiową i częściowo dlatego, że stopniowo zmienia się twoja psychika. Najbardziej ekscytujące jest to, że istnieją sposoby na przejęcie kontroli nad plastycznością umysłu i na stanie się osobą, którą pragniesz być.
W tej książce znajdziesz testy i ćwiczenia interaktywne, które pomogą ci lepiej zrozumieć przeróżne aspekty osobowości, historię swojego życia i pasje. Im szczerzej skupisz się na interaktywnych elementach tej publikacji, tym większe prawdopodobieństwo, że dowiesz się o sobie więcej i zaczniesz czerpać korzyści z punktu widzenia, który proponuje moja praca. Wykształcenie nowych nawyków jest kluczem do osiągnięcia sukcesu w zmianie osobowości. Każdy rozdział kończy się zbiorem sugestii dotyczących tego, jak się zachowywać i jaką strategię należy obrać, aby łatwiej wypracować w sobie nowe cechy.
W książce zawarłem też sporo ostrzeżeń. Opowiem historie ludzi, którzy byli dobrzy, ale stali się źli, i osiągnęli niekiedy wyniszczające rezultaty, niezwykle szkodliwe dla ich charakteru. Krótko mówiąc, twoja praca nad charakterem to nieustający plac budowy. Dążenie do najlepszej wersji siebie jest raczej filozofią życiową, a nie pojedynczym projektem do ukończenia.
Mam nadzieję, że ta książka zainteresuje osoby, które kiedykolwiek czuły presję bądź przymus wywołane tym, jak były charakteryzowane lub karykaturowane przez innych. Ludzka słabość polega na tym, że mamy tendencję do pochopnego oceniania się nawzajem, często bez uwzględnienia okoliczności (w psychologii określa się to podstawowym błędem atrybucji). Jeśli kiedykolwiek czułeś się zaszufladkowany ze względu na osąd innych – na przykład gdy ktoś klasyfikował cię jako introwertyka, nieroba, naiwniaka czy mięczaka, albo przypisywał ci inne atrybuty, upraszczając to, kim jesteś, to z pewnością spodoba ci się nauka o silnym wpływie wywieranym przez okoliczności na naszą osobowość i na to, jak ją wyrażamy, oraz o tym, w jaki sposób wszyscy staramy się zmienić w życiu. Z lektury dowiesz się, że możesz wyjść z szuflady i zmienić osobowość za sprawą nowych nawyków, i że możesz podążać za swoimi prawdziwymi pasjami.
Ludzie się zmieniają. Ja się zmieniłem. Pewnego dnia, gdy porządkowałem stare dokumenty, znalazłem sprawozdanie moich nauczycieli z czasów, kiedy byłem nastolatkiem i uczyłem się w szkole z internatem. „Nie jestem pewien, czy Christian może w ogóle przestać się cechować taką łagodnością” – napisał mój wychowawca szkolny, gdy miałem szesnaście lat. „Zgadzam się z tą opinią” – dodał mój wychowawca z internatu w tym samym sprawozdaniu pod koniec semestru. „Christian jest z natury zbyt cichą osobowością”. Inni nauczyciele byli zgodni: „Zbyt powściągliwy i nadmiernie cichy” (nauczyciel geografii); „Zachęcałbym go do częstszego brania udziału w klasowych dyskusjach” (nauczyciel historii); „Musi mówić więcej” (nauczyciel angielskiego). Autorem mojej ulubionej opinii był wychowawca z wcześniejszego roku szkolnego: „Trudno powiedzieć, czy dobroduszna małomówność Christiana jest oznaką niefrasobliwości, czy po prostu inteligentnej oszczędności słownej”.
Na pierwszym roku studiów jednak wyszedłem ze skorupy, miałem mnóstwo znajomych i imprezowałem całymi nocami przez większą część tygodnia. Pamiętam, że mój promotor przyznał, po tym jak obroniłem dyplom z najwyższą możliwą oceną, że dawno postawił na mnie krzyżyk i skategoryzował jako hedonistę bardziej zainteresowanego sportem niż nauką. Osąd wydał na podstawie tego, co wiedział o moim życiu towarzyskim i czasie spędzanym na siłowni uniwersyteckiej, gdzie pracowałem na pół etatu jako trener.
Zmiany nigdy nie ustają. Mniej więcej pięć lat po ukończeniu studiów powróciłem do spokojnego życia. Pracowałem zdalnie jako redaktor i autor oraz mieszkałem z moją wtedy przyszłą żoną w wiejskiej części hrabstwa Yorkshire w Anglii. Powróciłem do dawnej natury ekstremalnego introwertyka. Nie miałem samochodu, a mojej przyszłej żony prawie nie było w domu, ponieważ studiowała psychologię kliniczną w Leeds znajdującym się ponad trzydzieści kilometrów od naszego miejsca zamieszkania. Moje ówczesne życie było doskonałym przykładem tego, jak bardzo okoliczności kształtują osobowość. Trudno być ekstrawertykiem, gdy pracuje się w domu, mieszkając w spokojnej wiosce. W tamtym czasie rozwijałem się jako redaktor – było to moje pierwsze tego typu wyzwanie zawodowe. Pisanie o psychologii stało się moim powołaniem. Dotrzymywanie terminów i samodyscyplina służąca temu, aby pisać codziennie, stały się przyjemnością i nadawały rytm mojemu życiu.
W ostatnich latach znowu czułem, że się zmieniam. Na świecie pojawiła się dwójka moich wspaniałych dzieci – Rose i Charlie – które sprawiły, że żyję niezwykle świadomie (uważam, że najwyższym powołaniem człowieka jest w końcu rodzicielstwo). Ale sprawiły one również, że wzrósł nieco mój poziom neurotyzmu!
W dodatku moja kariera się rozwinęła i zakładała więcej wystąpień publicznych, na przykład podczas wydarzeń na żywo i spotkań w radiu oraz w telewizji. W pamięci utkwił mi moment, gdy kilka lat temu stałem na scenie w dużym barze w Londynie i czułem podniecenie wynikające z faktu, że potrafię rozbawić ponadtrzystuosobową publiczność (muszę dodać, że byłem celowo zabawny, dając przyjemny wykład o psychologii perswazji). Ciekaw jestem, co by o mnie w tamtej chwili pomyśleli moi nauczyciele ze szkoły z internatem. Bawi mnie porównywanie ich opinii ze szkolnych czasów z recenzjami moich wystąpień w londyńskich barach: „Christian jest świetnym mówcą”, „jest odprężony i potrafi zaciekawić słuchacza”, „stanowi źródło informacji i jest zabawny”, „wzbogaca wiedzę, ciekawi i bawi”. Oczywiście do pewnego stopnia robiłem z moich wystąpień show, ale myślę, że w głębi duszy byłem odmienionym człowiekiem, który o wiele bardziej pragnął wyrażać siebie niż wcześniej i zdawał sobie sprawę z faktu, że może to mieć pewne konsekwencje.
Odczuwam również zmianę, która we mnie zaszła, ponieważ napisałem tę książkę. W tej chwili jestem bardziej otwarty na zmiany w moim charakterze spowodowane kontaktami z ludźmi z mojego otoczenia i okolicznościami życia. Mniej akceptuję te aspekty mojej osobowości, które wcześniej uważałem za niezmienne. Zrozumiałem, jak styl życia i nasze ambicje oraz wyznawane wartości wpływają na to, kim jesteśmy.
Tak naprawdę muszę przyznać, że napisanie tej książki (i wzięcie sobie do serca płynących z niej nauk) było dla mnie źródłem motywacji i wiary w siebie, co z kolei sprawiło, że niedawno rzuciłem dotychczasową pracę (po szesnastu latach jej wykonywania) i podjąłem nowe wyzwanie zawodowe w pewnym magazynie o globalnym zasięgu. Wyszedłem ze strefy komfortu, ale wierzę, że mogę się przyzwyczaić do nowych okoliczności. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że podzielam wartości, które to czasopismo propaguje, to jest wspieranie innych praktycznymi poradami związanymi z dobrostanem psychologicznym. Wierzę, że człowiek może się zmienić i zaadaptować do nowych sytuacji w pozytywny sposób, może być, kim chce, w szczególności, jeśli poszukuje tego, co jest dla niego ważne w życiu. Napisałem tę książkę, żeby pomóc ci to rozumieć.
Rozdział 1.My w nas
Podobnie jak wielu młodych mężczyzn, dwudziestojednoletni Femi wpadł w złe towarzystwo. W 2011 roku, gdy prowadził swojego mercedesa, został zatrzymany przez policję w wyniku przekroczenia dozwolonej prędkości w północno-zachodnim Londynie, a w jego sportowej torbie znaleziono osiem uncji marihuany. Postawiono mu zarzut posiadania i rozprowadzania narkotyków.
Gdybyście spotkali wtedy Femiego, pewnie pomyślelibyście, że jest typem człowieka, który zawsze idzie pod prąd i którego wolelibyście unikać. W końcu zatrzymanie związane z posiadaniem narkotyków nie było jego pierwszym występkiem i stanowiło tylko jedną z przyczyn, dla których musiał przebywać w areszcie domowym i nosić specjalną bransoletkę umożliwiającą dozór policyjny. Femi w przeszłości często wpadał w tarapaty na skutek łamania prawa. „Zostałem wypędzony z miejsca dorastania, ponieważ miałem zbyt wiele kłopotów” – wspomina[1].
Femi, którego pełne imię i nazwisko brzmią Anthony Oluwafemi Olaseni Joshua OBE, został złotym medalistą igrzysk olimpijskich i podwójnym mistrzem świata w podnoszeniu ciężarów oraz uchodzi obecnie za nieskazitelny wzór przyzwoitego obywatela, a jego maniery stanowią przykład dla innych. „Naprawdę jest jednym z najmilszych, najmocniej stąpających po ziemi młodych ludzi, jakich znam”, napisał w 2017 roku Michael Eboda, dyrektor generalny Powerful Media, wydawca Powerlist (corocznego zestawienia najbardziej wpływowych czarnoskórych ludzi w Wielkiej Brytanii)[2]. „Mogło stać się inaczej, ale zdecydowałem, że chcę szanować innych i być szanowany”, powiedział Joshua w 2018 roku, kiedy przedstawiał plan edukacji przyszłych pokoleń dotyczący „Zdrowego trybu życia, dyscypliny, pracowitości i szacunku dla wszystkich ras i religii”[3].
Ludzie mogą się zmieniać i często przemiana ta jest głęboka. W każdym momencie człowiek jest jakimś typem osobowości, ale gdybyśmy przewinęli do przodu historię naszego życia, zobaczylibyśmy, że te poszczególne etapy składają się w jedną całość, jedną osobowość ludzką. Niestety, czasem zmieniamy się na gorsze. Tiger Woods był niegdyś chwalony za przyzwoite zachowanie, które stanowiło przykład dla innych. Mógł być stawiany za wzór samodyscypliny i sumienności. Ale w 2016 roku, po latach zmagań z problemami zdrowotnymi związanymi z kontuzją pleców, został aresztowany za prowadzenie pojazdu pod wpływem środków odurzających i wszystko się odmieniło. Badania wykazały, że miał we krwi pięć różnych narkotyków, w tym THC, które zawiera marihuana. W gazetach na całym świecie można było zobaczyć jego niechlujne oblicze na zdjęciu policyjnym. Był to jednak tylko jeden z najnowszych skandali w życiu byłego mistrza golfa. Kilka lat wcześniej świat mu się zawalił, gdy brukowce nagłośniły sprawę jego seryjnej niewierności i ciemnego okresu, kiedy wjechał samochodem w hydrant po pewnej nocnej awanturze domowej. Na szczęście także złe zmiany są odwracalne. W 2019 roku, gdy był już tylko 1199 najlepszym golfistą na świecie, Woods wygrał turniej the U.S. Masters w Atlancie w stanie Georgia. Zwycięstwo zostało okrzyknięte największym powrotem gracza w historii sportu[4].
Nie tylko odkupienie i wstyd są dowodem na zmianę. Rozejrzyj się, a wokoło zobaczysz przykłady mniej spektakularnych, ale wciąż zaskakujących przemian. Emily Stone była tak nerwowym dzieckiem, że często zdarzały jej się ataki paniki, więc jej rodzice w końcu zdecydowali się udać po pomoc do psychoterapeuty. „Byłam permanentnie znerwicowana” – powiedziała w wywiadzie dla „Rolling Stone”[5]. „W pewnym momencie nie byłam w stanie odwiedzać przyjaciół i już nawet samo wyjście z domu do szkoły było nie do zniesienia”. Trudno w to uwierzyć, ale Emma Stone (takie imię wybrała aktorka, gdy dołączyła do Gildii Aktorów Ekranowych) pokonała swoją nerwowość i została jedną z najlepiej zarabiających aktorek, a także laureatką Oscara, Złotego Globu oraz Brytyjskiej Akademii Sztuk Filmowych i Telewizyjnych.
Weźmy też pod uwagę historię Dana z instytucji poprawczej Marion w Ohio, którego losy poznaliśmy w jednym z odcinków podcastu emitowanego przez NPR[a] o tytule Invisiblia. Odsiadywał on wyrok za popełnienie brutalnego gwałtu, a potem odniósł sukces jako poeta i pomaga teraz w zarządzaniu TEDx (wydarzenie pokrewne do TED Talks online[b]). Pewien reporter współpracujący z organizatorami, który przez rok dobrze poznał Dana i często z nim korespondował, opisuje go jako „niezwykle czarującego, zabawnego, gadatliwego, błyskotliwego, bardzo uduchowionego i kreatywnego człowieka”. Strażnik z więzienia mówi o nim: „elokwentny, z poczuciem humoru, uprzejmy i pełen pasji”. Sam Dan wyznaje, że w czasie, gdy popełnił przestępstwo, jego osobowość „zupełnie nie istniała” i że niemal czuje, jakby odsiadywał wyrok za inną osobę[6].
Odkąd zacząłem przygotowywać się do napisania tej książki, poznałem wiele fascynujących historii, takich jak te Dana i Emmy Stone, a także zapoznałem się z wieloma przemianami, które stały się długotrwałe i pomogły mi zrozumieć odkrycia nowoczesnej psychologii dotyczącej zmiany osobowości. Telefony słuchaczy do radia, fora internetowe i kolorowe magazyny niezmiennie są świadectwami zmian, często na lepsze: leniwi ludzie odnajdują cel, nieśmiali odzyskują głos, kryminaliści stają się dobrymi obywatelami.
Zrozumienie nauki płynącej z psychologii zmiany osobowości jest dziś ważniejsze niż kiedykolwiek wcześniej. Pandemia wstrząsnęła naszym życiem i wystawiła nas na próbę adaptacji do nowych warunków. Istnieje wiele źródeł rozproszenia – od mediów społecznościowych po gry i aplikacje na smartfony. Wszystko jest dziś bardziej dostępne i zmniejsza poziom naszego skupienia i samodyscypliny. Skandale i polityczna polaryzacja są wszechobecne, a ludzie dają się wciągać w dyskusje na Twitterze i polityczne konflikty wątpliwej jakości. Siedzący tryb życia jest coraz powszechniejszy (Światowa Organizacja Zdrowia opisuje brak aktywności fizycznej jako „globalny problem zdrowotny społeczeństwa”), co, jak pokazują wyniki badań, niekorzystnie oddziałuje na cechy osobowości, zmniejsza motywację i sprzyja odczuwaniu trudnych emocji[7]. Mimo to inspirujące historie przemian osobowości są dowodem na to, że nie musisz się biernie poddawać tym niekorzystnym wpływom – przejęcie inicjatywy jest możliwe, podobnie jak zmiana charakteru na lepszy.
* * *
koniec darmowego fragmentuzapraszamy do zakupu pełnej wersji
Przypisy
ROZDZIAŁ 1.: MY W NAS
[1]Anthony Joshua v Jarrell Miller: British World Champion Keen to Avoid ’Banana Skin’, BBC Sport, 25 lutego 2019, https://www.bbc.co.uk/sport /boxing /47361869.
[2] Michael Eboda, Boxing Changed Anthony Joshua’s Life. But It Won’t Work for Every Black Kid, „The Guardian”, 5 maja 2017, https://www.theguardian.com/commentisfree/2017/may/05/boxing-changed-anthonyjoshua-black-kid-education.
[3] Jeff Powell, Anthony Joshua Vows to Create Legacy in and out of the Ring with His Very Own Museum But Aims to Beat ’Big Puncher’ Joseph Parker and Deontay Wilder First, „Daily Mail”, 30 marca 2018, https://www.dailymail. co.uk/sport/boxing/article-5563249/Anthony-Joshuavows-beat-big-puncher-Joseph-Parker.html.
[4] David Walsh, How Tiger Woods Performed Sport’s Greatest Comeback, „The Sunday Times”, 14 lipca 2019, https://www.thetimes.co.uk/magazine/the-sunday-timesmagazine/how-tiger-woods-performed-sports-greatestcomeback-png7t7v33.
[5] Jonah Weiner, How Emma Stone Got Her Hollywood Ending, „Rolling Stone”, 21 grudnia 2016, http://www.rollingstone.com/movies/features/rolling-stone -coverstory-on-la-la-land-star-emma-stone-w456742.
[6] Alex Spiegel, The Personality Myth, NPR, podcast audio, 24 czerwca 2016, https://www.npr.org/programs/invisibilia/482836315/the-personality-myth.
[7]Noncommunicable diseases and their risk factors, „WHO. Int”, 25 stycznia 2021, https://www.who.int/ncds/prevention/physical-activity/inactivity-global-healthproblem/en/.
[a] National Public Radio – krajowy syndykator sieci dla ponad 1000 publicznych stacji radiowych w Stanach Zjednoczonych – przyp. tłum.
[b] Wystąpienia ekspertów z różnych dziedzin publikowane w internecie – przyp. tłum.
MUZA SA
ul. Sienna 73
00-833 Warszawa
tel. +4822 6211775
e-mail: [email protected]
Księgarnia internetowa: www.muza.com.pl
Wersja elektroniczna: MAGRAF s.c., Bydgoszcz
