Strażak. Życie w ciągłej akcji

Dziesięciu byłych nazistów wysokiej rangi. Dziesięć reportaży o powojennej moralności zbrodniarzy hitlerowskich.
Profesor Hans Fleischhaker – nazistowski antropolog, który jeździł do Auschwitz badać ludzkie czaszki.
Hermann Stolting – prokurator, którego wyroki śmierci wykonywano dokładnie co trzy minuty.
Otto von Fircks, Aleksander Dolezalek i Konrad Meyer – realizatorzy Generalplan Ost, nowej, nazistowskiej wielkiej wędrówki ludów.
Reinhard Hoenh – promotor chemicznej sterylizacji Słowian.
Heinz Reinefarth – generał odpowiedzialny za pacyfikację zrzucającej kajdany Warszawy.
Heinz Rolf Höppner – który wespół z Adolfem Eichmannem pozbawił życia cztery i pół miliona ludzi.
Wilhelm Koppe – generał policji i SS, którego sam Himmler uważał za zbyt skrajnego w działaniach.
Hubertus Strughold – twórca medycyny kosmicznej, na potrzeby której eksperymentował na więźniach obozu w Dachau, poddając ich ciała nieziemskim warunkom.
Ci ludzie stanowili część największego w historii planu ludobójstwa. Wszystkich odwiedził Krzysztof Kąkolewski, zadając na wstępie jedno pytanie: „Co u pana słychać?”.

Reportaż uhonorowany w 2017 roku Nagrodą Pulitzera.
Dotąd rozmowy o biedzie skupiały się na bezrobociu, pomocy społecznej i przepełnionych więzieniach. Matthew Desmond, socjolog Uniwersytetu Harvarda, postanowił uzupełnić ten obraz o problemy mieszkaniowe tych, którzy wydają na czynsz prawie całą pensję, a czasem więcej, przez co wpadają w spiralę długów. Tętniące życiem i wrażliwością opisy ukazują jeden z najbardziej pierwotnych lęków – przed brakiem bezpieczeństwa.
Eksmitowani to niemal powieściowy, intymny portret ośmiu rodzin, które sięgnęły dna. Aby lepiej je poznać, Desmond zamieszkał na ponad rok w Milwaukee na osiedlu przyczep kempingowych, a później w schronisku w centrum miasta. Przesiadywał na salach sądowych, pomagał w przeprowadzkach, pomieszkiwał w pustostanach. Kłócił się, chodził do kościoła, opiekował się dziećmi. Był świadkiem rozmów z właścicielami mieszkań i widział zarówno niezwykłe akty dobroci, jak i straszliwą znieczulicę.
Desmond – posługując się osobistymi świadectwami i twardymi danymi – dowodzi, że eksmisje nie są efektem ubóstwa, ale jego przyczyną. W scenach pełnych nadziei i rozpaczy pokazuje, jak kluczowy jest dom. Eksmitowani to reportaż pełen troski i człowieczeństwa, który przypomina, dlaczego gdy nie ma domu, nie może też być niczego innego.
Niesamowita… Desmond ustanowił nowe standardy pisania o biedzie.
Barbara Ehrenreich, autorka Za grosze. Pracować i (nie) przeżyć
Ta książka lepiej pozwoliła mi zrozumieć, co to znaczy być biednym w naszym kraju niż wszystko, co przeczytałem wcześniej… Jest piękna, skłania do myślenia i nie sposób jej zapomnieć.
Bill Gates
Przeczytawszy Eksmitowanych, uświadomisz sobie, że nie da się poważnie rozmawiać o biedzie, nie mówiąc o problemach mieszkaniowych… Ta książka jest wybitnie dobra i w żaden sposób nie da się jej zignorować.
Jennifer Senior, „New York Times”
Mój Boże, ta książka obnaża amerykańską biedę! Miażdży, wywołuje wściekłość. Trzeba ją przeczytać.
Roxane Gay, autorka Histeryczek
Mroczne lustro amerykańskiej klasy średniej i jej obsesji na punkcie nieruchomości. Desmond obnaża funkcjonowanie najuboższej części rynku, na którym eksmisje stały się kolejnym elementem lukratywnego modelu biznesowego.
Jennifer Schuessler, „New York Times”
Kunsztownie napisany, dokładnie udokumentowany opis życia na marginesie. Matthew Desmond daje głos tym, których w ostatnich dziesięcioleciach haniebnie ignorowano – albo, co gorsze, demonizowano.
„The Boston Globe”
Matthew Desmond – profesor socjologii na uniwersytecie w Princeton. Autor czterech książek. Za Eksmitowanych uhonorowany Nagrodą Pulitzera w 2017 roku i kilkunastoma najważniejszymi nagrodami za wybitne osiągnięcia w dziedzinie literatury faktu. Jest głównym badaczem w grupie The Eviction Lab zajmującej się eksmisjami. Jego badania skupiają się na kwestiach ubóstwa, życia w mieście, niepewności mieszkaniowej, polityki publicznej, nierówności rasowych i etnografii. Otrzymał stypendium „Geniuszów” Fundacji MacArthura i stale współpracuje z „New York Times Magazine”. W 2016 roku znalazł się na liście Politico 50 jako jedna z pięćdziesięciu osób mających największy wpływ na debatą polityczną w USA.
Bestseller „New York Timesa”
Laureat kilkunastu najważniejszych nagród za wybitne osiągnięcia w literaturze faktu
The New York Times Book Review • The Boston Globe • The Washington Post • NPR • Entertainment Weekly • The New Yorker • Bloomberg • Esquire • Buzzfeed • Fortune • San Francisco Chronicle Amazon • Barnes and Noble Review • Apple • Library Journal
Jedna z ulubionych książek Prezydenta Baracka Obamy

Dlaczego bez szczegółu nie ma ogółu? Czym różni się fakt od faktu podanego czytelnikom? Czy na pewno Z zimną krwią Trumana Capote’a jest pierwszą powieścią non-fiction? Do czego może służyć reporterowi bardzo długi szalik? Dlaczego Hanna Krall jest Mondrianem reportażu, a nie Chagallem? Czego uczyła reporterki i reporterów „Gazety Wyborczej” Małgorzata Szejnert? Jak Ryszard Kapuściński używał pisarskiej wolności? Czy reportaż gonzo to tylko Ameryka po narkotykach? Czy reporter może używać fantazji? A może reportaż to jedynie „wiara, że coś się zdarzyło”?
„Słowo w reportażu ma rolę świadka. Niestety, świadek czasem mija się z prawdą, chociaż przysięgał, że nie skłamie – pisze Szczygieł. – My, reporterzy i reporterki, jesteśmy w potrójnym klinczu (taki raczej w sporcie nie istnieje, ale chcę podkreślić złożoność sytuacji). Z jednej strony jest świat, którego kołem zamachowym bywa kłamstwo, i są rozmówcy o niestabilnej pamięci. Z drugiej – mamy tylko siebie: nasze oczy, nasze uszy i nasze mózgi, a więc bardzo ograniczony aparat postrzegania. Z trzeciej – nieobiektywny, uznaniowy język, który nie umie być wiarygodnym świadkiem”.
Nowa książka Mariusza Szczygła jest esejem napisanym z miłości do reportażu. To lektura dla wszystkich, którzy kochają ten gatunek oraz dla tych, którzy mają wątpliwości, czy jest wiarygodny, a także poradnik dla tych, którzy sami chcą pisać.

Nie tylko Nikiszowiec


Familoki. Jeden z symboli Górnego Śląska, wrośnięte w jego krajobraz na równi z kopalnianymi szybami, hałdami i kominami. Poza Śląskiem kojarzone głównie z filmami Kazimierza Kutza, Lecha Majewskiego czy malarstwem Grupy Janowskiej. I ewentualnie z coraz popularniejszą zabytkową dzielnicą Katowic ― Nikiszowcem, który w 2011 roku został wpisany na polską listę pomników historii. Kamil Iwanicki, silesianista, pomysłodawca i twórca projektu Familoki, opowiada w książce o ich sięgającej końca XVIII wieku historii. O tym, skąd się wzięły robotnicze osiedla, kim byli ich mieszkańcy, jak wyglądało życie rodzinne w familokach i gdzie można je jeszcze dzisiaj zobaczyć. Odpowiada również na pytanie, dlaczego tak wiele z nich miało kolorowe okiennice, jak wyglądały typowe mieszkania w familokach i czemu obecnie wywołują one dwojakie skojarzenia. Przedstawia historię prawdziwego stalowego domu i weryfikuje legendy, jakoby ściągał pioruny. Autor oprowadza nas po przemijającym świecie śląskich (i nie tylko!) robotniczych kolonii. Świecie, który w sporej części bezpowrotnie utraciliśmy ― tym bardziej warto się weń zagłębić. A jest to iście fascynująca podróż.



Życie w familoku toczyło się jakby według ustalonego odgórnie harmonogramu. Bladym świtem zrywały się dziouchy (kobiety), które szykowały klapsznity (kanapki) na szychtę (dniówkę) dla swych mężów i synów. Mężczyźni wychodzili po ćmoku (w mroku) z domów i podążali jeden za drugim, niczym mrówki, do szybów kopalnianych, gdzie pod ziemią spędzali większość dnia. W tym czasie mamulki (matki) przygotowywały już śniadania bajtlom (dzieciom), które przed ósmą wybiegały w małych grupach do szkoły, robiąc wokół larmo (hałas). Na kilka godzin w familokach mógł zapanować względny spokój.


fragment książki

Wstrząsający reportaż o więziennym życiu z perspektywy strażników. Ludzi, którzy dzień w dzień, przez lata wyjątkowo trudnej służby, pilnują sprawców najokrutniejszych przestępstw.
Paweł Kapusta oddaje głos gadom – tak w gwarze więziennej nazywa się klawiszy. Oddziałowi, dowódcy zmian, wychowawcy, dyrektorzy mówią o brudzie tej roboty, już do końca życia pozostającym w psychice. O szokujących zdarzeniach, z którymi muszą się mierzyć niemal każdego dnia. O codziennym kontakcie z bandytami, z którymi na wolności nikt nie chciałby mieć do czynienia.
Odwiedzając zakłady karne, prześwietlając oddziały, cele i gabinety, Kapusta szuka dziur w niewydolnym systemie. W systemie, w którym zbrodniarze mają często więcej przywilejów niż pilnujący ich klawisze. W którym pojęcie resocjalizacja stanowi dla osadzonego jedynie sposób uzyskania dodatkowej przepustki. Który – według funkcjonariuszy – w dużej mierze bandytów produkuje, a nie nawraca. Który zaczyna się chwiać. Bo kto chce iść do pracy, w której napięcie sięga zenitu, a pensja bruku?
Bohaterowie mówią też wprost: tak, w polskich więzieniach bije się osadzonych. Tak, w polskich więzieniach problemem jest nielegalny kontakt ze skazanymi – przemyt, handel, noszenie grypsów, telefonów komórkowych, alkoholu. Kontakty seksualne strażników z więźniami. Praca operacyjna służb specjalnych, pozwalających bandytom na prowadzenie nielegalnych biznesów zza więziennych murów.
Kto powie, że nowa książka Kapusty jest brudna, będzie miał całkowitą rację. Ktoś doda, że jest wulgarna, momentami wręcz obrzydliwa i szokująca – też się nie pomyli. Najważniejsze, że jest prawdziwa. A prawda w niej zawarta ścina momentami z nóg.
Druga książka reporterska finalisty Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego za książkę „Agonia. Lekarze i pacjenci w stanie krytycznym”.

TIR-y ze środkami medycznymi dla polskich szpitali utknęły na granicy. Zadzwoniłem do znajomych ze straży granicznej: „Pomóżcie!”. Usłyszałem: „Przyślij numery rejestracyjne, numery naczep i nazwiska kierowców”. Dwadzieścia minut później do ciężarówek podjechała straż graniczna. „Proszę jechać za nami” – polecili strażnicy. Przez las, bocznymi drogami eskortowali TIR-y. Kierowcy w pierwszym momencie myśleli, że zostali porwani.

MARIUSZ MIODUSKI
anestezjolog, lekarz medycyny ratunkowej

13 marca 2020 r. to dla wielu data graniczna: wówczas w Polsce rozpoczęła się narodowa kwarantanna. Dwa miesiące przymusowego siedzenia w domu ujawniły wiele prawd
o polskim społeczeństwie i podejściu do służby ochrony zdrowia.
Maseczki bez atestów kupione za ogromne pieniądze. Płyn z Orlenu jako najpopularniejszy środek dezynfekujący. Błędy w zarządzaniu walką z pandemią. Media siejące panikę
i zastraszające obywateli kolejnymi doniesieniami o zakażonych i zmarłych.
W centrum tego oka cyklonu znaleźli się oni: lekarze i personel medyczny, stanowiący pierwszą linię frontu walki z wirusem SARS-CoV-2.
Pielęgniarki z przymusem pracy i głodowymi pensjami. Ratownicy medyczni, którzy środki ochrony kupili z własnych pieniędzy. Lekarze, którzy ze względu na zagrożenie przez tygodnie nie widywali się ze swoimi rodzinami. Przemęczeni, sfrustrowani, wypaleni.
O szczegółach walki polskiej służby zdrowia z koronawirusem opowiedzieli wybitni lekarze
i specjaliści oraz personel medyczny średniego i wyższego szczebla. Wśród rozmówców Anity Czupryn znaleźli się m.in. prof. Krzysztof Simon – za sprawą swoich niezależnych opinii publikowanych w mediach społecznościowych nazywany „twarzą pandemii”, prof. Alicja Chybicka – onkolog i hematolog dziecięcy, prof. Dariusz Dudek – kardiolog oraz dr hab. Ernest Kuchar – prezes Polskiego Towarzystwa Wakcynologii. W szczerych rozmowach wskazują, jakie rażące błędy popełniono podczas walki z koronawirusem i co należy zrobić, aby próbować zatrzymać jego rozprzestrzenianie się.
Przypominają, jak wyglądały pierwsze dni pandemii w Polsce. Wyjaśniają, dlaczego lockdown był potrzebny. Sugerują, co wciąż można zrobić, by minimalizować ryzyko zakażenia. Zwracają uwagę na sprzeczne procedury i obostrzenia, które są nagminnie ignorowane. I zgodnie podkreślają, że łagodzenie restrykcji nie oznacza końca zagrożenia.
W rozmowach z Anitą Czupryn poruszają także tematy, które wywołują silne emocje: rządowy zakup wadliwych maseczek za ogromne pieniądze. Szkalowanie pracowników służby ochrony zdrowia przez media i społeczeństwo. Testy wskazujące fałszywe wyniki. Maseczkową rewię mody wśród celebrytów i polityków, podczas gdy personelowi medycznemu dopomagały osiedlowe krawcowe. Przerzucanie między szpitalami pacjentów z podejrzeniem zarażenia.
Współrozmówcy Anity Czupryn dzielą się też osobistymi refleksjami: o lekarskim powołaniu
do pomocy innym, możliwych sposobach udoskonaleń polskiej służby ochrony zdrowia
oraz trudnościach, z jakimi każdego dnia w walce z koronawirusem styka się personel medyczny.
Co wzbudza ich największy lęk i dlaczego są dumni z mobilizacji polskiego społeczeństwa?
Pracownicy służby zdrowia wskazują, w jaki sposób możemy zabezpieczyć się przed kolejną falą zakażeń. Sugerują, kiedy pojawi się skuteczna szczepionka. I wprost mówią o tym, jakie będą prawdziwe skutki pandemii. W tym względzie są zgodni: one wciąż są dopiero przed nami.