Ebook Geografia myślenia mobi,epub

Epidaur znajduje się starożytny teatr, którego widownia mieści czternaście tysięcy ludzi. Z położonego na zboczu wzgórza teatru roztacza się malowniczy widok na góry i porastające je pinie. Akustyka obiektu jest tak doskonała, że w każdym jego zakątku słychać szelest papieru zgniatanego na scenie. W okresie klasycznym, między szóstym a trzecim wiekiem przed naszą erą, Grecy podejmowali długie i uciążliwe podróże, żeby przez kilka dni z rzędu od świtu do zmierzchu słuchać poezji i oglądać przedstawienia. Dla nas, ludzi współczesnych, taka fascynacja teatrem i taka gotowość znoszenia niewygód w imię tej fascynacji nie są całkiem niezrozumiałe. Jednak spośród wielkich cywilizacji tamtych czasów, włączając w to ludy zamieszkujące Persję, Indie i Bliski Wschód, a także Chiny, jedynie Grecy - jak się wydaje - mogli czuć się na tyle wolni i przekonani o swojej zdolności do kierowania własnym życiem, by wypuszczać się w długie podróże, których jedynym celem było poszukiwanie wrażeń estetycznych. Współcześni im ludzie żyli w mniej lub bardziej autorytarnych społeczeństwach, w których słowo króla stanowiło prawo, a wszelki sprzeciw był igraniem ze śmiercią. Władca nie miał żadnego interesu w tym, by jego poddani włóczyli się po kraju, nawet gdyby ich przywiązanie do ziemi i sposób organizacji pracy na roli umożliwiały im dłuższe wyprawy w celach rekreacyjnych. Równie zaskakujące, aż po dziś dzień, jest to, że wszyscy Grecy odkładali na bok swoje narzędzia - w tym również broń, jeżeli państwa-miasta były w stanie wojny - po to, by wziąć udział w igrzyskach olimpijskich, część jako sportowcy, część jako widzowie. Naród grecki w znacznie większym stopniu niż inne starożytne ludy, a także niż większość współczesnych mieszkańców naszej planety, miał nadzwyczajne poczucie osobistej sprawczości (sense of personal agency) - przekonanie, że może decydować o swoim życiu i ma swobodę wyboru postępowania1. Jedna z greckich definicji szczęścia mówiła, że polega ono na możliwości podejmowania działań zmierzających do osiągania doskonałości w życiu wolnym od ograniczeń2. Poczuciu osobistej sprawczości Greków towarzyszyła silna świadomość indywidualnej tożsamości. Chociaż nie jest do końca jasne, czy to Grecy, czy też Hebrajczycy wymyślili indywidualizm, to jednak nie ulega wątpliwości, że Grecy postrzegali siebie jako niepowtarzalne jednostki posiadające odrębne cele i obdarzone wyróżniającymi je cechami. Tak przynajmniej było w czasach Homera, w ósmym czy dziewiątym wieku przed naszą erą. Zarówno bogowie, jak i ludzie w Odysei i Iliadzie mają w pełni ukształtowane i zindywidualizowane osobowości. Co więcej, greccy filozofowie przywiązywali wielką wagę do różnic pomiędzy poszczególnymi ludźmi. Poczucie sprawczości Greków miało wpływ na rozwój tradycji polemik3. Homer nie pozostawia wątpliwości co do tego, że sztuka prowadzenia dyskusji definiuje mężczyznę w nie mniejszym stopniu niż jego męstwo i waleczność. Zwykły człowiek mógł wyzwać choćby samego króla i nie tylko to przeżyć i opowiedzieć swoją historię, ale nawet przekonać słuchaczy do swojego stanowiska. Polemiki prowadzono na rynku, na zgromadzeniach, a także w wojsku. W całym antycznym świecie nie było drugiego kraju, gdzie zarówno sprawy wagi państwowej, jak i najzwyklejsze kwestie rozstrzygano raczej w wyniku publicznych debat niż poprzez autorytarne decyzje. Tyranie nieczęsto pojawiały się w Grecji, a jeśli to się zdarzało, były zastępowane oligarchiami lub, począwszy od piątego wieku przed naszą erą, demokracjami. W konstytucje niektórych miast wpisane były mechanizmy niedopuszczające do tyranii urzędników. Na przykład w Dreros na Krecie człowiek, który chciał się ponownie ubiegać o stanowisko sędziego (kosmos), musiał odczekać co najmniej dziesięć lat od czasu, kiedy przestał sprawować ten urząd. Równie uderzająca jak umiłowanie wolności i indywidualności jest grecka ciekawość świata. Zdaniem Arystotelesa, ciekawość jest cechą definiującą istoty ludzkie. W późniejszych czasach święty Łukasz napisał, że: ,,Ateńczycy i mieszkający tam przybysze poświęcają czas jedynie albo mówieniu o czymś, albo wysłuchiwaniu czegoś nowego"4. Grecy znacznie częściej niż inne współczesne im ludy, snuli rozważania na temat natury otaczającego ich świata i tworzyli jego modele. Konstruowali te modele, klasyfikując obiekty i zdarzenia oraz formułując precyzyjne zasady umożliwiające ich systemowy opis i wyjaśnienie. Te elementy były obecne w ich działaniach, które przyczyniały się do postępu wiedzy w dziedzinie fizyki, astronomii, geometrii aksjomatycznej, logiki formalnej, racjonalnej filozofii, historii naturalnej i etnografii. Niektórzy wręcz twierdzą, że Grecy zapoczątkowali t