Ebook Gust nasz pospolity epub

�c praktycznych"69. Dyspozycja estetyczna, będąca podstawą gustu czystego, jest przeciwieństwem nastawienia praktycznego. Charakteryzuje ją autoteliczne podejście do sztuki, czyli akcentowanie formy, a nie treści70. Umożliwia ona stosowanie kryterium estetycznego do wszelkich przedmiotów artystycznie ,,ukonstytuowanych" oraz reakcje estetyczne na jakiekolwiek obiekty, nawet te pospolite i brzydkie71. Równocześnie dyspozycja estetyczna jest wykształconą formą preferowanych wartości estetycznych, które najogólniej -- za Mieczysławem Wallisem -- możemy podzielić na ,,łagodne" i ,,ostre" (brzydota, tragizm, komizm, groteska)72. Z dyspozycją estetyczną zwrotnie sprzęga się kompetencja artystyczna, którą Anna Matuchniak-Krasuska definiuje jako ,,znajomość zasad podziału uniwersum sztuki i umiejętność ich zastosowania w praktyce, czyli wiedzę o sztuce (kompetencję artystyczną teoretyczną), i sposób jej zaaplikowania wobec konkretnego dzieła sztuki (kompetencję artystyczną realizacyjną)"73. I choć jej kształtowanie odbywa się za pomocą szkoły, środowiska społecznego oraz instytucji kulturalnych drugiego kręgu (teatry, muzea, filharmonie itd.) i środków masowego przekazu, to bardziej związana jest ona z ,,wczesną i długą rodzinną socjalizacją artystyczną niż edukacją późniejszą"74. Jak podkreśla Matuchniak-Krasuska, ,,każde kształcenie metodyczne oferuje uproszczoną i skróconą drogę do sztuki, tworząc substytut bezpośredniego doświadczenia estetycznego"75. Kompetencja i dyspozycja warunkują się synchronicznie i diachronicznie w procesie ,,socjalizacji artystycznej" oraz w każdym akcie percepcji dzieła sztuki. Dyspozycja jest zatem modyfikowana przez wiedzę o sztuce i obycie z nią. Jest ona formowana przez kompetencje oraz całokształt doświadczeń kulturowych jednostki76. Przeżycie estetyczne, będące wypadkową dyspozycji i kompetencji, postrzegane jest jako ,,proces intersubiektywny, chwilowy, nietrwały" i ze swojej natury niedostępny poznaniu socjologicznemu. Socjologia może badać ,,warunki i elementy tego procesu, a mianowicie warunki podmiotowe odnoszące się do odbiorcy, przedmiotowe dotyczące dzieła sztuki i sytuacyjne, ukazujące kontekst tej interakcji symbolicznej"77. Socjolog traktuje dzieło sztuki nie jako przedmiot percepcji, a jako narzędzie komunikacyjne, któremu status przedmiotu nadaje system kultury, a nie intencje twórcy czy immanentne własności samego wytworu artystycznego, co pozwala na analizę doświadczeń estetycznych przeciętnych odbiorców. Tę kwestię pomija estetyka tradycyjna, która nakierowana jest na badanie ,,wysokiego obiegu"78. Ujmowanie dzieła sztuki jako ,,tekstu kultury" pozwala na poznanie płaszczyzny i kryteriów oceniania przez szeroką publiczność oraz umożliwia traktowanie niekompetentnych interpretacji jako w pełni uprawnione formy odtwarzania dzieła sztuki79. Podobne stanowisko prezentuje Stanisław Ossowski, który postrzega je jako źródło przeżyć odbiorcy, a zarazem ,,węzeł stosunków społecznych". Według niego dla socjologa kluczowe jest pytanie o to, co i jak wartościuje się w danym środowisku społecznym. A zatem chodzi tu głównie o pewne środowiskowo ukształtowane ,,dyspozycje do reagowania" oraz społecznie wyuczone sposoby interpretacji80. W tym kontekście wartości artystyczne dzieła, takie jak kunszt wykonania, wysublimowana struktura treściowa, oryginalność języka danego dzieła literackiego, ustępują wartościom estetycznym, którym Ossowski nadaje charakter demokratyczny81. To właśnie one kryją w sobie odpowiedź na pytanie, co nam się podoba, a co nie. ROZDZIAŁ II GUST ,,UGRUNTOWANY" Podstawowym założeniem metodologicznym przyjętym przeze mnie w tej pracy jest stwierdzenie, że architektura to nie tylko byt fizyczny, zrealizowany projekt architektoniczny, ale część ,,rzeczywistości społecznej", którą Alfred Schütz opisuje jako ,,łączną sumę wszystkich obiektów i zdarzeń w świecie społeczno-kulturowym, doświadczanych za pomocą myślenia zdroworozsądkowego przez zwykłych ludzi"82. Takie założenie, wypływające z filozofii fenomenologicznej, implikuje przyjęcie perspektywy badanego, a rolą badacza staje się poznanie tego, w jaki sposób ,,aktywność człowieka w świecie zostaje zapośredniczona przez wiedzę, którą on sam tworzy na jego temat"83. Oznacza to, że -- po pierwsze -- wiedza ma charakter intersubiektywny; po drugie -- ludzie nie są jej w pełni świadomi i w końcu -- po trzecie -- przekazywanie wiedzy jest zarazem jej interpretacją. Według Schütza rzeczywistości społecznej doświadczamy poprzez wiele potocznych konstruktów, za pomocą których dokonuje się preselekcja i preinterpretacja świata. ,,Obiekty myślowe konstruowane przez badacza społecznego w celu uchwycenia tej właśnie rzeczywistości muszą być oparte na obiektach myślowych skonstruowanych przez lud