Ebook Połtawa mobi,epub

la­cze­go do nich do­szło. Je­śli cho­dzi o teo­rię ,,eko­no­micz­ną" (eks­pan­sja jako me­to­da pro­wa­dzą­ca do prze­ję­cia kon­tro­li nad han­dlem w re­gio­nie) - to jest wie­le do­wo­dów na to, że cele eko­no­micz­ne rze­czy­wi­ście były bar­dzo waż­ne przy po­dej­mo­wa­niu de­cy­zji. Oka­zu­je się jed­nak, że nie były mo­to­rem wszyst­kich roz­strzy­gnięć o cha­rak­te­rze stra­te­gicz­nym. Roz­wa­ża­nia o pro­fi­lu po­li­tycz­no-go­spo­dar­czym mo­gły rów­nież od­gry­wać pew­ną pod­rzęd­ną rolę, w sto­sun­ku do po­su­nięć o cha­rak­te­rze czy­sto po­li­tycz­nym. W cią­gu ca­łe­go stu­le­cia, w któ­rym stop­nio­wo bu­do­wa­no po­tę­gę szwedz­ką, waż­ni de­cy­den­ci sta­wia­ni byli czę­sto wo­bec licz­nych wy­zwań i trud­nych sy­tu­acji. Cza­sa­mi cele go­spo­dar­cze były mo­ty­wem prze­wod­nim dla po­dej­mo­wa­nych dzia­łań; nie­kie­dy cho­dzi­ło o bez­pie­czeń­stwo kra­ju, nie­kie­dy zaś o wszyst­ko ra­zem. Na­le­ży pa­mię­tać o tym, że wy­raź­ne od­dzie­le­nie ce­lów po­li­tycz­nych od go­spo­dar­czych, w wie­lu przy­pad­kach jest czy­stą abs­trak­cją. Sfe­ry te były bo­wiem ze sobą ści­śle po­wią­za­ne. Chcąc za­pew­nić po­kój w pań­stwie, na­le­ża­ło go­to­wać się do in­ter­wen­cji zbroj­nej. A prze­cież wraz z no­wym ty­pem woj­ny, któ­ry po­ja­wił się w XVI stu­le­ciu i po­chła­niał ogrom­ne na­kła­dy, trze­ba było zwięk­szyć i cią­gle znaj­dy­wać nowe środ­ki fi­nan­so­we. Bez wąt­pie­nia na­to­miast we­wnętrz­ne sto­sun­ki pa­nu­ją­ce w Szwe­cji od­gry­wa­ły wiel­ką, aby nie po­wie­dzieć de­cy­du­ją­cą rolę jako ka­ta­li­za­tor dla sze­re­gu wo­jen i bez­pre­ce­den­so­wej eks­pan­sji. Nie po­win­ni­śmy jed­nak wy­obra­żać so­bie, że ksią­żę­ta i szlach­ta pro­wa­dzi­li wszyst­kie te woj­ny tyl­ko dla­te­go, że byli głu­pi, źli albo i głu­pi, i źli. Zja­wi­sko pod­bo­jów mia­ło swe źró­dło w pa­nu­ją­cych sto­sun­kach feu­dal­nych. Woj­na w owym cza­sie była po pro­stu naj­szyb­szą me­to­dą na za­pew­nie­nie so­bie wiel­kich zy­sków. Go­spo­dar­ka zdo­mi­no­wa­na była, żeby nie użyć stwier­dze­nia ,,spa­ra­li­żo­wa­na", przez sła­bo roz­wi­nię­te rol­nic­two, gdzie pro­duk­cja była tak ni­ska, że czę­sto le­d­wo dało się coś ze­brać. Zdo­by­cze te­ry­to­rial­ne i wo­jen­ne sta­no­wi­ły w tam­tych cza­sach je­dy­ny spo­sób na szyb­kie wzbo­ga­ce­nie się. Jest to pew­nik, któ­ry od­no­si się tak do państw, jak i do jed­no­stek. Poza tym, ist­nie­je wiel­ka róż­ni­ca mię­dzy sys­te­mem ka­pi­ta­li­stycz­nym, a feu­dal­nym. Sta­łym ob­sza­rem kon­ku­ren­cji w sys­te­mie ka­pi­ta­li­stycz­nym jest go­spo­dar­ka, ry­nek; w sys­te­mie feu­dal­nym ta­kim miej­scem było pole bi­twy, a naj­bar­dziej roz­po­wszech­nio­nym na­rzę­dziem - szpa­da. W ka­pi­ta­li­zmie ry­wa­li­zu­ją­ce pod­mio­ty mogą kwit­nąć i wzra­stać jed­no­cze­śnie. Nie było to moż­li­we w sys­te­mie feu­dal­nym, bo głów­ny twór­ca do­cho­du - zie­mia - nie mo­gła się roz­ra­stać lecz tyl­ko zmie­niać wła­ści­cie­la, a ta­kich zmian do­ko­ny­wa­no głów­nie z bro­nią w ręku. Dla­te­go tak wie­le wo­jen i tak dłu­gi ich prze­bieg były w efek­cie nie­unik­nio­ną kon­se­kwen­cją sys­te­mu feu­dal­ne­go. Ła­two dojść do wnio­sku, że pro­wa­dze­nie ca­łej tej krwa­wej, brud­nej po­li­ty­ki le­ża­ło w czy­imś in­te­re­sie. Tym kimś była bez wąt­pie­nia szwedz­ka szlach­ta, któ­ra bo­ga­ci­ła się na eks­pan­sji pro­wa­dzo­nej przez pań­stwo. Po­przez wy­cho­wa­nie i zdo­by­te wy­kształ­ce­nie zdo­by­wa­ła nowy ro­dzaj za­ję­cia, było nim wo­jo­wa­nie. Dla mło­dych szlach­ci­ców, za­in­te­re­so­wa­nych zro­bie­niem wiel­kiej ka­rie­ry, ist­nia­ły wte­dy je­dy­nie dwa spo­so­by war­te roz­wa­że­nia: ka­rie­ra urzęd­ni­ka albo ka­rie­ra woj­sko­wa. Z tych dwóch ,,dro­ga szpa­dy" była nie­wąt­pli­wie bar­dziej atrak­cyj­na. W pew­nych okre­sach na­wet 80% szlach­ty bra­ło udział w pra­cach na rzecz ar­mii. Na­le­ży więc przy­jąć, że lu­dzie ci mie­li wte­dy zu­peł­nie inne spoj­rze­nie na woj­nę od tego, ja­kie pa­nu­je dzi­siaj. Woj­na nie była dla nich czymś z grun­tu złym, ale przede wszyst­kim oka­zją do zro­bie­nia ka­rie­ry i zdo­by­cia szyb­kie­go ma­jąt­ku. Było to za­ję­cie, któ­re naj­bar­dziej przy­sta­wa­ło mło­de­mu szlach­ci­co­wi. W ich oczach po­kój sta­wa�