Wiara w trudnych czasach - Józef Majewski - ebook + książka

Wiara w trudnych czasach ebook

Józef Majewski

0,0

Opis

„Oto zasadnicza postawa, z jaką teolog winien przystępować do pracy: zawsze winien sobie przypominać, że wszystko, co może powiedzieć o Bogu, pozostanie na zawsze słowem jedynie ludzkim, słowem małego, ograniczonego ludzkiego jestestwa, które zaryzykowało wielką przygodę wyczerpania niewyczerpanego misterium nieskończonego Boga” (Jan Paweł II). Nie jest łatwo wytrwać w takiej postawie duchowej pokory i skromności – aż nazbyt wiele świadectw znajdziemy na to w historii Kościoła. Brak tej skromności i pokory nierzadko rodził zbyteczne teologiczne oraz doktrynalne problemy, prześladowania, cierpienia, które zatruwały życie. O niektórych współczesnych tego rodzaju napięciach, konfliktach i trudnościach opowiada ta książka, np. o tych, które wiążą się z pytaniami o ojcostwo i macierzyństwo Boga, święcenia kapłańskie kobiet, modlitwę międzyreligijną, życie po śmierci czy granice wolności teologii.

 WSTĘP

ROZDZIAŁ 1. CIEMNA NOC WIARY MARYI

Łaska ciemności

Kenoza wiary

Niezrozumienie matki

Jednomyślnie na modlitwie

ROZDZIAŁ 2. CZY JEZUS NAZYWAŁ BOGA ABBA?

Tatusiu, tatko

Gorszyciel z Nazaretu

Charyzmatyczny Żyd

Dziecięce gaworzenie?

ROZDZIAŁ 3. CZY JEZUS NAZYWAŁ BOGA OJCEM?

Ojciec w statystykach

Macierzyństwo Boga?

Ojciec i Matka

Boska Gospodyni

ROZDZIAŁ 4. PŁEĆ KAPŁAŃSTWA

Męska rzecz

Agentki Szatana

Kobieta z brodą

Męska Oblubienica

ROZDZIAŁ 5. DOKTRYNALNA REWOLUCJA?

Kardynalne wątpliwości

Depozyt wiary?

Doktrynalny rykoszet?

Istota rzeczy

ROZDZIAŁ 6. KSIĄDZ – OD MONARCHII DO DEMOKRACJI

Kryzys kapłaństwa

Przybysze z innej planety

Demokracja jako wyzwanie

Partnerstwo czy podporządkowanie?

ROZDZIAŁ 7. SOBÓR WATYKAŃSKI II – PRZEŁOM, ALE JAKI?

Problemy z interpretacją

Konflikt hermeneutyk

Skok jakościowy

Nowe problemy

ROZDZIAŁ 8. CZY KATOLIK MOŻE NIE ZGADZAĆ SIĘ Z SOBOREM?

Tradycjonalistyczna ofensywa

Od zuchwałości do herezji

Problemy z doktryną

Wątpliwości pozostają

ROZDZIAŁ 9. KOŚCIÓŁ UBOGI(CH)

Spór ewangelistów

Ubodzy Jezusa

Bóg w piekle

Kościół ubogich

ROZDZIAŁ 10. ZA ZASŁONĄ KOŃCA

Kłopoty z duszą

Zmartwychwstanie w śmierci?

Mariologiczna inspiracja

Eschatologiczne pojednanie

ROZDZIAŁ 11. OD POTĘPIENIA DO WSPÓLNEJ MODLITWY?

De facto czy de iure?

Poza Kościołem

Wątpliwości Ratzingera

Zaproszenie Franciszka

ROZDZIAŁ 12. TEOLOGIA POD WATYKAŃSKĄ LUPĄ

Sobór niezrozumiany

Wyzwolenie czy odkupienie?

Nieomylny i seks

Dzieło Boga?

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

 

Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi na:

Androidzie
iOS
czytnikach certyfikowanych
przez Legimi
czytnikach Kindle™
(dla wybranych pakietów)
Windows
10
Windows
Phone

Liczba stron: 280

Odsłuch ebooka (TTS) dostepny w abonamencie „ebooki+audiobooki bez limitu” w aplikacjach Legimi na:

Androidzie
iOS
Oceny
0,0
0
0
0
0
0
Więcej informacji
Więcej informacji
Legimi nie weryfikuje, czy opinie pochodzą od konsumentów, którzy nabyli lub czytali/słuchali daną pozycję, ale usuwa fałszywe opinie, jeśli je wykryje.

Popularność




Józef Majewski

Wiara w trudnych czasach

Biblioteka „Więzi”Tom 351Warszawa

W duchu przyjaźni poświęcam Barbarze Zgorzelskiej

Wstęp

Według słynnego średniowiecznego przesłania, św.Tomasz z Akwinu na kilka miesięcy przed swoją śmiercią, w marcu 1274 roku, miał doświadczyć tak potężnego duchowego wstrząsu, mistycznej wizji, że w rezultacie podjął niebywałą decyzję, iż nie dokończy ostatniego tomu dzieła swego życia – Sumy teologicznej, i w ogóle kończy z pisaniem. Do tej przełomowej chwili Suma... liczyła już, bagatela, trzydzieści woluminów, każdy po kilka setek stron, a trzeba by dodać do tego jeszcze tysiące stron innych ksiąg jego pióra. Akwinata o tym, co mu się wówczas przytrafiło, w zaufaniu opowiedział jedynie swemu zakonnemu bratu Reginaldowi z Piperno, przyjacielowi i sekretarzowi, który w końcu wyjawił, co się stało...

Do zdarzenia doszło w grudniu 1273 roku, podczas porannej Mszy. Jak zwykle po liturgii Reginald spotkał się z Tomaszem, by spisywać kolejne partie dyktowanego mu dzieła. Miast tego jednak usłyszał: „Reginaldzie, już nie mogę [więcej pisać]”. Pytany o wyjaśnienie, rzekł: „Nie mogę, ponieważ wszystko, co napisałem, zda się mi garścią słomy”. I po chwili dodał: „Wszystko, com do tej pory napisał, przypomina słomę w porównaniu z tym, co zobaczyłem i co zostało mi objawione”1.

1Albert and Thomas Selected Writings, przekład, redakcja, wstęp S.Tugwell, przedmowa L.Boyle, Paulist Press, New York 1988, s.266. Por.J.-P.Torrell, Kim był właściwie św.Tomasz z Akwinu? Spojrzenie jego współczesnych, przeł.A.Kuryś, w:M.Paluch (red.), Św.Tomasz teolog. Wybór studiów, przeł.Z.Bomert, A.Kuryś, P.Lichacz, Instytut Tomistyczny – Wydawnictwo Antyk, Warszawa – Kęty 2005, s.23.

Wydaje się, że Jan Paweł II mógł mieć na myśli także właśnie tę średniowieczną historię, gdy w 1979 roku mówił do studentów i profesorów uczelni papieskich: „Nasz rozum jest tak bardzo słaby, nasze doświadczenie tak dalece ograniczone, a życie takie krótkie, że to wszystko, co zdołamy powiedzieć o Bogu, przypomina raczej gaworzenie dziecka. [...] Oto zasadnicza postawa, z jaką teolog winien przystępować do pracy: zawsze winien sobie przypominać, że wszystko, co może powiedzieć o Bogu, pozostanie na zawsze słowem jedynie ludzkim, słowem małego, ograniczonego ludzkiego jestestwa, które zaryzykowało wielką przygodę wyczerpania niewyczerpanego misterium nieskończonego Boga”2. Przyznajmy, często teologowie/teolożki, ale też biskupi zapominają o słowach Jana Pawła II i historii św.Tomasza, a przecież obaj nie są wyjątkami, przeciwnie – należą do długiego łańcucha wielkiej „słomianej” i „gaworząco-dziecięcej” tradycji Kościoła wzywającej teologię do pokory i skromności wobec nieskończonego misterium Boga. Nie jest jednak łatwo wytrwać w takiej postawie – aż nazbyt wiele świadectw znajdziemy na to w teologii czasów minionych i teraźniejszych. Brak tej skromności i pokory w konsekwencji i nierzadko rodził zbyteczne teologiczne i doktrynalne problemy i trudności, a przekładając się na codzienne życie Kościoła, prowadził do jednostronnych rozwiązań, uniformizacji, napięć, konfliktów, prześladowań, niepotrzebnego cierpienia, które zatruwały to życie.

2 Jan Paweł II, Przemówienie do studentów i profesorów siedemnastu uniwersytetów i instytutów papieskich. 15 października 1979, „Documentation catholique” 1979, t.76, nr 1774, s.954 – cyt.za: S.C.Napiórkowski, Jak uprawiać teologię, TUM, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław 1994, s.82.

O niektórych tego rodzaju napięciach, konfliktach i cierpieniach opowiadam w niniejszej książce, co w miarę klarownie wyrażają tytuły poszczególnych rozdziałów, jak: Czy Jezus modlił się do Boga Abba?; Czy Jezus nazywał Boga Ojcem?; Czy katolik może nie zgadzać się z soborem?; Ksiądz – od monarchii do demokracji?; Doktrynalna rewolucja?; Kościół ubogi(ch); Od potępienia do wspólnej modlitwy?. W książce tej przedstawiam również próby uzdrowienia teologii i życia Kościoła w obszarach, o których tu mowa, a inspiruję się nauczaniem Soboru Watykańskiego II i papieża Franciszka, szczególnie wyrażonym w jego programowym dokumencie – adhortacji Evangelii gaudium. Inspiruję się także dokonaniami na przykład katolickiej teologii feministycznej czy teologii uprawianej na kontynencie azjatyckim, które niestety wciąż są mało znane i często dyskredytowane w Kościele, i to nie tylko nad Wisłą.

Płeć kapłaństwa

Słynna teolożka i filozofka feministyczna Mary Daly, mając na uwadze dominujące w chrześcijańskiej doktrynie i teologii męskie oblicze Boga, ukuła powiedzenie, które szybko stało się kluczowym aksjomatem w feministycznej krytyce struktur Kościoła: „If God is male, than the male is God”– „Jeśli Bóg jest męski, wtedy to, co męskie, jest Bogiem”45. W innym miejscu nadała mu postać: „Ponieważ «Bóg» jest męski, dlatego to, co męskie, jest Bogiem. Bóg Ojciec legitymizuje wszystkich ziemskich bogów ojców”46. Innymi słowy – teoria, teologia określa i usprawiedliwia kościelną praxis: jeśli Bóg ma cechy wyłącznie męskie, wówczas mężczyźni odgrywają, muszą odgrywać w Kościele rolę pierwszorzędną i kluczową. Można odrzucać tezę Mary Daly, ale historyczną prawdą jest, że w Kościele katolickim praktycznie wyłącznie mężczyźni określają oficjalne obowiązujące wszystkich wiernych, mężczyzn i kobiety, normy rozumienia tajemnicy Bogai wyznaczają ramy doświadczania Boga. Chodzi o mężczyzn, którzy przyjęli święcenia kapłańskie, w Kościele rzymskim zarezerwowane dla płci męskiej. W rezultacie – jak ujęła to s.Elizabeth A.Johnson – kobiety w Kościele pozostają „przeważnie bez formalnego głosu czy prawa wyborczego, wyłączone z oficjalnego kształtowania nauczania o charakterze doktrynalnym i etycznym, bez możliwości uczestnictwa we władzy, przewodniczenia czynnościom rytualnym, z zakazem dostępu do ołtarza czy świętego świętych”47.

45 M.Daly, Beyond God the Father: Toward a Philosophy of Women’s Liberation, Boston 1973, s.19.

46 Taż, The Qualitative Leap beyond Patriarchal Religion, „Quest. A Feminist Quarterly” 1974, nr 4, s.20.

47 E.A.Johnson, Naming God She: the Theological Implications, Philadelphia 2000, s.1–2, https://repository.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1004&context=boardman (dostęp: 15.05.2018).

Jaka antropologia kryje się za katolicką doktryną o święceniach kapłańskich zarezerwowanych dla mężczyzn oraz za argumentacją, z pomocą której uzasadnia się tę doktrynę? W pytaniu tym chodzi przede wszystkim o wizję kobiety i jednocześnie o wizję mężczyzny tego nauczania i tej argumentacji, która – powiedzmy od razu – w XX w.uległa poważnej zmianie, wręcz oficjalnej korekcie.

Męska rzecz

Zacytowane słowa s.Johnson pochodzą z 2000 r., tymczasem dwa lata później, dokładnie 29 czerwca 2002 r. w Austrii siedem katoliczek przyjęło „święcenia” kapłańskie z rąk biskupa Romula A.Braschiego, Argentyńczyka, ważnie konsekrowanego, ale już wcześniej uznanego przez Watykan za winnego schizmy. (W następnych latach doszło do kolejnych „święceń” kobiet, nawet biskupich; według danych z sierpnia 2015 r. na biskupów wyświęcono 12 kobiet, na prezbiterów 155, a na diakonów – 33)48. Reakcja Kongregacji Nauki Wiary była natychmiastowa: 10 lipca wydała Monitum, w którym zagroziła, że jeśli kobiety te w ciągu dwunastu dni nie uznają nieważności przyjętych „święceń” i nie okażą skruchy, to ściągną na siebie ekskomunikę49. 5 sierpnia ukazał się dekret o ich wyłączeniu z Kościoła50, a decyzję tę potwierdzono 21 grudnia tego samego roku51.

48 L.Spence, Breakingthe Stained Glass Ceiling: Intersectionality and the Female Ordination Movement in The Roman Catholic Church, https://ses.library.usyd.edu.au/bitstream/2123/16694/1/Spence_LE_thesis.pdf, s.105 (dostęp: 15.05.2018).

49 Kongregacja Nauki Wiary, Declaration (‘Monitum’), https://www.ewtn.com/library/CURIA/CDFMONTM.HTM (dostęp: 25.05.2018).

50 Kongregacja Nauki Wiary, Dekret o ekskomunice, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20020805_decreto-scomunica_pl.html (dostęp: 25.05.2018).

51 Kongregacja Nauki Wiary, Decree on the Attempted Ordination of Some Catholic Women, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20021221_scomunica-donne_en.html (dostęp: 25.05.2018).

O wydarzeniach tych głośno informowały światowe media. Tymczasem – jak się zdaje – niewielu wiedziało wówczas i wie dzisiaj, że ponad trzydzieści lat wcześniej – w Kościele podziemnym w komunistycznej Czechosłowacji – grupa katoliczek również przyjęła „święcenia” kapłańskie, udzielone przez bp.Felixa M.Davidka, nigdy nieekskomunikowanego52. Decyzja w tej sprawie zapadła w 1970 r., a jedną z głównych przyczyn kapłańskiej „konsekracji” kobiet okazały się względy duszpasterskie: brak księży, którzy mogliby pełnić posługę wobec wiernych w czasach prześladowań i udzielać sakramentów, ale też przekonanie, że kobiety lepiej niż mężczyźni mogą zajmować się problemami kobiet. Nie wiadomo, czy wyświęcone zostały ekskomunikowane, ale od czasu upadku komunizmu w swoim kraju nie mogą pełnić żadnych posług w Kościele. Zgodnie z doktryną ich święcenia były nieważne.

52 Zob.P.Příhoda, Święcenia kapłańskie kobiet w czeskim Kościele podziemnym, przeł.T.Dostatni, „W drodze” 1996, nr 1, s.86–88.

Kiedy bp Davidek wyświęcał kobiety w Kościele katakumbowym, na Zachodzie teoretyczna debata na temat możliwości święceń kobiet dopiero nabierała rozpędu. W połowie lat siedemdziesiątych XX w.fala dyskusji i sporów osiągnęła tak wysoki poziom, że w końcu głos w sprawie święceń kobiet zaczęli zabierać papieże i Kongregacja Nauki Wiary:

1. Paweł VI – w latach 1975–1976 wypowiedział się w dwóch listach do Donalda Coggana, arcybiskupa Canterbury i zwierzchnika światowej Wspólnoty Anglikańskiej, gdy ten poinformował papieża o decyzji dopuszczenia kobiet do święceń w Kościele anglikańskim.

2. Jan Paweł II – w Liście apostolskim „Ordinatio sacerdotalis” o udzielaniu święceń kapłańskich wyłącznie mężczyznom (1994).

3. Kongregacja Nauki Wiary – w Deklaracji „Inter insigniores” o dopuszczeniu kobiet do kapłaństwa urzędowego (1976) oraz w Odpowiedzi na wątpliwości dotyczące doktryny zawartej w Liście Apostolskim „Ordinatio sacerdotalis” (1995)53.

53 Dwa listy Pawła VI do abp.Coggana w: Correspondence between Canterbury and Rome 1975–1976, http://www.womenpriests.org/church/cant1.asp (dostęp: 12.09.2018); Jan Paweł II, List apostolski „Ordinatio sacerdotalis” o udzielaniu święceń kapłańskich wyłącznie mężczyznom, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/listy/ordinatio_sacerdotalis.html (dostęp: 12.09.2018); Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracja „Inter insigniores” o dopuszczeniu kobiet do kapłaństwa urzędowego, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/kdwiary/zbior/t_1_30.html (dostęp: 12.09.2018); Kongregacja Nauki Wiary, Odpowiedzi na wątpliwości dotyczące doktryny zawartej w Liście Apostolskim „Ordinatio sacerdotalis”, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19951028_dubium-ordinatio-sac_pl.html (dostęp: 12.09.2018).

Zanim Kongregacja Nauki Wiary opublikowała Inter insigniores, zleciła watykańskiej Papieskiej Komisji Biblijnej, grupie siedemnastu wybitnych egzegetów, znanych z ortodoksyjności i wierności Magisterium Kościoła, przebadanie Pisma Świętego pod kątem pytania, czy kobiety mogą być księżmi. Jej raport końcowy powstał w 1976 r. Najważniejsze w nim okazały się trzy stwierdzenia, które komisja przyjęła w głosowaniu. Po pierwsze, bibliści jednogłośnie zgodzili się, że Nowy Testament nie rozwiązuje jasno i raz na zawsze sprawy święceń kobiet. Po drugie, głosami 12 do 5 przyjęto, że same dane Pisma Świętego nie wystarczą, aby wykluczyć możliwość wyświęcania kobiet. W podobnym stosunku – 12 do 5 – stwierdzono, że dopuszczenie kobiet do święceń nie byłoby pogwałceniem woli Jezusa Chrystusa54. Ustalenia tej komisji – jak się zdaje – nie miały większego wpływu na treść Inter insigniores i Ordinatio sacerdotalis. Interwencje papieży i Kongregacji nie zahamowały jednak dyskusji i sporów.

54Biblical CommissionReport „Can Women Be Priests?”, w: A.Swidler, L.Swidler (red.), Women Priests: a Catholic Commentary on the Vatican Declaration, Paulist Press, New York 1977, s.338–346, http://www.womenpriests.org/classic/appendix.asp (dostęp: 12.09.2018).

Podstawowe racje za święceniami kapłańskimi wyłączenie dla mężczyzn zostały sformułowane w Deklaracji „Inter insigniores”: „I.Nieprzerwana tradycja Kościoła. Kościół katolicki nigdy nie uważał, że kobietom można ważnie udzielić Święceń kapłańskich lub biskupich. [...] II. Postawa Chrystusa. Jezus Chrystus nie powołał żadnej kobiety do grona Dwunastu. [...] III. Praktyka apostołów. Wspólnota apostolska pozostała wierna postawie Chrystusa”55.

55 Szerzej o tej argumentacji piszą: A.Maliszewska, Kościół kobiet: teologiczno-feministyczne postulaty odnowy struktur Kościoła, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 2015, nr 2, s.308–315; J.Majewski, Spór o rozumienie Kościoła. Eklezjologiczne uwarunkowania i perspektywy wielkich debat teologicznych na przełomie XX iXXI w., Warszawa 2004, s.119–153.

Moim zasadniczym celem jest uchwycenie zarysów antropologii kryjącej się za argumentacją Kongregacji Nauki Wiary, zacznę jednak od wskazania jej dwóch słabości, które – jak można przypuszczać – sprawiły, że Kongregacja Nauki Wiary dodała do nich argument nowy – „z podobieństwa naturalnego”.

Argument z „postawy Chrystusa” nie przekonuje głównie z tego powodu – jak ujął to raport Katolickiego Towarzystwa Biblijnego Ameryki – że „Jezus nie wyświęcił Dwunastu [apostołów]”56. S.Johnson pisała: „Jezus nigdy nie wyświęcił dwunastu mężczyzn, powołując do istnienia tylko męskie kapłaństwo. Taka interpretacja jest anachronizmem projektowanym na Ewangelie w świetle późniejszego rozwoju. W rzeczywistości bibliści wykazują, że Jezus nigdy nikogo nie wyświęcił; że należy rozróżniać między Dwunastoma [...], apostołami i uczniami; oraz że kobiety znajdowały się wśród najbardziej aktywnych i wiernych apostołów i uczniów”57. O tym, że do grona apostołów należały kobiety, pisał już św.Paweł w Liście do Rzymian: „Pozdrówcie Andronika i Junię, moich rodaków i współtowarzyszy więzienia, którzy się wyróżniają między apostołami, a którzy przede mną przystali do Chrystusa” (16,7). Zasadniczo minęły już czasy, że w tłumaczeniach Pisma Świętego na języki narodowe kobiece łacińskie imię „Junia” w tym liście oddawano przez imię męskie „Junias”, niemniej jednak w piątym wydaniu Biblii tysiąclecia, do którego właśnie zajrzałem, dalej i wciąż, nie wiedzieć czemu, stoi „Junias”. Żeńską formę tego imienia u Pawła poświadczają Ojcowie Kościoła: Orygenes (Komentarz do listu św.Pawła do Rzymian), Teodoret z Cyru (Epistulae ad Romanos interpretatio), Hieronim ze Strydonu (Liber interpretationis hebraicorum nominum), Jan Chryzostom (Homilie do listu do Rzymian), Jan Damasceński (In epistulam ad Romanos), a ponadto Rabanus Maurus czy Piotr Abelard. Biblista Joachim Gnilka w książce Paweł z Tarsu: apostoł i świadek pisze: „Opowiadamy się za żeńską formą imienia «Junia». W męskiej formie «Junias» należałoby widzieć nigdzie nie poświadczoną skróconą formę łacińskiego imienia «Junianus»”58. Bernadette Brooten, wykładająca filologię klasyczną w Brandeis University, jednak dodaje do tego: „To prawda, że imiona greckie mogły być skracane z użyciem końcówki – as (np.Artemas w wypadku Artemidoros), tworząc w ten sposób imiona określane mianem hypocoristica (ujęcie pieszczotliwe lub zdrobnienie, jak Jaś na Jan czy Edek na Edward), tymczasem łacińskie hypocoristica zwykle uzyskiwano poprzez wydłużenie imienia (np.Priscilla na Prisca), a nie skracanie, jak w języku greckim. Przyjmując hipotezę o męskim imieniu «Junias», zakłada się, iż imiona łacińskie regularnie były skracane na modłę grecką, a to nie prawda”59.

56 Catholic Biblical Association of America, Women and Priestly Ministry: The New Testament Evidence, „The Catholic Biblical Quarterly” 1979, nr 4, s.610–611.

57 E.A.Johnson, Disputed Questions: Authority, Priesthood, Women, „Commonweal” z 26 stycznia 1996, s.8.

58 J.Gnilka, Paweł z Tarsu: apostoł i świadek, przeł.W.Szymona, Wydawnictwo m, Kraków 2001, s.155, przypis 215.

59 B.Brooten, Junia... Outstanding among the Apostles (Romans 16,7), w: A.Swidler, L.Swidler (red.), Women Priests, dz.cyt., s.142–143. Gnilka sugeruje, że Andronik i Junia byli judeochrześcijańską parą małżeńską, która prowadziła działalność misyjną, doznając razem z Pawłem prześladowań („współwięźniowie”) i ciesząc się w gminach autorytetem apostołów. Charakterystyczne – dodajmy, idąc za Brooten – że Łukasz, autor trzeciej Ewangelii i Dziejów Apostolskich, akcentuje znaczenie „dwunastu apostołów”. Poza jednym wyjątkiem (Dz 14,4 i 14), nie nazywa Pawła apostołem. Z kolei Paweł nigdy nie używa terminu „dwunastu apostołów”, zaliczając także siebie i innych do ich apostolskiego grona, chociaż żaden z nich nigdy nie należał do Dwunastu. Nie znaczy to wcale, że jego definicja „apostoła” ma charakter szeroki czy luźny. Przeciwnie – sporo wskazuje na to, że pojmował on „apostoła” wąsko, bo jako tę osobę, która doświadczyła chrystofanii, widzenia zmartwychwstałego Jezusa, widzenia, podczas którego Zmartwychwstały włączał tę osobę do grona apostołów. Jak wiadomo z Listu do Galatów (1,1. 11n) i Pierwszego do Koryntian (9,1), w taki właśnie sposób apostołem został sam Paweł.

Pierwsze świadectwo za męską formą Pawłowego „Iounian” pochodzi dopiero z przełomu XIII i XIV w.Tą drogą postanowił pójść Idzi Rzymianin, za którym powędrowały i wędrują następnie całe rzesze kolejnych komentatorów i tłumaczy Listu do Rzymian, mając do dyspozycji chyba tylko argument teologiczno-antropologiczny: jeśli Paweł pozdrawia apostołów, to w rachubę może wchodzić wyłącznie mężczyzna. Kobieta apostołem? – to nie do pomyślenia.

W czasach Nowego Testamentu nie istniało jeszcze kapłaństwo jako grupa tych, którzy sakramentalnie, po przyjęciu święceń, są przeznaczeni do kierowania wspólnotą wierzących, głoszenia słowa Bożego i zajmowania się udzielaniem sakramentów, a szczególnie sprawowaniem Eucharystii60. Tego rodzaju kapłaństwo zaczęło się kształtować dopiero pod koniec I w., przy czym historyczne dane na ten temat są nieliczne i niepewne.

60 Zob.R.Radford Ruether, Women Priests and Church Tradition, w: A.Swidler, L.Swidler (red.), Women Priests, http://www.womenpriests.org/articles-books/women-priests-and-church-tradition-by-rosemary-radford-ruether-from-women-priests/ (dostęp: 12.02.2019); H.Küng, The Church, przeł.R.Ockenden, London 1969, s.398–415.

Jeśli zaś chodzi o argument z „nieprzerwanej tradycji Kościoła”, to Katolickie Towarzystwo Teologiczne Ameryki w raporcie Tradition and the Ordination of Women przekonująco wykazało, iż według studiów historycznych: „[...] nie da się zakwestionować, iż stały argument za wykluczeniem kobiet z kapłaństwa opierał się na przekonaniu, iż kobiety nie były odpowiednimi podmiotami do takiej posługi z uwagi na niższość ich płci i/lub ich status podporządkowania w systemie społecznym61. Wniosek ten dotyczy również wszystkich tych tekstów Ojców Kościoła i teologów średniowiecza, które Inter insigniores przywołuje jako świadectwa nieprzerwanej tradycji: Ireneusza, Tertuliana, Firmiliana z Cezarei, Orygenesa, Epifaniusza, Jana Chryzostoma, Tomasza z Akwinu i Bonawentury, do tego Didascalia apostolorum (III w.) i Konstytucje apostolskie (IV w.), które długo uchodziły za teksty napisane przez samych apostołów.

61 Catholic Theological Society of America, Tradition and the Ordination of Women, „Bulletin ET” 1997, nr 2, s.200, https://ejournals.bc.edu/ojs/index.php/ctsa/article/view/4241/3800 (dostęp: 18.05.2018).

Indeks osób

A

Adamiak Elżbieta

Agostino Marchetto

Amaladoss Michael

Ambrozjaster

Augustyn, św.

B

Balasuriya Tissa

Balter Lucjan

Baron Arkadiusz

Barr James

Baum Gregory

Bazyli Wielki, św.

Beattie Tina

Beinert Wolfgang

Benedykt XVI, papież

Białecki Bernard

Boff Leonardo

Bomert Zbigniew

Bonawentura, św.

Boniecki Adam

Boros Ladislaus

Boyle Leonard E.

Brandmüller Walter

Braschi Romulo A.

Brooten Bernadette

Brown Raymond E.

Burton John

Bux Nicola

C

Carroll William

Catherine Cornille

Chanan

Chrostowski Waldemar

Clarkson J.Shannon

Coggan Donald

Congar Yves

Connell Francis J.

Cozzens Donald B.

Cullmann Oscar

Cunningham Agnes

Curran Charles

Czaja Andrzej

Czajkowski Michał

D

Daly Mary

D’Angelo Mary Rose

Danielewicz Zbigniew

Davidek Felix M.

Delumeau Jean

Dias Saturnino

Donfried Karl P.

Dostatni Tomasz

Dulles Avery

Dupuis Jacques

E

Eco Umberto

Edwards James R.

Ela Jean Marc

Epifaniusz, św.

F

Farley Margaret A.

Finkenzeller Josef

Firmilian z Cezarei

Fitzmyer Joseph A.

Franciszek, papież

Franciszek z Asyżu, św.

G

Gadacz Tadeusz

Gaillardetz Richard R.

Galla, św.

Gnilka Joachim

González Ruiz José Maria

Gracjan

Gramick Jeannine

Greshake Gisbert

Gross Christoph

Guindon André

H

Habachi René

Haight Roger

Hanin ha-Nehba, zob.Chanan

Hebga Meinrad

Heyer Robert J.

Hieronim ze Strydonu, św.

Hinze Bradford E.

Homer

Hryniewicz Wacław

I

Idzi Rzymianin

Ireneusz, św.

J

Jan Chryzostom, św.

Jan Damasceński, św.

Jan od Krzyża, św.

Jan Paweł I

Jan Paweł II, św.

Jan XXII, papież

Jan XXIII, św.

Jaroch Antoni

Jaśko Andrzej

Jeremias Joachim

Johnson Elizabeth A.

Johnston Philip S.

K

Kantyka Przemysław

Kasper Walter

Kijas Zdzisław

Kisielewska-Sławińska Krystyna

Knitter Paul F.

Koch Kurt

Kosnik Anthony

Kowalik Krzysztof

Królikowski Janusz

Krzywicka Katarzyna

Kubiaczyk Filip

Kubiaczyk Monika Anna

Kudasiewicz Józef

Küng Hans

Kuryś Agnieszka

L

Ladaria Luis

Lamb Christopher

Laurentin René

Lefebvre Marcel

Levada William J.

Lichacz Piotr

Lohfink Gerhard

M

Mac Donald Sarah

Majewski Józef

Makowski Jarosław

Maliszewska Anna

Mello Anthony de

Messner Reinhard

Metz Johann B.

Miazek-Męczyńska Monika

Michał z Ceseny

Mieszkowski Tadeusz

Milerski Bogusław

Modras Ronald

Morawska Anna

Morris William

Müller Gerhard L.

N

Nadbrzeżny Antoni

Napiórkowski Stanisław Celestyn

Neuner Peter

Newman John Henry

Noia Joseph Augustine di

Nosowski Zbigniew

Nugent Robert

Nyk Piotr

O

O’Collins Gerald

O’Donnell John

O’Malley John W.

Obirek Stanisław

Ocáriz Fernando

Ockenden Rosaleen

Orygenes

Ottaviani Alfredo 186,

Ozorowski Edward

P

Pachciarek Paweł

Paluch Michał

Pani Giancarlo

Panikkar Raimundo

Patrick Power

Paweł VI, św.

Pawlik Jacek Jan

Pelagia, św.

Phan Peter C.

Pieper Josef

Pietras Henryk

Piotr Abelard

Pius XII, papież

Pongratz-Lippitt Christa

Pottmeyer Hermann J.

Příhoda Petr

Prusak Jacek

R

Rabanus Maurus

Rahner Karl

Ratzinger Joseph, zob.Bendykt XVI

Reginald z Piperno

Reumann John

Romanek Michał

Romaniuk Kazimierz

Ruether Rosemary Radford

Rush Ormond

Russell Letty M.

S

Sajdak Paweł

Salij Jacek

Schatz Klaus

Schillebeeckx Edward

Schneiders Sandra

Schönborn Christoph

Schulte James

Schüngel-Straumann Helen

Schüssler Fiorenza Elizabeth

Šeper Franjo

Sesboüé Bernard

Siemieńska Róża

Sklba Richard J.

Skowronek Alfons Józef

Skrzydlewski Władysław

Sobieraj Tadeusz

Sobrino Jon

Spence Lyndel Elizabeth

Starowieyski Marek

Sullivan Francis A.

Swidler Arlene

Swidler Leonard

Szafrańska Amelia

Szymanowski Adam

Szymona Wiesław

Ś

Świderkówna Anna

T

Teodoret z Cyru

Tertulian

Thompson Marianne Meye

Tomasz z Akwinu, św.

Torrance James B.

Tugwell Simon

U

Urbański Stanisław

V

Vermes Geza

Vidal Marciano

Vorgrimler Herbert

W

Warchoł Paweł

Węcławski Marek

Węcławski Tomasz

Weron Eugeniusz

Wilgefortis, św.

Wilk Rafał K.

Wilson Canon Harold

Wiltgen Ralph M.

Winling Raymond

Wojciechowska Kalina

Wojtasik Andrzej

Wojtyła Karol

Wooden Cindy

Wujek Jakub

Z

Zajączkowski Ryszard

Zakrzewski Jerzy

Zańko Dorota

Zimowski Zygmunt

Zychowicz Juliusz

Ż

Życiński Wojciech

Spis rzeczy

Wstęp

Ciemna noc wiary Maryi

Czy Jezus nazywał Boga Abba?

Czy Jezus nazywał Boga Ojcem?

Płeć kapłaństwa

Doktrynalna rewolucja?

Ksiądz – od monarchii do demokracji

Sobór Watykański ii – przełom, ale jaki?

Czy katolik może nie zgadzać się z soborem?

Kościół ubogi(ch)

Za zasłoną końca

Od potępienia do wspólnej modlitwy?

Teologia pod watykańską lupą

Nota

Bibliografia

Indeks osób

© Copyright by Józef Majewski, Warszawa 2019

Projekt okładki, opracowanie wersji elektronicznej – Marcin KiedioNa okładce wykorzystano obraz Pietera Bruegela Starszego Wieża Babel, 1563, olej na desce, 114 × 155 cm; Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu.

Recenzenci:prof.nadzwyczajny dr hab.Zbigniew Danielewiczks.dr hab.Damian Wąsek

Redakcja – Paweł KądzielaKorekta – Aleksandra Nizioł

ISSN 0519-9336ISBN 978-83-65424-60-0

Towarzystwo „WIĘŹ”ul.Trębacka 3, 00-074 Warszawa, tel.22 827 29 17

Zapraszamy do naszej księgarni internetowej – www.wiez.plZamówienia – Dział Handlowy, tel.22 828 18 08, [email protected]