Dzieci Kapitana Granta. Część 1. Ameryka Południowa ebook

Okładka

Strona tytułowa

Juliusz Verne

Dzieci kapitana Granta

Podróż dookoła świata

Część pierwsza

Ameryka Południowa

Przełożył i przypisami opatrzył Andrzej Zydorczak

Strona redakcyjna

Trzydziesta dziewiąta publikacja elektroniczna wydawnictwa JAMAKASZ

Tytuł oryginału francuskiego: Les Enfants du capitaine Grant. Voyage autour du Monde. L’Amérique du Sud

© Copyright for the Polish translation by Andrzej Zydorczak, 2017

73 ilustracje, w tym 4 kolorowe i 1 mapka: Édouard Riou

(zaczerpnięte z XIX-wiecznego wydania francuskiego)

Redakcja: Marzena Kwietniewska-Talarczyk

Skład: Andrzej Zydorczak

Konwersja do formatów cyfrowych: Mateusz Nizianty

Patron serii „Biblioteka Andrzeja”:

Polskie Towarzystwo Juliusza Verne’a 

Wydanie I 

© Wydawca: JAMAKASZ

Ruda Śląska 2017

ISBN 978-83-65753-03-8 (całość)

ISBN

Wstęp

Drodzy Czytelnicy

Trzymacie w rękach pierwszy z trzech tomów szacownej serii „Biblioteka Andrzeja”, w których ukazuje się jedna z najsłynniejszych powieści Juliusza Verne’a, czyli Dzieci kapitana Granta, w pełnym tłumaczeniu Andrzeja Zydorczaka, twórcy tej serii i wiceprezesa Polskiego Towarzystwa Juliusza Verne’a. Autor książki podzielił ją na trzy części, co nasza edycja odzwierciedla. Dzieło to tworzy wraz z dwoma innymi – Dwudziestoma tysiącami mil podmorskiej żeglugi i Tajemniczą wyspą – luźno powiązaną trylogię, będącą bodaj szczytowym osiągnięciem twórczości Czarodzieja z Nantes. Tytuły te zamieszczone zostaną w kolejnych tomach „Biblioteki Andrzeja”. Jak widzicie, dużo tu trójek, można by się więc pokusić o szukanie w nich ukrytego znaczenia, co byłoby zgodne fascynacją liczbami i zagadkami, jaką, za swym ulubionym pisarze Edgarem Allanem Poem, przejawiał Juliusz Verne, ale po¬przestańmy tu tylko na tym spostrzeżeniu.

Dzieci kapitana Granta zostały opublikowane po raz pierwszy w odcinkach w czasopiśmie „Magasin d’Education et de Récréation”. Drukowano je od 20 grudnia 1865 (vol. 4, nr 43) do 5 grudnia 1867 roku (vol. 8, nr 90). Jeszcze przed zakończeniem tego serialu prasowego ukazało się wydanie książkowe w małym formacie i bez ilustracji, z rozszerzeniem tytułu (Podróż dookoła świata) i podtytułami (Ameryka Południowa, Australia, Ocean Spokojny), które uwzględniamy w obecnej edycji. Pierwszy tom wyszedł 6 maja 1867 roku, drugi 15 lipca tego samego roku, trzeci 28 stycznia 1868 roku. Wydanie obejmujące trzy części w jednym tomie, w dużym formacie, ze 175 rycinami Édouarda Riou, ujrzało światło dzienne 23 czerwca 1868 roku.

Powieść o poszukiwaniach kapitana Granta od razu trafiła nad Wisłę i drukowana była w odcinkach w „Gazecie Polskiej” już w roku 1868. Nie wiemy, kto był tłumaczem tamtej wersji. Anonimowy był też autor przekładu stanowiącego podstawę pierwszej edycji książkowej z 1876 roku, którą wydali H. Stano i F. Stoppelle. Rok później w warszawskiej drukarni Józefa Sikorskiego ukazał się w formie książkowej przedruk z „Gazety Polskiej”, a pierwsze wydanie ilustrowane, częściowo rycinami Édouarda Riou, ukazało się w roku 1910. Do dziś Dzieci kapitana Granta miały w Polsce czterdzieści osiem wydań, co czyni je jednym z najczęściej wznawianych i najchętniej czytanych utworów Juliusza Verne’a.

Fabuły powieści nie będę tu streszczał. Wspomnę tylko, że jej sukces czytelniczy wynika z kilku cech. Bohaterem są dzieci, co od razu budzi sympatię. Przeżywają one liczne przygody, toteż książka trzyma cały czas w napięciu. Akcja toczy się na kilku kontynentach, więc mamy okazję poznać ich florę, faunę, kulturę i historię. Wiedza ta podana jest jednak w odpowiednich dawkach, które nie nużą nawet współczesnego odbiorcy, przyzwyczajonego do krótkich, dynamicznych form. Spostrzeżenie to opieram na doświadczeniu – przeczytałem Dzieci kapitana Granta mojemu kilkuletniemu synkowi. Wysłuchał z zaciekawieniem całej książki, czego nie mogę powiedzieć o innych powieściach, których lekturę trzeba było przerwać ze względu na długie 

i przyciężkie opisy.

Ogromnym walorem powieści o perypetiach Mary i Roberta Grantów jest humor, którego ucieleśnieniem jest profesor Paganel. To jedna z najbardziej wyrazistych i sympatycznych postaci wykreowanych przez autora „Niezwykłych Podróży”. Dla polskiego czytelnika ważny też może być drobny polski ślad, na jaki trafiamy w opisie wyspy Amsterdam. Mowa jest tam o pewnej postaci, którą możemy utożsamiać z Adamem Mierosławskim, bratem znanego rewolucjonisty. Pada tam emblematyczne stwierdzenie, że „Polak to prawie Francuz”, będące echem dużego zainteresowania naszym losem, jakie przejawiał w młodości Juliusz Verne. Wyrazem tego była rozprawka Czy Francja ma moralny obowiązek interweniować w sprawach Polski?, którą przyszły pisarz opracował w 1848 roku, na fali żywej we Francji dyskusji o sprawie polskiej. Później nieistniejące przez cały XIX wiek państwo polskie Czarodzieja z Nantes już tak nie intrygowało. Nie umieścił na naszym terenie akcji żadnej swej powieści, jeśli nie liczyć Dramatu w Inflantach, dziejącego się na ziemi należącej niegdyś do Rzeczpospolitej…

Mamy nadzieję, że niniejsze wydanie Dzieci kapitana Granta – pod każdym względem pełne i opatrzone wyczerpującymi przypisami – sprawi Wam, Drodzy Czytelnicy, przyjemność i zachęci wielu do ponownej lektury tej świetnej powieści.

Krzysztof Czubaszek

Prezes PTJV

Rozdział I

Rekin młot1

Dwudziestego szóstego lipca 1864 roku, przy silnym północno-wschodnim wietrze, wspaniały jacht sunął pełną parą po wodach Kanału Północnego2. Na gaflu bezanmasztu łopotała bandera Anglii, a na szczycie grotmasztu3 błękitny proporczyk z wyhaftowanymi złotem inicjałami E.G. oraz książęcą koroną. Jacht nosił nazwę „Duncan” i był własnością lorda Glenarvana, jednego z szesnastu parów szkockich zasiadających w Izbie Lordów4 i członka bardzo szacownego Royal Thames Yacht Club5, tak sławnego w całym Zjednoczonym Królestwie6.

Na pokładzie jachtu znajdował się lord Edward Glenarvan wraz ze swą młodą żoną, lady7 Heleną, oraz jeden z jego krewnych, major MacNabbs.

Niedawno zbudowany „Duncan” wypłynął na próbny rejs kilka mil morskich8 poza zatokę Clyde9, a teraz powracał do Glasgow. Już wynurzała się na horyzoncie wyspa Arran10, kiedy marynarz wachtowy zasygnalizował obecność olbrzymiej ryby baraszkującej w kilwaterze11 jachtu. Kapitan John Mangles kazał natychmiast powiadomić o tym zdarzeniu lorda Glenarvana, który wspiął się na rufówkę12 razem z majorem MacNabbsem i zapytał kapitana, co sądzi o tym zwierzęciu.

– Doprawdy, Wasza Dostojność – odpowiedział John Mangles – uważam, że musi to być ogromny rekin.

– Rekin na tych wodach! – zawołał ze zdziwieniem Glenarvan.

– Nie ma wątpliwości – odpowiedział kapitan. – Ta ryba należy do pewnego gatunku rekinów spotykanych na wszystkich morzach i pod wszystkimi szerokościami geograficznymi. Jest to balance fish i jeśli się nie mylę, to zapewne będziemy mieli do czynienia z jednym z łotrów z tego gatunku! Jeśli Wasza Dostojność się zgodzi, a lady Glenarvan zechce obserwować ciekawy połów, to wkrótce będziemy wiedzieli, jak się rzeczy mają.

– Co o tym myślisz, MacNabbs? – zwrócił się lord Glenarvan do majora. – Czy twoim zdaniem możemy spróbować?

– Zgadzam się na wszystko, co ci się spodoba – odparł spokojnie major.

– Ponadto i tak nie da się wytępić tych straszliwych bestii – powiedział John Mangles. – Skorzystajmy z okazji, a jeśli Wasza Dostojność się zgodzi, to będziemy mieli podniecające widowisko, a jednocześnie spełnimy dobry uczynek.

– A więc zaczynaj, John – rzekł lord Glenarvan.

Następnie kazał zawiadomić lady Helenę, która zjawiła się na rufie mocno zaciekawiona możliwością obejrzenia niezwykłego polowania.

Morze było wspaniałe. Na jego powierzchni z łatwością można było obserwować gwałtowne ruchy rekina, który to się zanurzał, to rzucał się naprzód z zadziwiającą energią. John Mangles wydał rozkazy. Marynarze przerzucili przez nadburcie sterburty13 mocną linę wyposażoną w ogromny hak z założonym na nim, jako przynętą, sporym połciem słoniny. Chociaż żarłoczny rekin znajdował się jeszcze w odległości co najmniej pięćdziesięciu jardów14, poczuł zapach rzuconego mu przysmaku i szybko zbliżył się do jachtu. Widać było jego płetwy, szare na krańcach, a czarne u nasady, gwałtownie rozcinające fale, podczas gdy płetwa ogonowa utrzymywała go ściśle w linii prostej. W miarę jak się zbliżał, można było zauważyć jego wielkie, płonące pożądliwością ślepia, a kiedy się przewracał na grzbiet, w jego szeroko rozwartych silnych szczękach ukazywał się poczwórny szereg zębów. Szeroka głowa podobna była do dwóch młotów osadzonych na jednym trzonku. John Mangles się nie mylił – był to rzeczywiście najżarłoczniejszy przedstawiciel rodziny rekinów, ryba waga Anglików, ryba żyd Prowansalczyków.

Pasażerowie i marynarze „Duncana” z żywym zainteresowaniem śledzili ruchy rekina. Wkrótce zwierzę dopłynęło do haka z przynętą, przewróciło się na grzbiet, aby ją łatwiej chwycić, i w mgnieniu oka olbrzymi kawał słoniny zniknął w jego przepastnej gardzieli. Natychmiast sam się „zaciął”, gwałtownie podrywając linę, a marynarze pociągnęli monstrualnego rekina, używając do tego wielokrążka umocowanego na samym krańcu rei grota15.

Rekin czując, że został wyrwany ze swego naturalnego żywiołu, zaczął się gwałtownie szamotać, lecz szybko znaleziono środek na tę gwałtowność. Na ogon zarzucono sznur z ruchomą pętlą i tym sposobem sparaliżowano wszystkie ruchy rekina. Zaraz jeden z marynarzy, zachowując ostrożność, zbliżył się do niego i silnym uderzeniem siekiery odciął ogromny ogon zwierzęcia.

Połów był skończony. W tej chwili nie należało się obawiać niczego złego ze strony potwora. Marynarze odczuwali satysfakcję z dokonanej zemsty, ale nie zaspokoili swojej ciekawości. Jest bowiem w zwyczaju na wszystkich statkach, że bada się dokładnie zawartość wnętrzności upolowanych rekinów. Marynarze, znając żarłoczność tych niewybrednych zwierząt, zawsze oczekują jakiejś niespodzianki i rzadko się mylą w swoich oczekiwaniach.

Lady Glenarvan nie chciała się przyglądać tym przerażającym „badaniom” i powróciła do swojej kajuty. Rekin jeszcze dyszał. Ogromne zwierzę miało dziesięć stóp długości i ważyło ponad sześćset funtów16. Te rozmiary i waga nie są niczym nadzwyczajnym, ale jeżeli balance fish nie jest zaliczana do olbrzymów w swojej rodzinie, to przynajmniej należy do najstraszniejszych jej przedstawicieli.

Wkrótce bez większych ceremonii rozpłatano ogromną rybę silnymi ciosami siekier. Hak doszedł aż do żołądka, całkiem zresztą pustego. Najwidoczniej zwierzę od dość dawna pościło. Zawiedzeni marynarze już zamierzali wyrzucić porąbane szczątki rekina do morza, gdy nagle uwagę bosmana przyciągnął jakiś duży przedmiot, tkwiący głęboko w jednym z jelit.

– Ej! A cóż to takiego?! – zawołał.

– To jakiś kawałek skały – odpowiedział jeden z marynarzy – który ta bestia połknęła, aby obciążyć się balastem.

– Dobre sobie! – odezwał się inny. – To jest całkiem ładna kula sztabowa17, którą ten łotr pożarł i do tej pory nie potrafił jej strawić.

– Darujcie sobie te wywody – zawołał Tom Austin, zastępca dowódcy jachtu. – Czy nie widzicie, że bestia była skończonym pijakiem, a nie chcąc nic stracić, wypiła nie tylko wino, ale jeszcze połknęła butelkę?

– Co!? – zawołał lord Glenarvan. – Rekin ma w brzuchu butelkę!?

– Prawdziwą butelkę – potwierdził bosman – ale wyraźnie widać, że nie przyniesiono jej z piwnicy!

– Zatem, Tomie, wyciągnij ją ostrożnie – poprosił lord Edward. – Butelki znajdowane na morzu często zawierają cenne dokumenty.

– Tak sądzisz? – zapytał major MacNabbs.

– Nie jestem pewny, ale przypuszczam, że tak może być.

– Wcale się nie sprzeczam – odrzekł major. – Być może odkryjemy jakąś tajemnicę.

– Zaraz będziemy wiedzieć – powiedział Glenarvan. – No i co, Tomie?

– Proszę – odparł porucznik, pokazując niekształtny przedmiot, który właśnie z wielkim trudem wydobył z wnętrzności rekina.

– Dobrze – powiedział Glenarvan. – Umyjcie to paskudztwo i przynieście do rufówki.

Tom wykonał rozkaz i butelka, znaleziona w tak niezwykłych okolicznościach, została złożona na kwadratowym stoliku, wokół którego zasiedli: lord Glenarvan, major MacNabbs, kapitan John Mangles i lady Helena, ponieważ kobieta – jak mówią – jest zawsze istotą nieco ciekawską.

Na morzu każde zdarzenie staje się wydarzeniem. Zapanowała chwila ciszy. Wszyscy patrzyli pytającym spojrzeniem na to kruche naczynie. Zawierało tajemnicę wielkiej katastrofy albo tylko mało znaczące wiadomości, powierzone igraszkom fal przez niemającego nic lepszego do roboty marynarza.

Tymczasem należało się dowiedzieć, co o tym sądzić, więc Glenarvan, nie czekając dłużej, przystąpił do zbadania butelki. Podjął przy tym wszelkie środki ostrożności wymagane w podobnych okolicznościach. Można powiedzieć, że był jak koroner18 przedstawiający wszelkie szczegóły w poważnym procesie. Lord miał rację, ponieważ pozornie najmniej znacząca wskazówka często może naprowadzić na ślad bardzo ważnego odkrycia.

Przed zbadaniem zawartości butelki najpierw obejrzano ją dokładnie z wierzchu. Miała wysmukłą szyjkę, a wokół jej solidnego wylotu nawinięty był jeszcze kawałek drutu, już nadgryziony przez rdzę. Grube szkło, zdolne wytrzymać ciśnienie kilku atmosfer, wskazywało ewidentnie, że była to butelka po szampanie. Takimi butelkami producenci z Aÿ lub Épernay19 rozbijają poręcze krzeseł, przy czym na szkle nie pokazuje się żadna najmniejsza rysa. Zatem ta butelka mogła znieść bez uszczerbku wszelkie przypadki podczas długiej podróży po morzach.

– Jest to butelka firmy Cliquot – oświadczył krótko major, a ponieważ znał się na tym doskonale, bez zastrzeżeń zaakceptowano jego opinię.

– Drogi majorze – odezwała się lady Helena – mniejsza z tym, co to za butelka, jeżeli nie wiemy, skąd dotarła.

– Dowiemy się tego, moja kochana Heleno – powiedział lord Edward – i już teraz możemy twierdzić, że przybyła z daleka. Spójrz na skamieniałe materie, które ją pokrywają, na te substancje przemienione w minerały, że tak powiem, pod wpływem działania wody morskiej! Ów zabłąkany przedmiot długo przebywał w oceanie, zanim znalazł się w brzuchu rekina.

– Nie mogę się nie zgodzić z twoim zdaniem – odezwał się major – że to kruche naczynie, pokryte kamienną pokrywą, musiało odbyć długą podróż.

– Ale skąd do nas przypłynęło? – powtórzyła pytanie lady Glenarvan.

– Poczekaj, droga Heleno, poczekaj. Z butelkami należy postępować cierpliwie. Albo bardzo się mylę, albo ona sama odpowie na wszelkie nasze pytania.

To mówiąc, Glenarvan zaczął zeskrobywać twardą powłokę ochraniającą otwór butelki. Wkrótce ukazał się korek, mocno zniszczony przez wodę morską.

– Przykra sytuacja – powiedział Glenarvan – bo jeśli we wnętrzu znajduje się jakiś papier, to będzie w bardzo złym stanie.

– Należy się tego obawiać – przytaknął major.

– Dodam także – mówił dalej lord Glenarvan – że ta źle zakorkowana butelka szybko by zatonęła. Na szczęście jednak połknął ją rekin i dostarczył nam na pokład „Duncana”.

– Zapewne dobrze się stało – odezwał się John Mangles – ale byłoby jeszcze lepiej, gdybyśmy ją wyłowili na pełnym morzu, pod prawidłowo określoną długością i szerokością geograficzną. Badając prądy atmosferyczne i morskie, można by wtedy poznać przebytą przez nią drogę. Mając jednak takiego posłańca jak ten, mając do czynienia z rekinami, które pływają, nie zważając na prądy morskie i pływy, trudno coś wywnioskować.

– Zaraz zobaczymy – odparł Glenarvan, wyjmując w tej chwili bardzo ostrożnie korek. Po kajucie rozszedł się mocny zapach soli.

– No i co? – zapytała z całą kobiecą niecierpliwością lady Helena.

– Tak, nie pomyliłem się! – rzekł lord Glenarvan. – W środku są jakieś papiery!

– Dokumenty! Dokumenty! – zawołała lady Helena.

– Niestety – mówił dalej Glenarvan – wydają się uszkodzone przez wilgoć i trudno je będzie wyciągnąć, ponieważ przylgnęły do ścian butelki.

– Stłuczmy ją – doradził MacNabbs.

– Wolałbym ją zachować nietkniętą – odparł Glenarvan.

– I ja także – dodał major.

– Niewątpliwie – powiedziała lady Helena – ale zawartość jest cenniejsza od samej butelki, więc lepiej będzie ją poświęcić dla uzyskania dokumentów.

– Niech Wasza Dostojność utrąci tylko szyjkę – rzekł John Mangles. – To pozwoli wyciągnąć dokumenty bez ich uszkodzenia.

– Dalej! Zobaczmy, mój drogi Edwardzie! – zawołała lady Glenarvan.

Trudno było postąpić w inny sposób i cokolwiek miało się zdarzyć, lord Glenarvan zdecydował się rozbić szyjkę cennej butelki. Trzeba było użyć młotka, gdyż kamienna powłoka nabrała twardości granitu. Wkrótce odłamki szkła posypały się na stół i obecni dostrzegli kilka zlepionych z sobą kawałków papieru. Glenarvan wyciągnął je bardzo ostrożnie, oddzielił od siebie i rozłożył na stole, podczas gdy lady Helena, major i kapitan skupili się wokół niego.

Rozdział II

Trzy dokumenty

Naskrawkach papieru, w połowie zniszczonych przez wodę morską, dało się rozpoznać kilka pojedynczych wyrazów, szczątki nieczytelnych linijek, prawie całkowicie zatartych. Przez kilka minut lord Glenarvan przypatrywał im się z ogromną uwagą. Obracał je na wszystkie strony, wystawiał do światła dziennego, badając najdrobniejsze ślady pisma, jakie uchroniły się przed rozmyciem wodą morską. Następnie spojrzał na swoich przyjaciół, którzy śledzili go niespokojnym wzrokiem i powiedział:

– Są tu trzy odrębne dokumenty, albo prawdopodobnie trzy kopie tego samego dokumentu, przetłumaczone na trzy języki: po pierwsze na język angielski, po drugie na francuski i po trzecie na niemiecki. Wyrazy, które ocalały, nie pozostawiają w tym względzie żadnej wątpliwości.

– Czy te wyrazy mają przynajmniej jakiś sens? – spytała lady Glenarvan.

– W tej chwili trudno zająć jakieś stanowisko, moja droga Heleno. Słowa zapisane na tych dokumentach są bardzo niekompletne.

– Może uzupełniają się nawzajem? – zasugerował major.

– Może tak jest – odezwał się John Mangles. – Trudno przypuszczać, aby woda morska zmyła wiersze tekstu w tych samych miejscach. Spróbujemy porównać jedne strzępy zdań z innymi, złożymy to w całość i w końcu znajdziemy jakiś sens.

– Tak właśnie zrobimy, ale działajmy według ustalonej metody – rzekł lord Glenarvan. – Zacznijmy od dokumentu angielskiego.

Rozmieszczenie wierszy i wyrazów w tym dokumencie było następujące:

– Niewiele z tego można wyczytać – powiedział major z zawiedzioną miną.

– Jakkolwiek by było – odparł kapitan – tekst napisano po angielsku.

– Co do tego nie ma najmniejszej wątpliwości – rzekł lord Glenarvan. – Wyrazy sink, aland, that, and, lost są nietknięte. Skipp jest wyraźnie początkiem wyrazu skipper, pozostaje tylko kwestia jakiegoś pana „Gr…”, prawdopodobnie kapitana rozbitego statku20.

– Dodajmy do tego jeszcze – powiedział John Mangles – wyrazy monit i ssistance, których wyjaśnienie jest oczywiste21.

– Zatem to już jest coś – odezwała się lady Helena.

– Niestety – odparł major – brakuje nam całych wierszy. Jak się dowiedzieć nazwy zaginionego statku i miejsca jego rozbicia?

– Dojdziemy do tego – oświadczył lord Glenarvan.

– To nie ulega wątpliwości – odpowiedział major, niezmiennie podzielający zdanie innych – ale jakim sposobem?

– Uzupełniając jeden dokument innymi.

– Więc szukajmy! – zawołała lady Helena.

Drugi kawałek papieru, bardziej uszkodzony, zawierał zaledwie kilka oderwanych wyrazów, ułożonych w ten sposób:

– To jest napisane po niemiecku – ocenił John Mangles, gdy tylko spojrzał na papier.

– Znasz ten język, Johnie? – spytał Glenarvan.

– Doskonale, Wasza Dostojność.

– Powiedz nam zatem, co znaczy tych kilka wyrazów. Kapitan z uwagą wpatrywał się w dokument, a wreszcie odezwał się w te słowa:

– Przede wszystkim możemy ustalić datę wypadku; 7Juni znaczy „siódmy czerwca”, a zestawiając to z liczbą 62, podaną w dokumencie angielskim, otrzymamy pełną datę: siódmy czerwca 1862 roku.

– Wspaniale! – zawołała lady Helena. – Niech pan mówi dalej, Johnie.

– W tym samym wierszu – kontynuował młody kapitan – widzę wyraz Glas, który zestawiony z wyrazem gow, wziętym z pierwszego dokumentu, daje nam całą nazwę Glasgow. Chodzi oczywiście o jakiś okręt z portu Glasgow.

– Ja też tak sądzę – dodał major.

– Brakuje całego drugiego wiersza – mówił dalej John Mangles – lecz w trzecim napotkałem dwa bardzo ważne wyrazy: zwei, co znaczy „dwaj”, i atrosen, albo raczej Matrosen, co w języku niemieckim znaczy „marynarze”.

– Tak więc – odezwała się lady Helena – chodziłoby o jakiegoś kapitana i dwóch marynarzy?

– Prawdopodobnie tak – odparł lord Glenarvan.

– Przyznam się Waszej Dostojności – kontynuował kapitan – że następny wyraz graus sprawia mi kłopot. Nie wiem, jak go przetłumaczyć. Może trzeci dokument pozwoli nam go zrozumieć. Jeśli chodzi o dwa ostatnie wyrazy, można bardzo łatwo je przetłumaczyć. Bringt ihnen znaczy „nieście im”, i jeżeli zestawi się te wyrazy z wyrazem angielskim, znajdującym się tak jak one w siódmej linijce pierwszego dokumentu – to znaczy słowem assistance, fraza „nieście im pomoc” nasuwa się sama.

– Tak! Nieście im pomoc! – powiedział Glenarvan. – Lecz gdzie są ci nieszczęśnicy? Do tej pory nie mamy ani jednej wskazówki co do miejsca wypadku. Scena katastrofy jest nam zupełnie nieznana.

– Miejmy nadzieję, że dokument pisany po francusku będzie bardziej zrozumiały – powiedziała lady Helena.

– Popatrzmy więc na dokument francuski – zarządził Glenarvan – a ponieważ wszyscy znamy ten język, nasze poszukiwania będą łatwiejsze.

Tak oto wyglądała kopia trzeciego dokumentu:

– Patrzcie, panowie, patrzcie! – zawołała lady Helena. – Mamy tutaj jakieś cyfry!

– Działajmy metodycznie i zacznijmy od początku – powiedział lord Glenarvan. – Pozwólcie mi notować jeden po drugim te rozrzucone i niekompletne słowa. Po pierwsze, widzę z początkowych wyrazów, że chodzi tu o trójmasztowiec, którego nazwa, dzięki dokumentom francuskiemu i angielskiemu, zachowała się w całości. To „Britannia”. Z dwóch następnych wyrazów – gonie i austral22 – jedynie ostatni ma jakieś znaczenie, które wszyscy rozumiemy.

– To jest bardzo ważny szczegół – stwierdził John Mangles. – Rozbicie statku miało miejsce na półkuli południowej.

– To nieprecyzyjne określenie – odezwał się major.

– Idę dalej – ciągnął Glenarvan. – Ach! Wyraz abor to rdzeń słowa aborder. Ci nieszczęśnicy gdzieś przybili do brzegu. Ale gdzie? Contin… Czyżby na jakiś kontynent? Cruel…!

– Cruel! – zawołał John Mangles. – Ależ to wyjaśnienie niemieckiego wyrazu graus… grausam… okrutny!

– Dalej! Kontynuujmy! – zawołał Glenarvan, którego zainteresowanie wzrastało niezmiernie, w miarę jak na jego oczach ukazywał się powoli sens tych niekompletnych słów. – Indi… czyżby chodziło o Indie, na brzeg których zostali wyrzuceni marynarze? Co znaczy ten wyraz ongit?Ach! Longitude23!Aoto szerokość: trzydzieści siedem stopni, jedenaście minut. Nareszcie! Mamy więc jakąś dokładniejszą wskazówkę.

– Ale brakuje stopnia długości geograficznej – zauważył MacNabbs.

– Nie można mieć wszystkiego naraz, drogi majorze – odparł Glenarvan. – To już dużo, że znamy dokładną szerokość geograficzną. Rękopis francuski jest zdecydowanie najbardziej kompletny z wszystkich trzech. Wydaje się, że każdy z nich jest dosłownym tłumaczeniem pozostałych, bo wszystkie zawierają tę samą liczbę wierszy. Trzeba więc teraz złożyć je razem, przetłumaczyć w tym samym języku i poszukać najbardziej prawdopodobnego, najlogiczniejszego i jak najbardziej precyzyjnego znaczenia.

– A w jakim języku chcesz dokonać tego tłumaczenia: francuskim, angielskim czy niemieckim? – zapytał major.

– We francuskim – odparł Glenarvan – gdyż większość interesujących nas wyrazów zachowała się w tym języku.

– Wasza Dostojność ma rację – powiedział John Mangles. – Tym bardziej że wszyscy znamy ten język.

– Zatem postanowione. Teraz będę pisał tekst, łącząc w całość niepełne wyrazy i fragmenty zdań, ściśle zachowując odstępy, jakimi są oddzielone i uzupełniając wyrazami, których sens nie podlega wątpliwości. Następnie porównamy i osądzimy treść tego dokumentu.

Glenarvan chwycił natychmiast za pióro i kilka minut później pokazał swoim przyjaciołom kartkę, na której nakreślono te słowa w poszczególnych linijkach:

W tej chwili wszedł jeden z marynarzy, aby powiadomić kapitana, że „Duncan” wpływa do zatoki Clyde, i poprosił o rozkazy.

– Jakie są zamiary Waszej Dostojności? – spytał John Mangles, zwracając się do lorda Glenarvana.

– Jak najszybciej dostać się do Dumbarton24, Johnie. Następnie pojadę do Londynu przedstawić ten dokument Admiralicji25, podczas gdy lady Helena powróci do Malcolm Castle.

John Mangles wydał odpowiednie rozkazy, które marynarz poszedł przekazać porucznikowi.

– Teraz, moi przyjaciele – powiedział lord Edward – prowadźmy dalej nasze poszukiwania. Natrafiliśmy na ślady jakiejś wielkiej katastrofy. Życie kilku ludzi zależy od naszej bystrości. Użyjmy więc całej inteligencji do odgadnięcia tej zagadki.

– Jesteśmy gotowi, drogi Edwardzie – odparła lady Helena.

– Przede wszystkim – mówił dalej Glenarvan – należy w tym dokumencie zwrócić uwagę na trzy odrębne rzeczy. Po pierwsze: to, co wiemy na pewno; po drugie: co możemy przypuszczać i po trzecie: to, czego nie wiemy. Cóż my wiemy? Wiemy, że trójmasztowiec „Britannia” z Glasgow zatonął siódmego czerwca 1862 roku, że dwaj marynarze i kapitan rzucili ten dokument do morza pod szerokością 37° 11’ i że wzywają pomocy.

– Zgadza się – rzekł major.

– Czego się domyślamy? – kontynuował Glenarvan. – Przede wszystkim tego, że katastrofa miała miejsce na wodach południowych. Teraz zwracam waszą uwagę na wyraz gonie. Czy nie wskazuje on na nazwę kraju, o który nam chodzi?

– Patagonia26! – wykrzyknęła lady Helena.

– Prawdopodobnie.

– Ale czy przez Patagonię przechodzi trzydziesty siódmy równoleżnik? – zapytał major.

– To łatwo sprawdzić – odparł John Mangles, rozkładając mapę Ameryki Południowej. – Tak, zgadza się; trzydziesty siódmy równoleżnik zahacza o Patagonię. Przecina Araukanię27, biegnie poprzez pampasy28 północnych terenów Patagonii i ginie w Atlantyku.

– Dobrze – powiedział Glenarvan – idźmy dalej w naszych domysłach. Dwaj marynarze i kapitan abord…,„dost”…, abordent, „dostają się”… Gdzie? Contin…,„kontynent”. Uważajcie dobrze: dostają się na kontynent, a nie na wyspę. Co się z nimi stało? Widzimy tu dwie opatrznościowe litery pr…, które mówią o ich losie. Nieszczęśnicy zostali widocznie pris, „schwytani”, lub stali się prisonniers, „więźniami”. Czyimi? Cruels Indiens, „okrutnych Indian”. Przekonałem was? Czy te słowa nie wskakują same w puste miejsca? Czy dokument nie stał się dla was bardziej zrozumiały? Czy nie rozjaśniły się wasze umysły?

Glenarvan mówił z ogromnym przekonaniem. Jego spojrzenie tchnęło całkowitą pewnością siebie. Cały jego zapał udzielił się wszystkim słuchaczom, którzy zgodnie zawołali:

– To oczywiste! To jest oczywiste!

Po krótkiej chwili milczenia lord Edward przemówił w te słowa:

– Wszystkie te przypuszczenia, moi przyjaciele, wydają się niezmiernie wiarygodne. Według mnie katastrofa miała miejsce na wybrzeżach Patagonii. Zresztą popytam w Glasgow, do jakiego portu zmierzała „Britannia”, i będziemy wiedzieli, czy mogła znaleźć się w tych okolicach.

– Och, nie musimy szukać tak daleko – powiedział John Mangles. – Mam na pokładzie roczniki „Mercantile and Shipping Gazette”, która dostarczy nam dokładnych wskazówek.

– Zobaczmy! Zobaczmy! – zawołała lady Glenarvan.

John Mangles wziął plik gazet z 1862 roku i szybko zaczął przerzucać strony. Jego poszukiwania nie trwały długo i wkrótce zadowolonym tonem powiedział:

– Trzydziesty maja 1862 roku. Peru! Callao29! Z ładunkiem do Glasgow. „Britannia”. Kapitan Grant.

– Grant! – zawołał lord Glenarvan. – Ten śmiały Szkot, który chciał założyć Nową Szkocję na wodach Pacyfiku!

– Tak – odrzekł John Mangles. – Ten sam, który w roku 1861 wsiadł w Glasgow na statek „Britannia” i o którym aż dotąd nie ma żadnych wieści.

– To już nie ulega żadnej wątpliwości! – zawołał Glenarvan. – To na pewno on! „Britannia” opuściła Callao trzydziestego maja, a siódmego czerwca, tydzień po wypłynięciu z portu, zaginęła na wybrzeżach Patagonii. Oto cała jego historia zawarta w owych szczątkach zdań, zdawałoby się nie do odczytania. Tak więc widzicie, moi przyjaciele, że sprawa ma się lepiej, niż mogliśmy wcześniej przypuszczać. Jeśli chodzi o to, czego jeszcze nie wiemy, to wszystko sprowadza się do jednej rzeczy: brakuje nam stopnia długości geograficznej.

– Który nie jest potrzebny – odezwał się John Mangles. – Skoro znamy kraj, to na podstawie samej szerokości geograficznej podjąłbym się dotrzeć prostą drogą na miejsce katastrofy.

– Zatem wiemy już wszystko? – spytała lady Helena.

– Wszystko, droga Heleno, a te białe miejsca, które woda pozostawiła pomiędzy wyrazami dokumentu, zapełnię bez żadnego kłopotu, jakbym pisał pod dyktando samego kapitana Granta.

Lord Glenarvan natychmiast chwycił za pióro i bez najmniejszego namysłu zredagował następującą, notatkę:

Siódmego czerwca 1862 roku trójmasztowiec „Britannia” z Glasgow zatonął u wybrzeży Patagonii, na półkuli południowej. Kierując się ku ziemi, dwaj marynarze i kapitan Grant próbowali dostać się na kontynent, gdzie stali się więźniami okrutnych Indian. Rzucili ten dokument pod… stopniem długości i 37°11’ szerokości geograficznej. Przyjdźcie im z pomocą, bo inaczej będą zgubieni.

– Wspaniale! Doskonale, drogi Edwardzie! – powiedziała lady Helena. – Jeśli ci nieboracy zobaczą kiedyś swoją ojczyznę, to tobie będą zawdzięczać to szczęście.

– Z pewnością znowu ją zobaczą – odparł Glenarvan. – Dokument jest zbyt przejrzysty, zbyt jasny, zbyt oczywisty, aby Anglia zawahała się przyjść z pomocą trzem swoim synom porzuconym na opuszczonym wybrzeżu. To, co uczyniła dla Franklina30 i tylu innych, zrobi dziś dla rozbitków ze statku „Britannia”!

– Ale ci nieszczęśnicy – odezwała się lady Helena – mają niewątpliwie rodziny, które opłakują ich stratę. Być może biedny kapitan Grant ma żonę, dzieci…

– Masz rację, moja droga, i podejmuję się powiadomić ich, że jeszcze nie została utracona cała nadzieja. Teraz, moi przyjaciele, wejdźmy na rufówkę, ponieważ zbliżamy się do portu.

Rzeczywiście „Duncan” zwiększył szybkość. W tej chwili podążał wzdłuż brzegów wyspy Bute, pozostawiając po prawej burcie31 zamek Rothesay z jego przemiłym miasteczkiem, położonym w urodzajnej dolinie. Następnie wpłynął w zwężenia zatoki, na wysokości Greenock dokonał zwrotu i o szóstej wieczorem rzucił kotwicę u stóp bazaltowej skały w Dumbarton, na której szczycie stał sławny zamek Wallace’a32, szkockiego bohatera.

Tam czekał powóz zaprzężony w konie pocztowe, który miał odwieźć lady Helenę i majora MacNabbsa do Malcolm Castle. Lord Glenarvan, uścisnąwszy swą młodą żonę, wsiadł do pociągu pospiesznego udającego się do Glasgow.

Jeszcze przed odjazdem powierzył szybszemu środkowi komunikacji ważną wiadomość i po kilku minutach telegraf elektryczny dostarczył do redakcji gazet „Times” i „Morning Chronicle”33 ogłoszenie następującej treści:

Po informacje o losie trójmasztowca „Britannia”, który wypłynął z Glasgow pod kapitanem Grantem, należy się zwrócić do lorda Glenarvana, Malcolm Castle, Luss, hrabstwo Dumbarton, Szkocja.

Rozdział III

Malcolm Castle

Zamek Malcolm, jeden z najbardziej poetycznych zamków Highlands34, położony był przy wiosce Luss, dominującej nad piękną doliną. Jego granitowe mury nurzały się w przezroczystych wodach jeziora Lomond. Od niepamiętnych czasów należał do rodziny Glenarvanów, która w ojczyźnie Rob Roya i Fergusa MacGregora35 zachowała gościnne obyczaje dawnych bohaterów Waltera Scotta. W czasach, kiedy w Szkocji dokonywała się rewolucja socjalna, usunięto znaczną liczbę dzierżawców, którzy nie mogli płacić dawnym naczelnikom klanów zbyt wygórowanych czynszów. Jedni poumierali z głodu, drudzy zostali rybakami, jeszcze inni wyemigrowali. Zapanowała powszechna rozpacz. Tylko rodzina Glenarvanów zachowała przekonanie, że dotrzymanie słowa obowiązuje zarówno wielkich, jak i małych, i nie naruszyła swych stosunków z dzierżawcami. Ani jeden z nich nie porzucił rodzinnej strzechy, oglądającej jego narodziny. Nikt nie opuścił ziemi, w której spoczywali jego przodkowie. Wszyscy pozostali w klanie swych dawnych panów. Dlatego nawet w tej epoce niechęci i waśni rodzina Glenarvanów miała na służbie jedynie samych Szkotów, tak w zamku Malcolm, jak i na pokładzie „Duncana”. Wszyscy byli potomkami wasali rodzin MacGregor, MacFarlane, MacNabbs, Mac-Naughtons, to znaczy byli dziećmi hrabstw Stirling i Dumbarton. Dzielni ci ludzie byli oddani swemu panu duszą i ciałem, a niektórzy mówili jeszcze językiem Celtów starej Kaledonii36.

Lord Glenarvan posiadał ogromną fortunę. Używał jej hojnie w celach dobroczynnych. Jego dobroć przewyższała nawet fortunę, gdyż pierwsza była nieskończona, podczas gdy druga siłą rzeczy była ograniczona. Pan Luss, laird37Malcolm, był reprezentantem swego hrabstwa w Izbie Lordów. Jednak ze swoimi przekonaniami jakobity, mało dbający o przypodobanie się dynastii hanowerskiej38, był źle widziany przez angielskich mężów stanu, zwłaszcza z tego powodu, że trzymał się starych obyczajów przodków i energicznie opierał się naruszaniu praw politycznych przez „tych z południa”.

Przy tym wszystkim jednak lord Edward Glenarvan nie był człowiekiem zacofanym ani słabego ducha czy miernej inteligencji. Przeciwnie, bramy jego hrabstwa stały otworem dla wszelkiego postępu. W duszy pozostawał jednak Szkotem i właśnie dla sławy Szkocji brał udział na swoich jachtach we wszystkich regatach ogłaszanych przez Royal Thames Yacht Club.

Edward Glenarvan miał trzydzieści dwa lata. Był wysokim mężczyzną o nieco surowych rysach twarzy, lecz nadzwyczaj łagodnym spojrzeniu. Cała jego postać była odbiciem góralskiej poezji. Uważano go za niezmiernie odważnego, przedsiębiorczego i rycerskiego Fergusa z XIX wieku, ale jednocześnie dobrego ponad wszystko człowieka, lepszego nawet od świętego Marcina, gdyż potrafił oddać cały swój płaszcz39 biednym ludziom górzystych terenów Szkocji.

Lord Glenarvan był żonaty zaledwie od trzech miesięcy. Poślubił pannę Helenę Tuffnel, córkę słynnego podróżnika Williama Tuffnela, jednej z licznych ofiar nauki geograficznej i namiętności do dokonywania odkryć.

Panna Helena nie należała do rodziny szlacheckiej, ale była Szkotką, co w oczach lorda Glenarvana miało większą wartość niż wszystkie szlachectwa. Tę młodą, ładną, odważną i oddaną mu dziewczynę pan na włościach Luss uczynił towarzyszką swego życia. Poznał ją pewnego dnia jako samotną sierotę, prawie bez majątku, mieszkającą samotnie w ojcowskim domu w Kilpatrick. Zrozumiał, że biedna dziewczyna będzie dzielną żoną i natychmiast ją poślubił. Panna Helena miała dwadzieścia dwa lata. Ta młoda osóbka była blondynką o oczach jasnoniebieskich jak wody szkockich jezior w piękny wiosenny poranek. Jej miłość do męża była jeszcze większa niż wdzięczność. Kochała go tak, jakby to ona była bogatą dziedziczką, a on ubogim, opuszczonym sierotą. Jeśli chodzi o dzierżawców i służbę, to byli gotowi oddać swoje życie za tę, którą nazywali „naszą dobrą panią z Luss”.

Lord Glenarvan i lady Helena żyli szczęśliwie w Malcolm Castle, pośród wspaniałej, dzikiej przyrody Highlands, spacerując po cienistych alejkach obsadzonych kasztanami i sykomorami40 aż do brzegów jeziora, gdzie rozbrzmiewały jeszcze echem pibrochs41 dawnych czasów, lub wędrując pośród opustoszałych wąwozów, gdzie w wiekowych kamieniach była zapisana historia Szkocji. Niekiedy błądzili po modrzewiowych czy brzozowych laskach, pośród rozległych równin pokrytych pożółkłym wrzosem. Innym razem wdrapywali się na strome szczyty Ben Lomond42 albo przebiegali konno poprzez opustoszałe glens43, badając, poznając i podziwiając tę poetyczną okolicę, dotąd jeszcze nazywaną „krainą Rob Roya”, i jej wszystkie słynne miejsca, tak wspaniale opiewane przez Waltera Scotta. Wieczorem, przy zapadającym zmroku, gdy na horyzoncie zapalała się „latarnia MacFarlane’a44, wędrowali wzdłuż bartazennes, starej kolistej galerii, otaczającej wieńcem strzelnic zamek Malcolm. Tam, zamyśleni, zapomniani, jakby byli sami na świecie, siedzieli na jakimś samotnym głazie wśród ciszy natury, pod bladymi promieniami księżyca, podczas gdy noc zakrywała pociemniałe wierzchołki gór. Trwali pogrążeni w tym czystym uniesieniu i głębokim zachwycie, którego tajemnicę znają na ziemi tylko kochające się serca.

W ten sposób minęły pierwsze miesiące ich małżeństwa. Lord Glenarvan nie zapomniał jednak, że jego żona była córką wielkiego podróżnika. Domyślał się, że lady Helena musiała zachować w sercu wszelkie zamiłowania swego ojca, i nie mylił się. „Duncan” został zbudowany jedynie po to, aby powieźć lorda i lady Glenarvan w najpiękniejsze na świecie krainy: na wody Morza Śródziemnego, a nawet do wysp Archipelagu45. Łatwo sobie wyobrazić radość lady Heleny, kiedy mąż oddał „Duncana” pod jej rozkazy! Bo rzeczywiście, czy istnieje większe szczęście niż zawiezienie swojej miłości w prześliczne regiony Grecji i spędzenie miesiąca miodowego na czarownych wybrzeżach Wschodu?

Teraz jednak lord Glenarvan pojechał do Londynu. Ponieważ chodziło o ocalenie nieszczęsnych rozbitków, ta chwilowa nieobecność męża bardziej niecierpliwiła, niż zasmucała lady Helenę. Następnego dnia rano depesza od męża dawała nadzieję na jego szybki powrót, ale wieczorem nadszedł list donoszący o przedłużeniu pobytu. Propozycje lorda Glenarvana napotkały pewne trudności. Po dwóch dniach nadszedł kolejny list, w którym lord Glenarvan nie ukrywał swego niezadowolenia z postawy Admiralicji.

Od tego dnia lady Helena zaczęła się niepokoić. Wieczorem, gdy była sama w swoim pokoju, wszedł intendent zamku, pan Halbert, i zapytał, czy nie zechciałaby przyjąć jakiejś młodej dziewczyny i małego chłopca, którzy pragną rozmawiać z lordem Glenarvanem.

– Czy to mieszkańcy okolicy? – spytała lady Helena.

– Nie, proszę jaśnie pani, bo ich nie znam – odpowiedział intendent. – Do Balloch przyjechali pociągiem, a z Balloch do Luss przyszli pieszo.

– Poproś, aby weszli, Halbercie – zdecydowała lady Glenarvan.

Intendent wyszedł. Kilka chwil później do pokoju lady Heleny wprowadzono dziewczynę i chłopca. Byli to brat i siostra. Nie można było w to wątpić, tak byli do siebie podobni. Siostra miała szesnaście lat. Jej ładna, chociaż nieco zmęczona twarz, oczy, po których widać było, że często płakała, zrezygnowana, ale jednocześnie dzielna postawa, skromny, lecz czysty ubiór – wszystko przemawiało na jej korzyść. Trzymała za rękę dwunastoletniego chłopca o rezolutnej minie, który chciał uchodzić za opiekuna siostry. Doprawdy, ktokolwiek by uchybił jego siostrze, miałby do czynienia z tym szlachetnym malcem!

Siostra, znalazłszy się przed obliczem lady Heleny, była trochę zmieszana, lecz pani Glenarvan szybko zabrała głos.

– Chcieliście mi coś powiedzieć? – zapytała, dodając spojrzeniem odwagi młodej dziewczynie.

– Nie – odparł chłopiec zdecydowanym głosem. – Nie pani, lecz samemu lordowi Glenarvanowi.

– Niech mu pani wybaczy – odezwała się wówczas dziewczyna, wymownie spoglądając na brata.

– Lorda Glenarvana nie ma w zamku – odpowiedziała lady Helena – lecz jestem jego żoną i mogę go zastąpić…

– Pani jest lady Glenarvan? – zdumiała się młoda dziewczyna.

– Tak, moja panno.

– Żona lorda Glenarvana z Malcolm Castle, który zamieścił w „Timesie” ogłoszenie donoszące o katastrofie „Britannii”?

– Tak, tak! – pospiesznie potwierdziła lady Helena. – A wy…

– Jestem panna Mary Grant, pani, a to mój brat Robert.

– Panna Grant! Panna Grant! – zawołała lady Helena, przyciągając dziewczynę do siebie, ściskając jej ręce i całując ładne policzki malca.

– Pani – powiedziała dziewczyna – co pani wie o nieszczęściu mojego ojca? Czy on żyje? Czy go kiedyś zobaczymy? Niech mi pani powie, błagam!

– Moje drogie dziecko – rzekła lady Helena. – Niech mnie Bóg broni, abym w takich okolicznościach miała dać lekkomyślną odpowiedź. Nie chciałabym czynić wam złudnej nadziei…

– Proszę mówić, pani, proszę mówić! Jestem odporna na ból i wszystkiego mogę wysłuchać!

– Moje drogie dziecko – odparła lady Helena – niewielka jest ta nadzieja, ale z pomocą Boga, który potrafi wszystko, możliwe, że pewnego dnia znowu zobaczycie swego ojca.

– Mój Boże! Mój Boże! – zawołała panna Grant, nie mogąc powstrzymać łez, podczas gdy Robert okrywał pocałunkami dłonie lady Heleny.

Gdy minęły pierwsze wybuchy bolesnej radości, dziewczyna zarzuciła lady Glenarvan niezliczonymi pytaniami. Pani Glenarvan opowiedziała jej historię znalezienia dokumentu, jak to się stało, że „Britannia” zaginęła na wybrzeżach Patagonii, w jaki sposób po rozbiciu się statku kapitan i dwóch marynarzy, jedyni, którzy pozostali przy życiu, zdołali dotrzeć na kontynent. W końcu opowiedziała o tym, jak cały świat błagają o pomoc w tym dokumencie napisanym w trzech językach i powierzonym kaprysom Oceanu Spokojnego.

W czasie gdy mówiła, Robert Grant pożerał wzrokiem lady Glenarvan, jakby jego życie zawieszone było na jej ustach. Dziecięca wyobraźnia kreśliła straszliwe obrazy, na których jego ojciec stawał się ofiarą. Widział go na pokładzie „Britannii”, tonął razem z nim w głębinach wód, czepiał się z nim urwistych skał wybrzeża i zziajany wlókł się po piasku poza zasięg fal. Kilka razy podczas tej opowieści przytulał się do siostry, a z jego ust wydobywały się okrzyki:

– Och, tatusiu! Mój biedny tatusiu!

Jeśli chodzi o Mary Grant, to splotła dłonie i słuchała w całkowitym milczeniu. Dopiero w chwili, w której zakończyło się opowiadanie, rzekła:

– Pani Glenarvan! Ten dokument! Proszę mi pokazać ten papier!

– Już go nie mam, moje drogie dziecko – odparła lady Helena.

– Już go pani nie ma?

– Nie. W interesie waszego ojca lord Glenarvan musiał zabrać go do Londynu; lecz zapewniam cię, że powtórzyłam słowo w słowo treść rękopisu, a także to, jak doszliśmy do tego, że udało się nam odczytać jego właściwy sens. Pomiędzy prawie nieczytelnymi szczątkami zdań woda morska nie zniszczyła kilku cyfr, lecz niestety długość geograficzna…

– Obejdziemy się bez niej! – zawołał chłopiec.

– Tak, panie Robercie – potwierdziła lady Helena, uśmiechając się na widok takiej determinacji. – Panno Grant, w tej chwili wszystkie szczegóły tego dokumentu są pani znane tak samo jak mnie.

– Zgoda, proszę pani – odparła dziewczyna – ale chciałabym zobaczyć pismo mego ojca.

– Zatem jutro, być może bowiem jutro powróci lord Glenarvan. Mój mąż wziął z sobą ten dokument i chciał go przedstawić komisarzom Admiralicji, aby ich zachęcić do natychmiastowego wysłania okrętu na poszukiwanie kapitana Granta.

– Czy to możliwe, lady Glenarvan!? – zawołała młoda dziewczyna. – Zrobiliście to dla nas?

– Tak, moja droga, i lada moment oczekuję przybycia mego męża.

– Pani! – rzekła dziewczyna tonem głębokiej wdzięczności i religijnego żaru. – Niech Bóg pobłogosławi lordowi Glenarvanowi i pani!

– Drogie dziecko – odpowiedziała lady Helena – nie zasługujemy na żadną wdzięczność. Każdy, kto byłby na naszym miejscu, zrobiłby to samo co my. Może spełnią się nadzieje, które pozwoliłam sobie w was rozbudzić! Tymczasem do powrotu lorda Glenarvana pozostańcie w zamku…

– Proszę pani – odparła dziewczyna – nie chciałabym nadużywać życzliwości, jaką pani okazuje obcym…

– Obcym! Moje drogie dziecko, ani twój brat, ani ty nie jesteście obcymi w tym domu i pragnę, aby po powrocie lord Glenarvan mógł powiedzieć dzieciom kapitana Granta o tym, co będzie zrobione dla ocalenia ich ojca.

Nie mogli odmówić propozycji uczynionej z głębi serca. Postanowiono więc, że miss Grant i jej brat Robert poczekają w Malcolm Castle na powrót lorda Glenarvana.