The Idea of Catholic University In the Reborn Poland

Dominacja empirycyzmu logicznego w połowie XX stulecia nie zapowiadała głębokiej zmiany, która miała nadejść w filozofii analitycznej. W 1980 roku, w jednym z artykułów w amerykańskim tygodniku „Times”, można było przeczytać: „[…] ma miejsce cicha re­wolucja myśli, której jeszcze dwie dekady wcześniej nikt nie mógł przewidzieć: Bóg wraca! Co ciekawsze, nie dzieje się to w kręgu teologów czy zwykłych wiernych […], ale w kołach akademickich filozofów”. Jedną z centralnych postaci tej rewolucji jest, zdaniem autora artykułu, Alvin Plantinga.
Niniejsza praca będzie traktować o klasycznych argumentach za istnieniem Boga (ontologicznym, kosmologicznym i teleologicznym). Spróbujemy na nie spojrzeć oczami samego Plantingi.
Kim jest Alvin Plantinga? Filozof ten jest wciąż mało znany w Polsce, jego prace nie znalazły jeszcze należytego uznania w naszym kręgu kulturowym. Polskiemu czytelnikowi dostępna jest tylko jedna praca Plantingi i to wcale nie ta najważniejsza. Gdyby chcieć go z kimś porównać, od razu przychodzi nam na myśl osoba emerytowanego profesora Uniwersytetu w Oksfordzie, wybitnego filozofa i cenionego apologety chrześcijaństwa – Richarda Swinburne’a.

(fragment Wstępu autora)

Czym jest asceza i czy we współczesnym świecie jest jeszcze dla niej miejsce? Czy może mieć ona wymiar filozoficzny oraz etyczny – być asc-etyką? Jaki jest związek ascezy z etyką umiaru? Jakie wartości związane są z ascezą? Książka jest próbą odpowiedzi na te pytanie na podstawie filozoficznych i etycznych analiz, z duża dozą przekonania, że to właśnie filozofia i etyka mogą być dziś siłą dającą ludziom coś dobrego; podejmuje problematykę nadmiaru we współczesnym świecie, a także kryzysu wynikającego z przesytu. Jest w dużej mierze ujęciem aksjologicznym, koncentrującym się na wartościotwórczym wymiarze ascetycznych umiejętności. Asceza jest tu przedstawiona jako sposób życia w odniesieniu do autoedukacji, ekowartości oraz etyki codzienności. Stara się znaleźć punkty oparcia dla poszukiwań osobistej równowagi pomiędzy wystarczalnością a nienasyceniem. Jednak przede wszystkim książka jest zachętą do współmyślenia: do ochłonięcia z przesytu bezrefleksyjności na rzecz namysłu nad znaczeniem naszej etycznej kondycji.

Autor analizuje zakres obowiązywania zasad sprawiedliwości w stosunkach międzynarodowych. Bada struktury argumentacyjne liberalnych koncepcji sprawiedliwości międzynarodowej, rekonstruując postulowany przez nie zakres praw i obowiązków, jakie powinny obowiązywać aktorów stosunków międzynarodowych. Teorie te zakładają odmienne ontologie i aksjologie (indywidualne lub grupowe) i udzielają różnych odpowiedzi w kwestii dystrybucji praw i obowiązków w stosunkach międzynarodowych.

The author analyzes the scope of the validity of principles of justice in international relations. He examines the argumentative structures of liberal concepts of international justice, reconstructing those rights and obligations presented, which should be imposed on actors of international relations. These theories assume different ontologies and axiologies (individual or group) and provide various answers in the matter of the distribution of rights and duties in international relations.

Książka jest komentarzem fragmentu „Księgi rodzaju” Starego Testamentu, w którym stary Patriarcha Abraham zostaje postawiony w obliczu nakazu Boga do uśmiercenia swojego syna Izaaka. Duńczyk zarysowuje tu w sposób niebanalny, a jednocześnie przejmujący, tak zwaną sytuację konfliktową, doniosły problem etyczny, wskazując jednocześnie na różne sposoby jej rozstrzygania, jako że od czasu zamordowania Abla w izraelskiej społeczności obowiązywała norma „nie zabijaj”, a teraz ten sam Normodawca żąda dokonania zabójstwa, który to czyn ma się okazać ofiarą, a nakaz ma być próbą wiary. Na temat wyżej zarysowany napisano dziesiątki książek i setki artykułów, ponadto powstała cała galeria malarstwa pędzla najbardziej znanych europejskich malarzy, żeby wspomnieć choćby Rembrandta czy Caravaggio, a w XX wieku na przykład M. Chagalla.

Dlaczego ludzie wierzą w bzdury? Czym nauka różni się od pseudonauki? Jak odróżnić fakt od fantazji, lekarstwo od ściemy, wiedzę od bredni? BUJDA NA RESORACH to napisany przystępnym językiem przewodnik po metodologii naukowej oraz tak zwanym problemie demarkacji, czyli kwestii systematycznego odróżnienia nauki od tego, co tylko naukę udaje. Massimo Pigliucci – filozof, sceptyk i biolog ewolucyjny – poszukuje zdroworozsądkowej koncepcji nauki, aby wyposażyć czytelnika w osobisty „wykrywacz bredni”, który pozwoli mu zorientować się w zalewie sprzecznych informacji, fałszywych teorii i niepotwierdzonych hipotez. Opierając się na licznych studiach przypadków, autor omawia między innymi istotę i ograniczenia metody naukowej, rolę ekspertów w nauce i poza nią, narzędzia myślenia krytycznego oraz poglądy pseudonaukowe, których rosnąca popularność ma obecnie opłakane skutki.
W dobie powszechnego dostępu do informacji i równie powszechnego kryzysu zaufania znajomość tych zagadnień staje się moralnym obowiązkiem, ponieważ, jak przekonuje autor we Wprowadzeniu:
„[…] nauka jest zbyt potężna i zbyt ważna, pseudonauka zaś zbyt powszechna i zbyt szkodliwa, by otwarte społeczeństwo mogło w tej materii pozwolić sobie na ignorancję”.

Przedmiotem rozmowy jest określenie zalety duchowej, którą Hellenowie nazywali „sofrozyne”, a której polski język nie umie nazwać jednym wyrazem. Nie tylko polski, zresztą. Kłopot z tym wyrazem mają i Francuzi, i Niemcy, i Anglicy, toteż oddają go wieloma różnymi wyrazami w różnych miejscach. Etymologicznie wywodzi się ten wyraz z homeryckiego „saofrozyne”, a to oznacza taką odporność intelektu, że on zostaje cały, nie uszkodzony w swej funkcji kierowania człowiekiem, chociażby w nas szalały nawet burze afektów. Zatem jest to, mówiąc po polsku, zdolność do kierowania się zawsze rozumem, a więc roztropne zrównoważenie, jest to i panowanie nad sobą, i umiarkowanie, opanowanie wewnętrzne, wstrzemięźliwość, i takt, i równowaga wewnętrzna, roztropność, rozsądek, rozwaga.