Dzienniki. 1939–45. Tom 6

Biografia bezkonkurencyjnych ukraińskich pięściarzy, którzy dali się poznać jako zręczni biznesmeni i filantropi, angażujący się w różne projekty charytatywne. Starszy z nich, Witalij, od dawna aktywny politycznie, zasłynął w czasie dramatycznych wydarzeń na kijowskim Majdanie. Wszechstronnie wykształcony, podobnie jak jego brat Wołodymyr, w 2014 oku zwyciężył w walce o fotel mera Kijowa. W barwnej opowieści o słynnych braciach znajdziemy nie tylko kulisy ich bokserskiej kariery, ale również wiele smaczków z ich prywatnego i publicznego życia: wielkie pieniądze, wielką miłość, porachunki gangsterskie, brudną politykę i wydarzenia historyczne, które na zawsze odmieniły ich życie

Trzeci i ostatni tom epopei o Marynie Mniszchównie, która jako jedyna Polka włożyła na głowę koronę carów. Dzieje tej kobiety - o bezsprzecznie silnej osobowości - obarczone niecodziennymi uwarunkowaniami politycznymi i religijnymi, obfitowały w przygody zaiste niezwykłe. W podaniach rosyjskiego ludu przetrwała do dzisiaj jako „wiedźma złowieszcza”, „kobieta ohydnie zepsuta”, „awanturnica”, „polska intrygantka”, „czarownica”, „trucicielka” i „rozpustnica”. Mimo że zarówno rosyjscy, jak i polscy pisarze obrzucali ją najrozmaitszymi oskarżeniami, Maryna Mniszchówna od wieków nie przestaje fascynować tajemniczością i tragizmem swego losu. Młoda, piękna, zagadkowa, która wolała śmierć od hańby...

Te wspomnienia przeczą wielu stereotypom na temat postawy Żydów podczas II wojny światowej. Mówią również niewygodną prawdę o polskim antysemityzmie, odsłaniają napięcia polsko--ukraińskie, ale przede wszystkim pokazują okrucieństwo Sowietów wobec podbitych narodów: Polaków, Ukraińców, Żydów. Po wejściu wojsk sowieckich na Kresy Wschodnie, jak pisze Salomon Leder: „całe życie stało się w treści i formie wulgarne, nieznośne”. A wszelki opór skutkował utratą życia lub co najmniej wolności. Barbarzyński najazd Rosji na Ukrainę rozpoczęty 24 lutego 2022 potwierdził niestety tragiczną aktualność przesłania Autora tu i teraz. Przeprowadzone niedawno „referenda” w Chersoniu, Zaporożu i innych miastach Ukrainy mające sankcjonować aneksję tych terytoriów przez Rosję jako żywo przypominają opisy działań władz sowieckich we Lwowie w 1939 roku. Apologetyka stalinizmu doprowadziła we współczesnej Rosji do analogicznej pogardy dla praw człowieka jako
jednostki i instrumentalnego stosowania prawa do sankcjonowania bezprawia jak te, o których pisał dr Leder w odniesieniu do lat 40. XX wieku. Rzeczywistość, jaką widzimy 80 lat później w Europie, niestety potwierdza, że świadectwa takie jak niniejsza relacja są potrzebne dzisiaj bardziej niż kiedykolwiek.

Arcydzieło true crime o najgłośniejszej szkolnej strzelaninie

Eric Harris i Dylan Klebold wyglądali na zwykłych licealistów. Chodzili do szkoły na przedmieściach Denver, umawiali się z dziewczynami – lub próbowali je podrywać – i podłapywali pierwsze prace. Lada chwila mieli iść na studia. Jednak na wiele miesięcy przed balem maturalnym zaczęli planować zamach bombowy na swoich rówieśników. Zrobili to 20 kwietnia 1999 roku. Bomby nie wybuchły, więc zastrzelili dwanaścioro uczniów i nauczyciela, ranili jeszcze dwadzieścia cztery osoby. To wydarzenie przeszło do historii jako masakra w liceum Columbine. Właśnie do tej tragedii porównywano wszystkie kolejne strzelaniny w amerykańskich szkołach.

Dave Cullen był jednym z pierwszych dziennikarzy na miejscu zdarzenia. Dokumentował tę książkę aż dziesięć lat, demaskując wszystkie narosłe wokół tej sprawy mity i przyglądając się losom zmagającej się z dramatem lokalnej społeczności. Korzystając z obszernego materiału dowodowego, stworzył wielokrotnie nagradzany klasyk współczesnego reportażu. To historia drogi do morderstwa, ale też krzepiąca opowieść o gojeniu się ran i nadziei.

W 2017 roku dziennikarka Shiori Ito publicznie wyznała, że dwa lata wcześniej została zgwałcona przez uznanego dziennikarza, Noriyukiego Yamaguchiego. Czarna skrzynka to szczery zapis zmagań z systemem – trudnym, upokarzającym dochodzeniem oraz z góry skazanym na porażkę procesem karnym. A także opowieść o traumie i braku zrozumienia, którego doświadczyła ze strony społeczeństwa i bliskich osób.

Książka Ito wzburzyła opinią publiczną i stała się katalizatorem ruchu #MeToo w Japonii. Oprócz głosów poparcia autorkę zalała też fala krytyki. Sprawa miała swój finał dopiero w 2019 roku – gdy Ito wygrała proces cywilny przeciwko Yamaguchiemu.

Czarna skrzynka to lektura trudna, ale inspirująca – dowód na to, że bez względu na wszystko, warto walczyć o to, żeby prawda wyszła na jaw. Trudno mówić o współczesnym japońskim feminizmie bez książki Shiori Ito.

Wydanie opatrzone posłowiem Karoliny Bednarz.

Polska szeptucha, szamanka z Mozambiku, norweski strażnik Yggdrasila, pół Komancz, pół Aztek z Kalifornii, para z indyjskiej komuny w Auroville, a także babcia autorki – dzieli ich cały świat, ale łączy jedno: miłość do drzew i niemal symbiotyczny z nimi związek.

Iza Klementowska udaje się w różne strony świata – zachód, wschód, północ oraz południe – i poznaje ludzi, których więź z przyrodą, głównie drzewami, daleko wykracza poza zwyczajność. Którzy wykorzystują tę więź do leczenia nie tylko innych ludzi, ale również całego ekosystemu. Rodzaj i siła tych relacji są czasem trudne do wytłumaczenia, a nawet zrozumienia.

Z drugiej strony człowiek od wielu lat zakłóca równowagę w przyrodzie, jakby nie do końca wierzył, że to, co robi, może mieć daleko idące konsekwencje. Jakby ludzkości, która w porównaniu z drzewami, żyje wręcz śmiesznie krótko, nie starczało wyobraźni. A przecież – jak powiedział autorce Frank, któremu już od ponad trzydziestu lat udaje się na pustyni sadzić i utrzymywać przy życiu gaje palmowe – „jesteśmy chodzącymi roślinami”.

Bo czy można zaprzyjaźnić się z drzewem? Czym lub kim są w ogóle drzewa? Co czują? I kim my jesteśmy dla nich oraz co możemy zrobić dla naszego wspólnego dobra?

Poruszające historie współistnienia światów przyrody i człowieka – do takiego stopnia przenikania, że aż gubią się wszelkie granice.

Urszula Zajączkowska

Nie ma pojedynczego drzewa, jest tylko las. Tak samo nie istnieje samotny człowiek, jest tylko społeczność: człowiek w relacji. Z innymi ludźmi, ale też z innymi życiami, w tym – drzewami. Dzisiaj lubimy temu zaprzeczać: człowiek to istota wyższa, osobna, która przyrodę może co najwyżej zwiedzać. Jednak dopóki nie wrócimy do tej fundamentalnej więzi z naturą, nie będziemy szczęśliwi. Pierwszy krok ułatwią bohaterowie reportażu Izy Klementowskiej, którzy są tam, gdzie wszyscy powinniśmy być.

Łukasz Długowski, Mikrowyprawy