Rozbitek z "Cynthii" ebook

Juliusz Verne

André Laurie

Rozbitek z „Cynthii”

Przełożył i przypisami opatrzył Janusz Pultyn

Sto dwudziesta druga publikacja elektroniczna wydawnictwa JAMAKASZ

Tytuł oryginału francuskiego: L’épave du Cynthia

© Copyright for the Polish translation by Janusz Pultyn, 2023

25 ilustracji, w tym 6 kart tablicowych kolorowych: George Roux; (zaczerpnięte z XIX-wiecznego wydania francuskiego)

Redakcja: Marzena Kwietniewska Talarczyk

Konwersja do formatów cyfrowych: Mateusz Nizianty

Patron serii „Biblioteka Andrzeja”:

Polskie Towarzystwo Juliusza Verne’a 

Wydanie I 

© Wydawca: JAMAKASZ

Ruda Śląska 2023

ISBN 978-83-66980-87-7

Wstęp

Rozbitek z „Cynthii” to pierwsza i jedyna powieść tandemu Verne–Laurie, w której ten drugi autor figuruje na okładce. W dwóch poprzednich (Pięćset milionów begum i Gwiazda Południa) został pominięty, między innymi dlatego, że wkład Juliusza Verne’a w ich opracowanie, na podstawie wyjściowego materiału dostarczonego przez Andrégo Laurie, był znaczny. Natomiast w przypadku ich trzeciej wspólnej książki Czarodziej z Nantes ograniczył się jedynie do jej gruntownego przeredagowania.

Powieść w duchu Przygód kapitana Hatterasa, której ostatnie szlify nadał autor „Niezwykłych Podróży”, napisał młodszy o szesnaście lat były komunard, zesłaniec, pisarz, tłumacz i dziennikarz Paschal Grousset (1844-1909). Używał on wielu pseudonimów, a André Laurie był jednym z nich. Z Juliuszem Verne’em poznał się dzięki Jules’owi Hetzelowi, w którego wydawnictwie publikował swe utwory, gdy po ucieczce z katorgi w Nowej Kaledonii osiadł w Londynie.

Niewielkie objętościowo dzieło Lauriego i Verne’a drukowane było w odcinkach na łamach „Magasin d’Éducation et Récréation” od 1 stycznia do 15 listopada 1885 roku i zaraz po zakończeniu serialu prasowego trafiło do rąk czytelników w formie książki, ozdobionej ilustracjami George’a Roux. Tom ten nie zaliczał się do serii „Niezwykłe Podróże”.

Po polsku Rozbitek z „Cynthii” ukazał się do tej pory dwa razy. Co ciekawe oba wydania, choć w różnych przekładach, pojawiły się równolegle w tym samym 1990 r. Tłumaczenie Aleksandry Mańki-Chmury wyszło w Wydawnictwie „Śląsk”, zaś Izabelli Rogozińskiej w warszawskiej Spółce Wydawniczo-Księgarskiej.

dr Krzysztof Czubaszek

prezes Prezes Polskiego Towarzystwa Juliusza Verne’a

Rozdział I

Przyjaciel pana Malariusa

Ani w Europie, ani nigdzie indziej nie ma przypuszczalnie uczonego, którego oblicze byłoby bardziej znane publicznie aniżeli twarz doktora Schwaryencrony1 ze Sztokholmu; jego portret, drukowany przez sprzedawców, widnieje pod znakiem fabrycznym należącego doń przedsiębiorstwa na milionach butelek zamkniętych zielonym lakiem i docierających do najdalszych krańców globu.

Prawdomówność każe napisać, że te butelki zawierają wyłącznie olej z wątroby dorsza, ceniony, a nawet dobroczynny lek, przynoszący mieszkańcom Norwegii każdego roku zysk w kwocie mającej od siedmiu do ośmiu cyfr, podawanej w kroner2, czyli „koronach”, z których każda odpowiada wartości jednego franka3 trzydziestu dziewięciu centymów.

Dawniej wytwarzaniem oleju zajmowali się rybacy. Dziś sposoby jego pozyskiwania są bardziej naukowe, a księciem tej szczególnej branży jest właśnie doktor Schwaryencrona.

Nie ma nikogo, kto nie rozpoznałby tej spiczastej brody, tej pary okularów, tego haczykowatego nosa i tej czapki ze skóry wydry. Grawiura4 portretu może i nie jest najlepsza, ale na pewno cechuje ją uderzające podobieństwo do doktora. Dowodem tego jest wydarzenie, do jakiego doszło pewnego dnia w szkole podstawowej w Noroë5 na zachodnim wybrzeżu Norwegii, kilka lig6 od Bergen7.

Właśnie wybiła godzina druga po południu. Uczniowie w dużej klasie z pokrytą piaskiem podłogą – dziewczynki siedziały po lewej stronie, a chłopcy po prawej – śledzili na czarnej tablicy wywody pewnej teorii przedstawianej im przez nauczyciela, pana Malariusa, gdy nagle drzwi się otworzyły i na progu ukazała się futrzana pelisa8, futrzane buty, futrzane rękawiczki oraz czapka ze skóry wydry.

Uczniowie natychmiast wstali z szacunkiem, jak nakazuje grzeczność, gdy do klasy wchodzi gość. Żaden z nich nigdy wcześniej nie spotkał przybysza. Wszyscy jednak szeptali, gdy tylko go zobaczyli:

– Pan doktor Schwaryencrona!

Tak wielkie było jego podobieństwo do portretu wyrytego na butelkach!

Trzeba powiedzieć, że owe butelki mniej lub bardziej stale tkwiły przed oczami uczniów pana Malariusa, a to dlatego, że jedna z głównych fabryk doktora znajdowała się właśnie w Noroë. Prawdą jest jednak i to, że już od wielu lat ten uczony człowiek nie postawił nogi w okolicy, a zatem żadne z dzieci przed tym dniem nie mogło się pochwalić, iż widziało go jako osobę z krwi i kości.

Czymś zupełnie innym była wyobraźnia. O doktorze Schwaryencronie dużo mówiono w Noroë podczas wieczornych pogawędek. Uszy muszą go często piec, jeżeli ludowy przesąd ma w tym przypadku choćby najmniejsze uzasadnienie.

W każdym razie ta powszechna i natychmiastowa rozpoznawalność oznaczała rzeczywisty triumf nieznanego autora portretu, triumf, którym ten skromny artysta miał pełne prawo się chlubić i którego mógłby mu zazdrościć niejeden modny fotograf.

Tak, były tam bez cienia wątpliwości spiczasta broda, para okularów, haczykowaty nos i czapka ze skóry wydry należące do słynnego uczonego. Niemożliwy był jakikolwiek błąd czy pomylenie go z kimś. Wszyscy uczniowie pana Malariusa włożyliby za to ręce do ognia.

Zaskoczyło ich, a nawet nieco rozczarowało spostrzeżenie, że doktor był człowiekiem o rozmiarach często spotykanych, przeciętnych, a nie olbrzymem, jak raczej go sobie wyobrażali. Czyż tak znakomity naukowiec mógł się zadowolić wzrostem wynoszącym pięć stóp i trzy cale9? Jego szpakowata głowa ledwo sięgała do ramienia pana Malariusa, a przecież wiek pochylił już nauczyciela. Pan Malarius był wszakże znacznie chudszy od lekarza, przez co sprawiał wrażenie dwakroć wyższego. Luźny brązowy płaszcz, który od długiego noszenia nabrał zielonkawego odcienia, powiewał na nim niby flaga na maszcie. Nosił krótkie bryczesy i buty zapinane na sprzączki, a spod czarnej jedwabnej czapki wystawało mu kilka kosmyków siwych włosów. Z jego różowej i uśmiechniętej twarzy biła niezmierna łagodność. Także i on nosił okulary, lecz wzrok nie przeszywał przez nie jak u doktora, a niebieskie oczy zdawały się przyglądać wszystkiemu z nieskończoną życzliwością.

Żaden z uczniów nie pamiętał, aby pan Malarius kiedykolwiek go ukarał. Nie wynikało stąd jednak, że go nie szanowali, był na to zbyt mocno kochany. Miał niezwykle dobre serce, i wszyscy go z tego doskonale znali! W Noroë wiedziano powszechnie, że w młodości zdał błyskotliwie różne egzaminy i że mógłby osiągać także kolejne stopnie naukowe, stać się osobą nazywaną herr professor na wielkim uniwersytecie, zdobywać zaszczyty i majątek. Miał jednak siostrę, biedną Kristinę, nieustannie chorującą i cierpiącą, a ponieważ za nic w świecie nie chciałaby opuścić swojej wsi, ponieważ bała się miasta i lękała się, że w nim umrze, pan Malarius bardzo spokojnie złożył siebie w ofierze. Objął ciężkie i skromne obowiązki nauczyciela w szkole. Kiedy zaś po dwudziestu latach Kristina odeszła, błogosławiąc go, pan Malarius, przyzwyczajony do swojego nieznanego nikomu życia, nie pomyślał nawet o rozpoczęciu innego. Pochłonięty swoją pracą, nie pamiętając, aby jej owocami dzielić się ze światem, niezmierną przyjemność czerpał z bycia wzorowym nauczycielem, z uczenia w najlepiej prowadzonej szkole w kraju, a zwłaszcza z wykraczania poza program edukacji podstawowej, aby udzielać lekcji na poziomie znacznie wyższym. Uwielbiał zachęcać swoich najlepszych uczniów do zdobywania wiedzy, wtajemniczać ich w nauki ścisłe, w literaturę starożytną i współczesną, w to wszystko, co zwykle jest przywilejem klasy ludzi bogatych lub zamożnych, a nie rybaków i chłopów.

„Dlaczego to, co jest dobre dla jednych, nie ma być dobre i dla innych? Biedni ludzie nie cieszą się wszystkimi radościami tego padołu łez, ale dlaczego należy odmawiać im tych płynących ze znajomości Homera i Szekspira, z poznawania nazwy gwiazdy, która prowadzi ich przez oceany albo rośliny, po której stąpają na ziemi! Bardzo wcześnie rozpoczynana praca ściśnie ich za gardło i przygniecie do bruzd roli! Niech przynajmniej w dzieciństwie napiją się z tych czystych źródeł i wezmą udział we wspólnym dziedzictwie ludzkości!”.

W niejednym kraju taki pogląd zostałby uznany za nierozważny, mogący obrzydzić maluczkim skromność ich losu i zachęcić do awanturnictwa. Lecz w Norwegii nikt nawet nie myśli żywić takich trosk. Patriarchalna łagodność charakterów, oddalenie od miast, pracowitość bardzo nielicznej ludności zdają się usuwać wszelkie niebezpieczeństwa płynące z tego rodzaju praktyk. Stąd też dochodzi do nich częściej, niż mogłoby się wydawać. Nigdzie indziej nie są one równie daleko idące, tak w najbiedniejszych szkołach wiejskich, jak i w średnich. Półwysep Skandynawski może właśnie dlatego szczycić się tym, że edukacja daje na nim, proporcjonalnie do liczby ludności, więcej uczonych i wybitnych ludzi wszelkiego rodzaju aniżeli jakakolwiek inna część Europy. Podróżujących po nim nieustannie uderza kontrast pomiędzy na wpół dziką przyrodą a fabrykami i dziełami sztuki, które wskazują na cywilizację wielce wyrafinowaną.

Ale może już czas, aby powrócić do doktora Schwaryencrony, którego zostawiliśmy na progu szkoły w Noroë.

Uczniowie szybko go rozpoznali, choć nigdy nie widzieli go na żywo, lecz inaczej było z ich nauczycielem, chociaż gościa znał od dawna.

– Dzień dobry, mój drogi Malariusie! – zawołał doktor serdecznie, zbliżając się z wyciągniętą dłonią do prowadzącego szkołę.

– Witam szanownego pana – odpowiedział nauczyciel, lekko oszołomiony, trochę onieśmielony, jak wszyscy samotnicy, i zaskoczony w połowie prowadzonego wywodu… – Proszę mi wybaczyć, że zapytam, kogo mam zaszczyt…?

– Co takiego?! Czyżbym się aż tak mocno zmienił od czasów, kiedy biegaliśmy razem po śniegu i paliliśmy w Christianii10 bardzo długie fajki? Czyżbyś zapomniał o bursie Kraussa i czy naprawdę muszę przywoływać, że byłem twoim towarzyszem i przyjacielem?

– Schwaryencrona…! – zawołał pan Malarius. – Czy to możliwe? To rzeczywiście ty…? Czy to pan, doktorze?

– Och, proszę cię, dość tych ceregieli…! Czyż nie jestem twoim starym Roffem, jak ty zawsze będziesz moim dzielnym Olafem, najlepszym, najmilszym przyjacielem, jakiego miałem w młodości? Tak, wiem dobrze, że czas leci i przez trzydzieści lat obaj troszeczkę się zmieniliśmy…! Ale serca nadal mamy młode, prawda? Czy nie znajdzie się w nim zawsze odrobina miejsca dla tych, których nauczyliśmy się kochać, gdy mając po dwadzieścia lat przy jednym stole jedliśmy suchy chleb?

Doktor roześmiał się przy tym i ścisnął obie dłonie pana Malariusa, który ze swej strony miał oczy wilgotne od łez.

– Drogi przyjacielu, mój dobry, doskonały doktorze! Nie zostaniemy tu. Dam wolne tym wszystkim łobuzom, którzy z pewnością nie będą się o to gniewać, i pójdziemy do mojego domu…

– Skądże znowu – sprzeciwił się doktor i obrócił się do uczniów, którzy z wielką ciekawością śledzili szczegóły tej sceny. – Nie powinienem ani przeszkadzać ci w pracy, ani zakłócać toku nauki tej znakomitej młodzieży…! Jeśli chcesz sprawić mi wielką przyjemność, to pozwól, że usiądę tu obok ciebie, a ty wrócisz do lekcji…

– Chętnie – zgodził się pan Malarius – lecz, prawdę mówiąc, trudno mi będzie mieć znowu zapał do wykładania geometrii, a jeszcze skoro dałem już wolne tymi dzieciom, sumienie nie pozwala mi cofnąć danego słowa…! Można jednak wybrnąć z tego w inny sposób. Polega on na tym, że doktor Schwaryencrona raczy uczynić zaszczyt moim uczniom i będzie ich przepytywał z tego, czego się nauczyli, a potem pozwoli im pomknąć do domu…!

– Doskonały pomysł…! Zgoda…! Oto stałem się wizytatorem! – rzekł doktor, po czym usiadłszy na krześle nauczyciela i odwróciwszy się do całej klasy, zapytał: – Powiedzcie, kto tu jest najlepszym uczniem.

– Erik Hersebom! – odpowiedziało mu bez wahania jakieś pięćdziesiąt młodzieńczych głosów.

– Aha, Erik Hersebom…? No dobrze, Eriku Hersebom, czy możesz tu podejść?

W pierwszej ławce wstał chłopiec mający około dwunastu lat i podszedł do biurka na podwyższeniu. Był dzieckiem poważnym i skupionym, którego myśląca twarz i duże oczy o głębokimi spojrzeniu wszędzie zwracałyby uwagę, lecz szczególnie przyciągały wzrok pośród otaczających go jasnowłosych główek. Podczas gdy wszyscy koledzy i koleżanki chłopca mieli włosy barwy lnu, różowe cery, a oczy zielone lub niebieskie, on miał włosy ciemnobrązowe, tak samo jak oczy, a skórę twarzy śniadą. Nie miał wydatnych kości policzkowych, krótkiego nosa ani potężnej budowy ciała dzieci ze Skandynawii. Mówiąc krótko, odróżniał się wyglądem od owej jakże odrębnej i jak wyraźnie rozpoznawalnej rasy, do której należeli jego szkolni koledzy.

Podobnie jak oni nosił ubranie z prostego wiejskiego sukna, na modłę chłopów z prowincji Bergen, ale szlachetność, delikatność jego głowy, noszonej na smukłej i eleganckiej szyi, wrodzony wdzięk ruchów i postawy razem wzięte wskazywały na jakby obce pochodzenie. Te osobliwe cechy musiałby od razu zauważyć każdy fizjolog, podobnie jak spostrzegł je doktor Schwaryencrona. Teraz jednak nie miał powodu, by się nad nimi rozwodzić. Dlatego przystąpił jedynie do pełnienia przyjętych obowiązków egzaminatora.

– Od czego zaczniemy? Może od gramatyki? – zapytał chłopca.

– Słucham pilnie pana doktora – odpowiedział skromnie Erik.

Doktor zadał mu dwa bardzo proste pytania i z zaskoczeniem wysłuchał prawidłowej odpowiedzi dotyczącej nie tylko języka szwedzkiego, ale także francuskiego i angielskiego. Wynikało to ze zwyczaju wpojonego uczniom przez pana Malariusa, który twierdził, że nauka trzech języków naraz jest niemal tak samo łatwa jak jednego.

– Czyli uczysz ich francuskiego i angielskiego? – zapytał doktor swojego przyjaciela.

– Dlaczego by nie, i jeszcze z elementami greki i łaciny… Nie dostrzegam krzywdy, jaką może im to wyrządzić.

– Ja także nie – odparł ze śmiechem doktor.

I otworzył na chybił trafił tom Cycerona11, z którego Erik Hersebom bardzo dobrze przetłumaczył niektóre zdania.

Fragment ten dotyczył cykuty12 wypitej przez Sokratesa. Pan Malarius poprosił doktora, aby zapytał, do jakiej rodziny należy ta roślina. Erik bez chwili wahania oświadczył, że do rodziny baldaszkowatych13, podrodzinyApioidaea14, i podał wszystkie cechy charakterystyczne tej rośliny.

Po botanice nastąpiło przejście do geometrii. Posługując się wyrażeniami naukowymi, Erik bardzo dobrze przedstawił twierdzenie dotyczące sumy kątów trójkąta.

Doktor popadał w coraz to większe zdumienie.

– Porozmawiajmy trochę o geografii – ciągnął przepytywanie. – Jakie morze graniczy od północy ze Skandynawią, Rosją i Syberią?

– Arktyczny Ocean Lodowaty.

– A jak nazywają się morza, z którymi ten ocean ma połączenie?

– Atlantyk na zachodzie i Pacyfik na wschodzie.

– Czy zechciałbyś wymienić dwa lub trzy ważne porty leżące nad Pacyfikiem?

– Wymienię Jokohamę w Japonii, Melbourne w Australii, San Francisco w stanie Kalifornia.

– No dobrze, ponieważ Ocean Lodowaty ma połączenie z jednej strony z Atlantykiem, który obmywa nasze wybrzeża, a z drugiej z Pacyfikiem, to czy nie uważasz, że najkrótsza droga do Jokohamy czy San Francisco wiedzie właśnie przez to arktyczne morze?

– Z pewnością, proszę pana – odpowiedział Erik – ta droga byłaby najkrótsza, gdyby tylko była dostępna. Dotychczas wszakże wszystkich żeglarzy, którzy próbowali podążać tym szlakiem, zatrzymywały lody, i musieli odstępować z takiej próby, jeśli przedtem nie spotkała ich śmierć.

– Mówisz więc, że podjęto wiele prób odkrycia Przejścia Północno-Wschodniego?

– Około pięćdziesięciu w ciągu ostatnich trzech wieków, i zawsze nadaremno.

– Czy mógłbyś mi wymienić niektóre z tych wypraw?

– Pierwszą wysłano w 1523 roku pod kierunkiem Sebastiana Cabota15. Składała się z trzech okrętów pod dowództwem nieszczęsnego sir Hugh Willoughby’ego16, który wraz z całą załogą zginął w Laponii. Jednemu z jego poruczników, Chancellorowi17, szczęście początkowo bardziej sprzyjało, i zdołał on wytyczyć bezpośrednią drogę przez morza arktyczne między kanałem La Manche a Rosją. Ale i jego przy drugiej próbie miało czekać rozbicie statku i śmierć. Wysłany w jego poszukiwaniu kapitan Stephen Borough18 zdołał przekroczyć cieśninę19 oddzielającą Nową Ziemię20 od Wyspy Wajgacz21 i wpłynąć na Morze Karskie22; lody i mgła uniemożliwiły mu jednak dalszą podróż… Nie powiodły się również dwie wyprawy podjęte w roku 158023. Do nowych poszukiwań piętnaście lat później powrócili jednak Holendrzy, którzy urządzili trzy kolejne wyprawy pod dowództwem Barentsa24, mające za cel odnalezienie Przejścia Północno-Wschodniego. W 1596 roku Barents zginął w lodach Nowej Ziemi… Dziesięć lat później Henry Hudson25, wysłany przez Holenderską Kompanię Wschodnioindyjską26, również poniósł klęskę podczas trzech kolejnych wypraw… Duńczycy nie mieli więcej szczęścia w roku 1653…27 W 1676 kapitan John Wood28 również poniósł klęskę… Po tym czasie przedsięwzięcie zostało uznane za niemożliwe do przeprowadzenia, a wszystkie potęgi morskie je porzuciły.

– Czy od tej pory nie zostało nigdy podjęte?

– Podjęła je Rosja, ogromnie zainteresowana, podobnie zresztą jak wszystkie państwa północne, odnalezieniem bezpośredniej drogi morskiej między swoimi wybrzeżami a Syberią. W ciągu jednego stulecia wysłała nie mniej niż osiemnaście kolejnych wypraw mających prowadzić badania Nowej Ziemi, Morza Karskiego oraz wschodnich i zachodnich brzegów Syberii. Wyprawy te zaowocowały wprawdzie lepszym poznaniem owych obszarów, lecz doszły do wniosku, że niemożliwe jest wytyczenie ciągłego przejścia przez wielkie morze arktyczne. Akademik von Baer29, który dokonał ostatniej próby takiej przygody w 1837 roku, po tych admirała Lütkego30 i Pachtusowa31, oświadczył, że ocean ten jest jedynie „zwykłym polem lodowym”, dla statków równie nieprzejezdnym jak kontynent.

– A zatem należy wyrzec się na zawsze wytyczenia Przejścia Północno-Wschodniego?

– Przynajmniej taki właśnie wniosek zdaje się wynikać z owych licznych i zawsze daremnych prób. Krążą jednak słuchy, że nasz wielki podróżnik Nordenskiöld32 myśli o wznowieniu tego przedsięwzięcia, do którego przygotował się poprzez krótsze wyprawy na morza arktyczne. Jeśli tak jest naprawdę, to podobną próbę uznaje za wykonalną. A skoro tak uważa ktoś równie dobrze znający się na sprawie, to jego przekonanie należy traktować poważnie.

Doktor Schwaryencrona zadawał tyle pytań o Przejście Północno-Wschodnie, ponieważ należał do osób najbardziej podziwiających Nordenskiölda. Dlatego był zachwycony ścisłością odpowiedzi. Skupił wyrażający najwyższe zainteresowanie wzrok na Eriku Hersebomie.

– Moje dziecko, gdzieś się nauczył tych wszystkich rzeczy? – zapytał go po dłuższym milczeniu.

– Tutaj, panie doktorze – odpowiedział zaskoczony tym pytaniem Erik.

– I nigdy nie chodziłeś do żadnej innej szkoły?

– Na pewno nie.

– Pan Malarius ma pełne prawo być z ciebie dumny! – powiedział doktor, odwracając się ponownie do nauczyciela.

– Jestem ogromnie zadowolony z Erika – stwierdził ten. – Jest moim uczniem od prawie ośmiu lat, bo zaczął, gdy był bardzo mały, i zawsze był najlepszy w swojej klasie.

Lekarz na nowo popadł w milczenie. Przenikliwy wzrok miał nadal z osobliwą mocą utkwiony w Eriku. Sprawiał wrażenie, że stara się osiągnąć rozwiązanie problemu, o którym nie chciał mówić na głos.

– Nie dałoby się lepiej odpowiedzieć na moje pytania i sądzę, że zadawanie dalszych jest niepotrzebne! Nie będę opóźniał waszego zwolnienia do domu, drogie dzieci, a ponieważ pan Malarius się na to zgadza, na dzisiaj kończymy.

Na te słowa nauczyciel klasnął w dłonie. Wszyscy uczniowie wstali jednocześnie, wzięli swoje książki i na wolnej przestrzeni przed ławkami ustawili się w czterech rzędach.

Pan Malarius klasnął po raz drugi. Kolumna wyruszyła marszem i z iście wojskowym porządkiem opuściła klasę.

Wydano trzeci znak, a cała szkoła, łamiąc szeregi, rozbiegła się z radosnymi okrzykami. W kilka chwil rozproszyła się na brzegach błękitnych wód północnych, odbijających kryte darnią dachy Noroë.

Rozdział II

U rybaka z Noroë

Dom maaster33 Herseboma, jak wszystkie w Noroë pokryty dachem z darni, został zbudowany z ogromnych pni jodłowych zgodnie z dawnym planem skandynawskim; ma dwie duże izby rozdzielone w środku korytarzem prowadzącym do szopy, w której przechowywane są łodzie, narzędzia rybackie i stosy dorseli34, czyli małych dorszy z Norwegii i Islandii, które po wysuszeniu są zwijane, aby trafić do handlu pod nazwą rondfish35 (ryba okrągła) i stock-fish36 (ryba na patyku).

Każda z dwóch izb pełni jednocześnie funkcję salonu i sypialni. Szuflady zainstalowane w drewnianych ścianach mieszczą pościel złożoną z materacy i kołder ze skór, a wyciąga się ją tylko na noc. Owo rozmieszczenie, jak również jasny kolor drewnianych ścian i radosny blask wysokiego kominka znajdującego się w narożniku, w którym zawsze płonie duży ogień, nadaje najskromniejszym chatom atmosferę schludności i wygód domowych, jakiej nie znają wieśniacy z południowej Europy.

Owego wieczora cała rodzina zebrała się wokół paleniska z tkwiącym na nim olbrzymim garem, w którym gotowała się potrawa zwana sill-sallat37, będąca mieszaniną wędzonego śledzia, łososia i ziemniaków. Siedzący na wysokim drewnianym krześle maaster Hersebom wiązał sieci, co było jego nieodmiennym zajęciem, kiedy nie znajdował się na morzu lub w suszarni. Ten twardy marynarz miał cerę ogorzałą od polarnych wiatrów i siwiejące już włosy, choć nadal był w kwiecie wieku. Jego syn Otto, wysoki chłopiec w wieku czternastu lat, pod każdym względem przypominający ojca i jak się wydawało, skazany na zostanie tak jak on wyśmienitym rybakiem, był w tej chwili zajęty zgłębianiem tajemnicy reguły trzech38, i wielką łapą, która wyglądała na znającą się dużo bardziej na wiosłowaniu, pokrywał cyframi małą tabliczkę. Erik, pochylony nad stołem jadalnym, był pochłonięty czytaniem wielkiej książki historycznej, pożyczonej mu przez pana Malariusa. Tuż obok niego Katrina Hersebom, dobra kobieta, przędła spokojnie na swoim kołowrotku, natomiast mała Vanda, jasnowłosa dziewczynka w wieku dziesięciu albo dwunastu lat, siedziała na stołku, gorliwie robiąc na drutach dużą pończochę z czerwonej wełny. U jej stóp spał zwinięty w kłębek spory pies o jasnożółtej sierści, gęstej jak u owcy.

Co najmniej od godziny trwała nieprzerwanie cisza, a miedziana lampa zasilana olejem rybnym swoimi czterema wylotami oświetlała łagodnie wszystkie szczegóły tego pogrążonego w spokoju wnętrza.

Owo milczenie zdawało się jednak ciążyć gospodyni Katrinie, która od pewnego już czasu różnymi objawami zdradzała potrzebę posłużenia się językiem.

W końcu nie zdołała dłużej wytrzymać milczenia.

– Dziś wieczorem dość już się napracowaliśmy – powiedziała. – Pora nakryć do stołu i zjeść kolację.

Erik bez słowa protestu wziął swoje tomisko i przeniósł się bliżej kominka, podczas gdy Vanda, odłożywszy robótkę na drutach, poszła do kredensu i zabrała się do wyjmowania talerzy i łyżek.

– Powiedziałeś, Ottonie – dodała prządka – że nasz Erik po południu dobrze odpowiadał doktorowi?

– Dobrze odpowiadał?! – zawołał entuzjastycznie Otto. – Mówił jak z książki, naprawdę! Nie mam pojęcia, skąd brał wszystko to, co wiedział… Im dłużej doktor zadawał pytania, tym więcej miał mu do powiedzenia…! A słowa napływały i napływały…! Jak bardzo zadowolony był pan Malarius!

– I ja też byłam zadowolona – powiedziała z powagą Vanda.

– Och! Wszyscy byliśmy, to oczywiste! Gdybyś tylko widziała, mamo, jak go wszyscy słuchali z otwartymi ustami…! Baliśmy się jedynie, że my też będziemy przepytywani…! Ale on nie bał się zupełnie i odpowiadał doktorowi tak, jakby czynił to naszemu panu!

– No tak! Uważam, że pan Malarius jest równie dobry jak doktor, a na pewno tak samo uczony jak każdy inny! – powiedział Erik, którego owe pochwały bez miary wydawały się onieśmielać.

Stary rybak pochwalił go uśmiechem.

– Masz rację, mój mały – potwierdził, nie przerywając pracy swoich zrogowaciałych dłoni. – Pan Malarius mógłby wskazać miejsce wszystkimi doktorom w mieście, gdyby tylko zechciał… I przynajmniej nie posługuje się nauką, aby biednych ludzi doprowadzać do ruiny!

– Czy doktor Schwaryencrona doprowadził kogoś do ruiny? – spytał zaciekawiony Erik.

– Czy…? Hmm…! Jeśli nawet nie, to nie ma w tym jego zasługi…! Mówię wam, nie myślicie chyba, że byłem zadowolony, patrząc, jak tam, na skraju fiordu, powstaje owa dymiąca fabryka… Matka może wam powiedzieć, że kiedyś zbieraliśmy swój olej i sprzedawaliśmy bardzo drogo w Bergen, zarabiając rocznie sto pięćdziesiąt, a nawet dwieście koron… Teraz to minęło! Nikt już nie chce brązowego oleju, albo płacą za niego tak mało, że prawie nie opłaca się jechać! Trzeba się cieszyć, że sprzedajemy fabryce wątroby, a Bóg świadkiem, że zarządca doktora umie je kupować po niskiej cenie…! Z trudem dostaję za nie czterdzieści pięć koron, zadając sobie trzy razy więcej trudu niż kiedyś! No cóż…! Powiem, że to niesprawiedliwe i że doktor lepiej by zrobił, lecząc w Sztokholmie swoich pacjentów, zamiast przyjeżdżać tutaj, aby przejmować nasze zajęcie i zabierać nam źródło utrzymania!

Po tych gorzkich słowach zapadła cisza. Przez kilka chwil słychać było jedynie stukanie talerzy, które rozstawiała Vanda, kiedy jej matka przekładała zawartość garnka na wielki półmisek z lakierowanej gliny.

Erik popadł w głęboką zadumę nad słowami wypowiedzianymi właśnie przez maaster Herseboma. Do głowy cisnęły mu się mocno różne sprzeciwy, a ponieważ nie ukrywał nigdy swoich myśli, nie zdołał się powstrzymać od ich wyrażenia.

– Uważam, że masz rację, ojcze, żałując zysków z dawnych czasów – powiedział – ale też, że oskarżanie doktora Schwaryencrona o spowodowanie ich spadku nie jest ani trochę sprawiedliwe! Czy jego olej nie jest lepszy od tego, który wyrabia się w domu?

– Czy…? Hmm…! Jest bardziej przejrzysty, to wszystko… Z tego, co mówią, nie pachnie żywicą jak nasz…! Na pewno właśnie dlatego wolą go wszystkie te miejskie paniusie! Ale niech mnie diabli, jeżeli dla płuc chorych działa więcej dobrego niż nasz zacny olej z dawnych czasów…!

– W każdym razie, z takich czy innych powodów ludzie wybierają ten nowy! A ponieważ jest lekarstwem bardzo zdrowym, bardzo liczy się to, żeby przy jego zażywaniu smakował ludziom jak najmniej odstręczająco. Dlatego właśnie, skoro jakiś lekarz poprzez zmianę sposobu wytwarzania oleju znalazł sposób na poprawę jego smaku39, to czy nie miał obowiązku, by upowszechnić swoje odkrycie?

Maaster Hersebom podrapał się po uchu.

– Bez wątpienia – powiedział jakby z żalem – jako lekarz miał może taki obowiązek. Nie znaczy to jednak, żeby należało uniemożliwiać biednym rybakom zarabianie na życie…

– Przecież fabryka doktora zatrudnia trzystu ludzi, podczas gdy w czasach, o których mówisz, nie było ich w Noroë nawet dwudziestu – sprzeciwił się nieśmiało Erik.

– Och! Racja, i właśnie dlatego nasze zajęcie stało się bezwartościowe! – zawołał Hersebom.

– Przestańcie! Kolacja podana, siadajcie do stołu – powiedziała gospodyni Katrina, która dostrzegła, że rozmowa staje się bardziej gorąca, niż jej się podobało.

Pojąwszy, że dalsze upieranie się przy swoim nic by nie dało, Erik nie udzielił odpowiedzi na wywód maaster Herseboma i zajął swoje zwykłe miejsce obok Vandy.

– Doktor i pan Malarius mówią sobie na ty, czy są zatem kolegami z dzieciństwa? – zapytał, chcąc zmienić temat rozmowy.

– Oczywiście – odpowiedział rybak, siadając do posiłku. – Obaj urodzili się w Noroë, a ja wciąż pamiętam czasy, gdy bawili się na szkolnym podwórku, choć są ode mnie o jakieś dziesięć lat starsi. Pan Malarius jest synem ówczesnego lekarza, a doktor synem prostego rybaka. Od tamtych czasów zaszedł jednak daleko!

To powiedziawszy ów zacny człowiek miał właśnie zanurzyć łyżkę w talerzu z parującą rybą i ziemniakami, gdy pukanie do drzwi sprawiło, że z miejsca wstrzymał ten ruch.

– Mistrzu Hersebom, czy mogę wejść? – zakrzyknął w korytarzy donośny, mocno dźwięczny głos.

Potem, nie czekając na pozwolenie, do pokoju wszedł ten właśnie człowiek, o którym przed chwilą była mowa, wpuszczając za sobą mocny podmuch zimnego powietrza.

– Pan doktor Schwaryencrona! – zawołała trójka dzieci, a ojciec i matka zerwali się żywo na nogi.

– Mój drogi Hersebom – powiedział uczony, biorąc w dłonie rękę rybaka – nie widzieliśmy się od wielu lat; mimo to nie zapomniałem o waszym wspaniałym ojcu i pomyślałem, że mogę pojawić się u was jako przyjaciel z dzieciństwa!

Zacny gospodarz, bez wątpienia trochę zakłopotany, gdyż pamiętał o oskarżeniach, które dopiero co wysuwał wobec swego gościa, miał pewne kłopoty ze znalezieniem odpowiedzi na te słowa. Dlatego zadowolił się odwzajemnieniem uścisku dłoni lekarza i uśmiechem serdecznego powitania, natomiast jego dobra żona przeszła do rzeczy najpilniejszej.

– Ottonie, Eriku, pomóżcie szybko panu doktorowi zdjąć pelisę, a ty, Vando, postaw jeszcze jedno nakrycie! – poleciła, okazując gościnność typową dla wszystkich norweskich pań domu. – Czy pan doktor zaszczyci nas, zjadając cokolwiek?

– Naprawdę bym nie odmówił, proszę mi wierzyć, gdybym odczuwał choć odrobinę apetytu, a to danie z łososia wygląda na bardzo smaczne…! Jednakże niecałą godzinę temu zjadłem kolację z moim przyjacielem Malariusem, i z pewnością nie przyszedłbym tak szybko, gdybym sądził, że mogę was nadal zastać przy stole… Dlatego proszę sprawić mi wielką przyjemność, wracając na swoje miejsca i postępując tak, jakby mnie tu wcale nie było.

– Och, panie doktorze – błagała go dobra kobieta – czy zgodzi się pan chociaż na kilka snorgas40 i filiżankę herbaty?

– Przyjmę filiżankę herbaty, ale pod warunkiem, że najpierw zjecie kolację – odpowiedział doktor, zasiadając w wielkim fotelu, który wyciągał do niego swoje poręcze.

Vanda od razu postawiła dyskretnie czajnik na ogniu i niczym sylf41 zniknęła w sąsiedniej izbie, podczas gdy cała rodzina, dzięki wrodzonej uprzejmości wiedząca dobrze, że nalegając dłużej, wprawiłaby tylko w zakłopotanie swojego gościa, wróciła do spożywania posiłku.

Po upływie dwóch minut doktor czuł się już jak u siebie. Podsycając żar w kominku i ogrzewając nogi płonącymi w nim drwami, które Katrina dorzuciła, zanim ponownie usiadła przy stole, opowiadał o dawnych czasach, o starych znajomych, których już nie było na świecie, o tych, którzy pozostali, o zmianach zachodzących w kraju i w samym Bergen. Czuł się całkowicie swobodnie, i co najmocniej zdumiewało, zdołał sprawić, że maaster Hersebom odzyskał dobry humor, zanim Vanda wróciła z drewnianym półmiskiem zastawionym talerzykami i podsunęła go tak uprzejmie, że nie sposób już było odmówić.

Były to słynne norweskie snorgas – paski wędzonego mięsa renifera, filety śledziowe posypane czerwonym pieprzem, cienkie kromki czarnego chleba, słony ser i inne ostre przekąski, które dla zaostrzenia apetytu jada się o każdej porze.

Tak dobrze spełniły swoją rolę, że doktor, skosztowawszy je z uprzejmości, stwierdził, że jest w stanie oddać hołd dżemowi z jeżyn, którym szczególnie chlubiła się Katrina, i naszło go takie pragnienie, że ledwo zdołało je ugasić siedem czy osiem filiżanek niesłodzonej herbaty.

Maaster Hersebom wyciągnął następnie dzban doskonałego schiedamu42, kupionego od holenderskiego kupca. Potem, kiedy kolacja została zjedzona, doktor przyjął od gospodarza wielką fajkę, którą nabił i palił ku ogólnemu zadowoleniu.

Nie trzeba dodawać, że do tego czasu lody były już od dawna przełamane i wyglądało na to, jakby doktor od zawsze wchodził w skład tej rodziny. On i rybak śmiali się, gawędzili, zachowywali jak najlepsi przyjaciele, kiedy stary zegar z lakierowanego drewna wybił godzinę dziesiątą.

– Och, drodzy przyjaciele, zrobiło się późno – powiedział lekarz. – Jeśli zechcecie teraz posłać dzieci do łóżek, to porozmawiamy o poważnych sprawach.

Na znak Katriny, Otto, Erik i Vanda natychmiast złożyli wszystkim życzenia dobrej nocy i odeszli.

– Zapewne zastanawiacie się, dlaczego przyszedłem w gości – rzekł doktor po chwili milczenia, skupiając swój przenikliwy wzrok na maaster Hersebomie.

– Gość w dom, Bóg w dom – odpowiedział przysłowiem rybak.

– Tak, wiem, wiem, że gościnność w Noroë nie ginie…! Jednak z pewnością już się domyśliliście, że musiałem mieć ważny powód, aby dziś wieczorem opuścić towarzystwo mojego starego przyjaciela Malariusa i przyjść właśnie do was…! Założę się, że pani Hersebom doszła już do pewnych podejrzeń dotyczących tego powodu.

– Poznamy go, kiedy zostanie nam przez pana podany – odpowiedziała dyplomatycznie dobra kobieta.

– Racja! – przyznał z westchnieniem doktor. – Skoro nie chcecie mi pomóc, muszę sam przedstawić ten powód…! Maaster Hersebom, wasz syn Erik jest dzieckiem niezwykle znakomitym.

– Nie mogę się na niego skarżyć – odparł rybak.

– Jest wyjątkowo inteligentny i wykształcony, jak na swój wiek – ciągnął doktor. – Przepytywałem dzisiaj Erika w szkole i ogromnie mnie zdumiały jego niezwykłe zdolności do pracy i myślenia, ujawnione podczas tego egzaminu…! Zdumiałem się również, gdy poznałem jego nazwisko, jak mało jest podobny z wyglądu do was i jak mało przypomina miejscowe dzieci!

Rybak i jego żona trwali bez ruchu i bez słowa.

– Krótko mówiąc – mówił dalej doktor z pewną niecierpliwością – to dziecko mnie nie tylko ciekawi, ale też intryguje. Rozmawiałem o Eriku z Malariusem i dowiedziałem się, że trafił na nasze wybrzeże po rozbiciu się statku, że zabraliście go, wychowaliście i przysposobiliście do tego stopnia, że nadaliście mu swoje nazwisko! To wszystko prawda, czyż tak?

– Prawda, panie doktorze – odpowiedział poważnie Hersebom.

– Choć nie jest naszym synem z krwi, to jest nim z serca i miłości! – zawołała Katrina, mając mokre oczy i drżące usta. – Nie czynimy żadnych różnic między nim a naszym Ottonem czy naszą Vandą! Ani przez chwilę nie przyszło nam do głowy, że jest jakakolwiek!

– Oboje możecie być szczerze dumni z tych uczuć – powiedział doktor, poruszony oburzeniem dobrej kobiety. – Proszę was jednak, przyjaciele, opowiedzcie mi całą historię tego dziecka. Przyszedłem w celu poznania jej, a zapewniam was, że pragnę wyłącznie jego dobra.

Rybak, drapiąc się po uchu, zdawał się przez chwilę wahać. Widząc jednak, że doktor z niecierpliwością czeka na jego opowieść, zdecydował się wreszcie mówić.

– Rzeczywiście jest tak, jak panu powiedziano, a dziecko nie jest naszym synem – powiedział jakby z żalem. – Niedługo upłynie dwanaście lat od dnia, w którym wybrałem się na połów ryb poza wysepkę przesłaniającą miejsce łączenia się fiordu z otwartym morzem. Wie pan, że dno wokół niej jest piaszczyste i występują tam obficie dorsze … Po dość dobrym połowie wyciągałem ostatnie linki z haczykami i już miałem postawić żagiel, kiedy w promieniach zachodzącego słońca spostrzegłem coś białego, unoszącego się na wodzie około mili dalej. Przyciągnęło to moją uwagę, a morze było wtedy łagodne i nie musiałem się spieszyć do domu. Dlatego zamiast skierować łódź do Noroë, uległem ciekawości i popłynąłem ku tej białej rzeczy, aby zobaczyć, czym jest. W dziesięć minut dotarłem do niej. Unoszącym się w ten sposób przedmiotem, niesionym przez wzbierający przypływ ku brzegowi, była mała wiklinowa kołyska owinięta muślinowym obiciem i dobrze przymocowana do koła ratunkowego. Podpłynąłem do niej, aż znalazła się w zasięgu ręki, i z przejęciem, które może pan łatwo pojąć, chwyciłem koło, wyciągnąłem z wody, a wtedy zobaczyłem w kołysce biedne niemowlę w wieku siedmiu lub ośmiu miesięcy, które spokojnie spało, zaciskając piąstki! Było wprawdzie trochę blade i chłodne, ale nic nie wskazywało na to, aby ucierpiało zbytnio podczas swojej pełnej zagrożeń podróży, sądząc po sile, z jaką zaczęło ryczeć po przebudzeniu, gdy tylko przestały je kołysać fale. Mieliśmy już swojego Ottona i wiedziałem, jak zajmować się takimi maluszkami. Pospiesznie zrobiłem więc gałganek z kawałka szmatki, zanurzyłem go w odrobinie wody zmieszanej z branvinem43 i dałem niemowlęciu do ssania…! Uspokoiło się od razu i sprawiało wrażenie, że ten napitek przyjęło z prawdziwym zadowoleniem. Miałem jednak jakby przeczucie, że długo go to nie zadowoli. Dlatego najważniejszy był jak najszybszy powrót do Noroë. Oczywiście odwiązałem kołyskę i położyłem ją u swoich stóp na dnie łodzi. Trzymając szot44 żagla, patrzyłem na to biedne małe stworzonko i zastanawiałem się, skąd mogło się wziąć. Bez wątpienia ze statku, który się rozbił! W nocy morze było bardzo wzburzone, wiatr dął z siłą huraganu, i takie nieszczęścia należało liczyć w dziesiątki. Jakimż to jednak splotem okoliczności niemowlę uniknęło losu tych, którzy się nim opiekowali? Jak komuś mógł przyjść do głowy pomysł przywiązania go do koła ratunkowego? Przez ile godzin unosiło się na wierzchołkach fal? Co się stało z ojcem, matką dziecka, tymi, którzy je kochali? Tyle pytań, które na zawsze miały pozostać bez odpowiedzi, bo biedne maleństwo nie będzie w stanie ich udzielić! Krótko mówiąc, pół godziny później byłem już w domu i moje znalezisko wręczyłem Katrinie! Mieliśmy wtedy krowę, którą natychmiast uczyniliśmy żywicielką dziecka. Było takie słodkie, takie uśmiechnięte, takie różowe, gdy zostało dobrze nakarmione mlekiem i ogrzane przy ogniu, że, nie kłamię, zaczęliśmy je od razu kochać, jakby było nasze…! A potem było nasze…! Zatrzymaliśmy je, wychowywaliśmy i nigdy nie robiliśmy różnicy między nim a dwojgiem naszych dzieci…! Prawda, żono…? – dodał maaster Hersebom, odwracając się do Katriny.

– No oczywiście, biedactwo! – odpowiedziała gospodyni, wycierając oczy, które owo wspomnienie wypełniło łzami. – Jest także naszym prawdziwym dzieckiem, ponieważ je zaadoptowaliśmy…! Nie wiem, dlaczego pan Malarius miałby mówić inaczej!

Wtedy zacna kobieta, szczerze oburzona, zaczęła znowu energicznie kręcić kołowrotkiem.

– To prawda! – potwierdził jej słowa Hersebom. – Więc czy ta sprawa dotyczy kogoś oprócz nas?

– Na pewno – odpowiedział doktor bardzo pojednawczym tonem – ale nie należy oskarżać Malariusa o zdradzenie tajemnicy. To ja, zdumiony wyglądem dziecka, poprosiłem nauczyciela, by w zaufaniu opowiedział mi jego historię. Malarius nie ukrywał przede mną, że Erik uważa się za waszego syna i że wszyscy w Noroë zapomnieli, jak nim został. Dlatego zadbałem, jak widzieliście, aby nie mówić przy chłopcu i zacząłem od posłania go do łóżka, tak samo jak brata i siostrę… Mówicie więc, że mógł mieć siedem lub osiem miesięcy, kiedyście go zabrali z morza?

– Coś koło tego! Miał już cztery zęby, nicpoń, i zapewniam pana, że wkrótce potem już się nimi posługiwał! – zaśmiał się Hersebom.

– Och, jakie to było piękne dziecko! – powiedziała z przejęciem Katrina – białe, jędrne, dobrze zbudowane…! A jego rączki i nóżki… Trzeba było je widzieć…

– Jak było ubrane? – zapytał doktor Schwaryencrona.

Hersebom nie odpowiedział, ale jego żona wykazała się mniejszą chęcią milczenia.

– Jak mały książę! – zawołała. – Proszę sobie wyobrazić, panie doktorze, sukieneczkę z piki45, całą obszytą koronką, podbitą atłasem pelisę, taką, od jakiej piękniejszej nie mógłby mieć syn królewski, plisowany czepek, płaszczyk z białego aksamitu…! Wszystko bardzo ładne…! A zresztą, może pan sam to stwierdzić, bo wszystko zachowałam w nienaruszonym stanie. Jak może się pan domyślać, nie bawiło nas ubieranie dziecka w to ubranko…! Odziewałam je wyłącznie w małe rzeczy Ottona, które zachowałam, a które później służyły Vandzie…! Mam tu jednak tę wyprawkę i ją panu pokażę.

Nie przerywając mówienia, zacna kobieta uklękła przed dużą dębową skrzynią ze staroświeckim zamkiem, podniosła wieko i żywo przeglądała jedną z przegródek.

Jedno po drugim wyciągała wszystkie wymieniane części ubranka, które następnie z dumą rozkładała przed doktorem, a także bardzo delikatne pieluszki, wspaniały śliniaczek ozdobiony koronką, maleńkie jedwabne okrycie na nóżki i buciki z białej wełenki. Wszystkie te przedmioty były opatrzone elegancko wyhaftowanym monogramem złożonym z inicjałów E.D., co doktor dostrzegł już na pierwszy rzut oka.

– E.D. Czy to dlatego nadaliście dziecku imię Erik? – zapytał.

– A jakże – potwierdziła Katrina, wyraźnie rozradowana tym pokazem, który zdawał się czynić coraz mroczniejszą twarz jej męża. – A tu najpiękniejsza rzecz, którą miał na szyi…! – dodała, wyciągając ze skrytki grzechotkę ze złota i różowego korala, zawieszoną na łańcuszku.

Inicjały E.D. otaczała łacińska dewiza: Semper idem46.

– Najpierw myśleliśmy, że to imię i nazwisko dzieciątka – powiedziała, gdy lekarz odczytywał tę sentencję – ale pan Malarius powiedział nam, że oznacza to: „Zawsze ten sam”.

– Pan Malarius powiedział wam prawdę – zapewnił doktor, gdy padły te słowa będące na pewno pytaniem nie wprost. – Jest oczywiste, że dziecko urodziło się w bogatej i zajmującej wysoką pozycję rodzinie – dodał, gdy Katrina ponownie złożyła wyprawkę w skrzyni. – Czy nie macie żadnego pojęcia, z jakiego kraju mogło przypłynąć?

– Skąd moglibyśmy coś takiego wiedzieć? – odpowiedział Hersebom. – Przecież znalazłem je na morzu!

– Tak, ale kołyska była przywiązana do koła ratunkowego, jak sami powiedzieliście, a we wszystkich marynarkach świata panuje zwyczaj umieszczania na takich kołach nazwy statku, do którego należą! – nie zrezygnował doktor, ponownie wbijając przenikliwy wzrok w oczy marynarza.

– Na pewno – odpowiedział ten, opuszczając głowę.

– No właśnie, a jaka nazwa znajdowała się na tym kole?

– Psiakrew, panie doktorze, przecież nie mam wykształcenia…! Umiem trochę czytać w moim języku, ale języki obce to czarna magia! A jeszcze zdarzyło się to dawno temu!

– Niemniej musicie choć trochę pamiętać…! I na pewno owo koło ratunkowe, podobnie jak wszystko inne, pokazaliście panu Malariusowi…? No, maaster