Miejsca wspólne, miejsce własne O wyobraźni Leśmiana, Schulza i Kantora

Autorka przedstawia przemiany architektoniczne i przestrzenne kompleksów uniwersyteckich w Europie i Ameryce Północnej, począwszy od wieków średnich, kiedy kształtujące się wówczas uczelnie sięgały głównie po wzorce monastyczne, po połowę wieku XIX, gdy architektura uniwersytecka stała się ucieleśnieniem porządku politycznego wprowadzonego po wojnach napoleońskich i wyrazem ambicji nowych państw narodowych. Prezentuje najważniejsze obiekty i zespoły architektoniczne oraz opisuje złożone przemiany kulturowe stojące za zmieniającym się kształtem gmachów uniwersyteckich.

Tekst stanowi wyczerpujący i bardzo poglądowo napisany przegląd planowania i architektury budynków uczelni wyższych […]. Jest to na gruncie polskim pierwsze tego typu opracowanie. (Dr hab. Agnieszka Zabłocka-Kos, prof. UWr)

[Tom powstał] z myślą o zapełnieniu pewnej luki w polskiej literaturze historycznoartystycznej. W tej roli może on być bardzo przydatny dla studentów, a także badaczy […]. (Dr hab. Rafał Makała, prof. UG)

*********

Architecture and Spatial Planning of Universities from the Middle Ages to the Mid-19th Century

The author presents architectural and spatial changes of university complexes in Europe and North America, from the Middle Ages, when colleges used mainly monastic designs, until the mid-19th century, when university architecture became an embodiment of the political order introduced after the Napoleonic wars and the ambition of new national states. She shows the most important buildings and architectural complexes and describes major cultural transformations leading to the changes in the form of college buildings.

*********

Dr hab. Barbara Arciszewska (ORCID 0000-0001-8352-0324) – absolwentka Courtauld Institute of Art w Londynie i University of Toronto, stypendystka Social Sciences and
Humanities Research Council of Canada. Kontynuowała pracę w Yale Center for British Art w New Haven oraz w Canadian Centre for Architecture w Montrealu. W latach 2016-2020 dyrektor Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego. Adiunkt w Katedrze Teorii
Sztuki IHS UW, gdzie prowadzi badania w dziedzinie teorii i praktyki architektury nowożytnej oraz zajmuje się ideologicznymi uwarunkowaniami kultury wizualnej.
Opublikowała m.in. monografie: "The Hanoverian Court and the Triumph of Palladio" (2002), "Classicism and Modernity: Architectural Thought in Eighteenth-century Britain" (2011) oraz antologie i artykuły poświęcone nowożytnej sztuce polskiej i europejskiej. Prowadziła wykłady gościnne w Irlandii (University College Dublin), Kanadzie (Centre for Renaissance and Reformation Studies) i USA (Indiana University). Aktywnie uczestniczy w działaniach wielu międzynarodowych organizacji i stowarzyszeń naukowych, kieruje polskim zespołem w ramach europejskiego projektu badawczego PALAMUSTO (Horizon 2020). Wieloletni członek komisji konserwatorskiej, a obecnie przewodnicząca Rady Muzeum Pałacu w Wilanowie.

Artystyczne światy Anny Szpakowskiej-Kujawskiej. Zbliżenia to książka poświęcona najmniej opisanemu zakresowi wszechstronnej twórczości tej ważnej wrocławskiej artystki, m.in. tendencjom malarskim, udziałowi w Sympozjum Wrocław’70, pracom ceramiczno-rzeźbiarskim, twórczości nigeryjskiej (egzotycznym kalabaszom) i sztuce powstałej w Lasówce (malarstwu kolażowemu i przestrzennym Skrzydlakom). Studium w sześciu rozdziałach prezentuje niesprecyzowane dotąd aspekty kreacji Szpakowskiej, co pozwala na wyróżnienie szczególnej specyfiki tej wielomedialnej sztuki. Ujmuje ją w aktualny dyskurs naświetlający jej nadal niewystarczająco określone wartości formalno-tematyczne oraz przynależność do paradygmatu sztuki współczesnej.

Pierwszy polski przekład klasycznego dzieła XX-wiecznej estetyki muzyki Petera Kivy’ego "The Sound Sentiment" (1989), zawierającego oryginalną wersję "The Corded Shell" (1980) i wzbogaconego o dodatkowe rozdziały napisane w odpowiedzi na dyskusję, jaka toczyła się na temat emocjonalizmu.

Autor przedstawia ekspresję muzyczną oraz problemy związane z jej rozumieniem, odwołując się do filozofii, historii muzyki i muzykologii. Analizuje poglądy w spektrum emotywizmu muzycznego w sposób odpowiadający wymaganiom dyskursu filozoficznego. Omawiając przykłady muzyczne, prezentuje się jako słuchacz i miłośnik muzyki, któremu zależy na zachowaniu ścisłości i dążeniu do odkrycia roli, jaką pełnią emocje w estetyce muzycznej. Kivy proponuje stanowisko kognitywizmu emocjonalnego, które zakłada rozpoznawanie emocji w muzyce bez jednoczesnego wywoływania emocji w słuchaczu oraz bez przypisywania emocji kompozytorowi. Postulując podobieństwo między pewnymi elementami muzyki (np. konturem melodii) a cechami kulturowymi (np. gestami ludzkimi) związanymi z wyrażaniem emocji, wskazuje na różnicę między ekspresją jako wyrażaniem uczuć a szczególną ekspresywnością, którą można przypisać muzyce.

Publikacja Petera Kivy’ego zmieniła na zawsze dyskusję na temat muzyki i wskazała drogę następnym badaczom nie tylko w obszarze filozofii anglosaskiej, ale i w najszerzej pojętej światowej estetyce muzycznej i filozofii muzyki.

Z radością przyjęłam wiadomość o dokonaniu przekładu jednej z najważniejszych prac we współczesnej filozofii muzyki. To od tej książki rozpoczęła się światowa kariera amerykańskiego myśliciela Petera Kivy’ego, patrona muzycznego formalizmu, jednego z najbardziej prominentnych przedstawicieli filozofii analitycznej. Sam filozof wspominał, że gdy w 1976 roku jego kariera utknęła w martwym punkcie, postanowił zająć się fascynującą go barokową teorią emocji, wokół której zbudował projekt książki The Corded Shell, wydanej przez Princeton University Press w 1980 roku. I właśnie ta książka uczyniła z Kivy’ego jednego z najczęściej cytowanych filozofów sztuki. (Z recenzji dr hab. Anny Chęćki, prof. Uniwersytetu Gdańskiego)

*********

Sound Sentiment. An Essay on the Musical Emotions, including the complete text of The Corded Shell

The first Polish translation of Peter Kivy’s The Sound Sentiment (1989), a classic of the 20th century musical aesthetics, which contains the original version of The Corded Shell (1980) and additional chapters written in response to the debate concerning emotionalism. The author explores music expression and the problems related to its understanding, with reference to philosophy, history of music and musicology. Kivy advocates music cognitivism, which involves recognizing emotions in music without arousing emotions in the audience and without attributing emotions to the composer.

*********

Peter Kivy (1934-2017) – profesor Rutgers University, redaktor „Journal of Aesthetics and Art Criticism”, nagrodzony Deems Taylor Award of ASCAP za "The Corded Shell" autor ponad 30 książek z dziedziny filozofii sztuki, estetyki i filozofii muzyki, autorytet w dziedzinie współczesnej filozofii muzyki, filozof analityczny, miłośnik muzyki i literatury. W 2015 roku ukazała się w Polsce publikacja zatytułowana "Peter Kivy i jego filozofia muzyki", zawierająca tłumaczenie fragmentów różnych prac autora innych niż "The Corded Shell".

Dr hab. Małgorzata A. Szyszkowska (ORCID 0000-0003-1783-256X) – od roku 2019 roku adiunkt w Kolegium Nauk Humanistycznych i Języków Obcych Uniwersytetu Muzycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie.

Fascynująca panorama świata i epoki, która dała początek europejskiej kulturze
Ona: Pauline Viardot, megagwiazda opery, śpiewaczka znana i kochana w każdym z europejskich krajów.
On: Iwan Turgieniew, wybitny rosyjski pisarz, ślepo i oddanie zakochany w Pauline.
On numer 2: Louis Viardot, mąż Pauline, krytyk, dziennikarz, od którego oceny zależały kariery wielu wybitnych twórców.
A w tle XIX wiek pełen przemian politycznych, społecznych i kulturalnych. Jak doszło do tego, że około 1900 roku na całym kontynencie obowiązywały te same lektury, reprodukowano te same obrazy, tę samą muzyką grano w domach i tej samej muzyki słuchano w salach koncertowych, a we wszystkich znaczących europejskich operach wystawiano te same dzieła? W jaki sposób wytworzył się europejski kanon, który dziś stanowi fundament kultury wysokiej nie tylko w Europie, ale wszędzie tam, gdzie Europejczycy się osiedli? Ten szczególnego rodzaju kosmopolityzm – wspólnota dzieł sztuki, myśli i rozwoju - sprawił, że wybitne talenty mogły jeszcze jaśniej zabłysnąć na międzynarodowej scenie. Orlando Figes pokazuje to na przykładzie burzliwych losów trójki artystów, których dziś nazwalibyśmy bohaterami kultury masowej. Ich kariery bowiem rozwijały się bez względu na jakiekolwiek granice. Pauline Viardot, która pochodziła z hiszpańskiej rodziny Garcia, znana była jako francuska mezzosopranistka, śpiewała włoskie opery, przyjaźniła się z rosyjskimi pisarzami, a przy tym przez wiele lat mieszkała w Niemczech. Doświadczyła też problemów pojawiających się na styku kultury i…ekonomii. Bo kultura, aby się utrzymać, musi działać jak biznes, a artyści nieraz muszą funkcjonować jak biznesmeni. I to nadal się nie zmieniło. Europejczycy z jednej strony pokazują, jak daleko zaszliśmy w rozwoju jako ludzkość, a z drugiej uprzytamniają, że pewne dylematy są stare jak świat, a mimo tego wciąż nie tracą na aktualności.

Monografia wybitnego, średniowiecznego malarza cechowego, autora m.in. malowanych skrzydeł poliptyku dla kościoła parafialnego Św. Andrzeja w Olkuszu. Autor przedstawia wiadomości o życiu artysty, omawia jego dorobek twórczy, ikonografię dzieł malarskich. Następnie charakteryzuje styl jego malarstwa oraz definiuje (niepoślednie, tuż obok Wita Stwosza) miejsce w ówczesnym krakowskim środowisku artystycznym.

Gwyneth Lewis wprowadza antyczny mit w realia świata po apokalipsie katastrofy żywnościowej, gdy zrujnowana przez człowieka planeta nie może go już wyżywić. Taka sytuacja powoduje rozkład więzi społecznych i zanik norm etycznych w relacjach międzyludzkich, ludzie zaczynają się nawzajem „pożerać”. Katastrofa ekologiczna jest ostrzeżeniem i wezwaniem do zmiany porządku społecznego opartego na utowarowieniu wszystkiego, włącznie z człowiekiem, czego konsekwencją jest zanik empatii i wszechobecna przemoc. Lewis rozpoznaje sygnały takiego przedmiotowego myślenia o człowieku w zjawisku kobietobójstwa, w tym jak współczesny świat traktuje kobiece ciała i kobiety w ogóle. Autorka sprowadza człowieka do obrazu zwierzęcia prowadzonego na rzeź, wskazując, że pierwszymi ofiarami tej rzezi od wieków pozostają kobiety. Może od tego należałoby zacząć zmianę proekologiczną, od wyobrażenia sobie świata, w którym krew i życie kobiety będą tak samo ważne jak krew i życie mężczyzny.
Małgorzata Budzowska, Przeciw kobietobójstwu