Zbrodnia ludobójstwa w międzynarodowym prawie karnym - ebook

WSTĘP

Tematyka zbrodni ludobójstwa nie była przedmiotem opracowania monograficznego od czasów opublikowania książki Jerzego Sawickiego Ludobójstwo. Od pojęcia do Konwencji. 1933-1948 (Kraków 1949). Okres, jaki upłynął od ukazania się monografii wspomnianego autora, zaowocował szeregiem dokumentów, koncepcji doktrynalnych, orzecznictwa na temat rozumienia znaczenia terminu „zbrodnia ludobójstwa” oraz zapobiegania tej zbrodni i karania za nią.

Rozwój międzynarodowego prawa karnego, prawa międzynarodowego publicznego, praw człowieka i prawa humanitarnego w przeciągu ostatnich kilkunastu lat w znaczący sposób oddziaływał zatem na obszar badawczy zbrodni ludobójstwa. Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa zdefiniowała ludobójstwo jako zbrodnię w obliczu prawa międzynarodowego, jednak enigmatyczna definicja tej zbrodni stała się impulsem, by podejmować wysiłki w celu wyjaśnienia znaczenia terminów niejednoznacznych. Wiele definicji pojęcia ludobójstwa dostarczają też nauki społeczne. W Statutach MTK, w wyniku procesu dyferencjacji przestępstw o charakterze międzynarodowym, zbrodnia ludobójstwa stała się samodzielnym typem zbrodni, nie zaś postacią zbrodni przeciwko ludzkości. Orzecznictwo dostarcza nowych sposobów rozumienia zbrodni ludobójstwa. Orzeczenie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, międzynarodowych trybunałów karnych rozwinęło rozumienie znaczenia terminu „zapobieganie zbrodni ludobójstwa”. Zarysował się także związek między terminem „zbrodnia ludobójstwa” a rozwijającą się doktryną „odpowiedzialności dla ochrony” (responsibility to protect).

Celem niniejszego opracowania jest ustalenie znaczenia terminu „ludobójstwo”, jak również dokonanie oglądu aktów prawa międzynarodowego i karnego polskiego pod kątem sposobów zapobiegania tej zbrodni. Do tego celu posłużono się metodą historyczną, próbując ustalić, czy zachodzą związki merytoryczne pomiędzy aktami normatywnymi, metodą porównawczą przy ustalaniu zakresu znaczeniowego tej zbrodni w aktach normatywnych odnoszących się do przedmiotu opracowania oraz metodą dogmatyczną przy analizie znamion zbrodni ludobójstwa. Przedstawione rozważania opierać się będą na stanowisku doktryny, Komisji Prawa Międzynarodowego, Zgromadzenia Ogólnego, orzecznictwa międzynarodowych trybunałów karnych oraz na podstawie międzynarodowych aktów prawa i polskiego kodeksu karnego.

Pierwsza część niniejszego opracowania poświęcona jest tematyce powstania pojęcia „ludobójstwo”, korzystając z metody historycznej. Integralną częścią tego rozdziału jest opis wysiłków Rafała Lemkina – twórcy pojęcia „ludobójstwo”. Rozdział drugi zawiera omówienie najważniejszych aktów prawa międzynarodowego publicznego, odnoszących się do zbrodni ludobójstwa. W części trzeciej zwrócono uwagę na elementy zbrodni ludobójstwa w świetle dokumentów, koncepcji doktryny oraz orzecznictwa międzynarodowych trybunałów karnych. Część czwarta przedstawia formy popełnienia ludobójstwa i formy udziału w tej zbrodni. Rozdział piąty odnosi się do okoliczności wyłączających bezprawność lub winę. Rozdział szósty dotyczy problematyki zapobiegania ludobójstwu.

Przedmiotem rozważań uczyniono zatem:

1.
definicje ludobójstwa zawarte w piśmiennictwie przedmiotu;

2.
przepisy prawa międzynarodowego zakazujące zbrodni ludobójstwa;

3.
metody zapobiegania zbrodni w teorii i praktyce.

Monografia ma charakter interdyscyplinarny, jednak w niezbędnym jedynie zakresie poruszono problematykę związaną z prawem międzynarodowym publicznym, w tym z prawami człowieka i prawem humanitarnym, jak również kryminalistyką, socjologią w perspektywie zbrodni ludobójstwa, ze względu na to, że odnośne rozważania stanowią już przedmiot piśmiennictwa przedmiotu, przez co nie mieszczą się w ramach niniejszego opracowania. Zagadnienia związane z historią, prawem międzynarodowych praw człowieka, prawem humanitarnym konfliktów zbrojnych i międzynarodowym prawem karnym oraz penalizacją tych zbrodni przybliżone zostały obecnie uwzględnione w XXI wieku w innych pozycjach, które pojawiły się na rynku wydawniczym po opublikowaniu I wydania tego opracowania. Uznano także za zbędne zamieszczenie w pracy (w formie aneksu) wykazu aktów prawnych dotyczących problematyki ludobójstwa ze względu na ich powszechną dostępność w oficjalnych publikatorach i stosownych opracowaniach.

Opracowanie powstało na podstawie doktoratu, którego promotorem był prof. Krzysztof Indecki. Po raz pierwszy zostało wydane drukiem przez Wolters Kluwer. Jest ono zaktualizowane, zmienione i oddane do publikacji w Wydawnictwie My Book.