99,90 zł
Dowiedz się więcej.
- Wydawca: Copernicus Center Press
- Kategoria: Literatura popularnonaukowa•Nauki humanistyczne
- Język: polski
Principia są gruntownym podsumowaniem XVII-wiecznej wiedzy na temat podstawowych praw mechaniki, rozbudowanym następnie o wyniki własnych przemyśleń, badań teoretycznych, eksperymentów i astronomicznych obserwacji Isaaca Newtona. W jego czasach nie prowadzono jeszcze algebraicznych rachunków w takiej formie, jakiej dziś powszechnie używamy − królowały metody geometryczne, polegające na przekładaniu wartości wielkości fizycznych na długości odcinków i łuków, konstruowaniu z nich odpowiednich figur geometrycznych, badaniu relacji zachodzących między elementami tych figur i budowaniu w ten sposób dowodów twierdzeń. Ślady tego podejścia pozostały do dziś w postaci graficznego obrazu wektora jako strzałki i szkolnej metody sumowania wektorów. Podobne do współczesnych rachunki algebraiczne znajdujemy u Newtona w formie zaczątkowej i w zapisie niekiedy trudnym w odbiorze dla współczesnego czytelnika.
Kolejne (trzy) oryginalne łacińskie wydania Principiów różnią się między sobą – Newton stopniowo rozszerzał wykład i zmieniał niektóre jego fragmenty. Wydanie trzecie uznawane jest za jego „ostatnie słowo”, i ten tekst (w angielskim tłumaczeniu Andrew Motte’a z roku 1729) stał się podstawą polskiego przekładu autorstwa Sławomira Brzezowskiego.
Sir Isaac Newton (1643 – 1727), angielski przyrodnik – fizyk, matematyk, astronom, filozof nauki. Także historyk, badacz Starego i Nowego Testamentu. Niewątpliwy geniusz (niektórzy sugerują: autystyczny geniusz). O jego zainteresowaniach alchemią dziś wspominać nie wypada... Student, a od roku 1667 członek Trinity College Uniwersytetu w Cambridge. Jeszcze podczas studiów, na przełomie lat 1665-66, przeczekując na wsi epidemię dżumy szerzącą się w Anglii, wymyślił rachunek różniczkowy. Pierwsze wydanie jego „Principiów” ukazało się w roku 1687, drugie – w 1713, trzecie, i ostatnie autoryzowane przez Newtona – w 1726. W 1696 roku objął funkcję Kuratora Mennicy Królewskiej. W roku 1703 został prezesem Royal Society i zagranicznym członkiem Francuskiej Akademii Nauk. W roku 1705 otrzymał z rąk królowej tytuł szlachecki. Zmarł w Anglii, pochowany jest w Opactwie Westminsterskim.
Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi lub dowolnej aplikacji obsługującej format:
Liczba stron: 1034
Podobne
OD TŁUMACZA
Wydane po raz pierwszy w roku 1687 Principia Newton napisał po łacinie. Polski przekład powstał na podstawie angielskiego przekładu trzeciego (i ostatniego za życia Newtona) wydania Principiów, dokonanego przez Andrew Motte’a w roku 1729, czyli w dwa lata po śmierci Newtona. Tekst Motte’a został w roku 1934 ponownie opracowany przez F. Cajoriego[1], już w bardziej współczesnej angielszczyźnie. Posługiwałem się też angielskim współczesnym przekładem (z łaciny), dokonanym przez I. B. Cohena i A. Whitman[2]. Niektóre określenia łacińskie Motte pozostawił w swoim tłumaczeniu i te zwykle przytaczam bez zmian.
W tekście Newtona prawie nie ma przypisów. Tak więc większość przypisów, jakie znajdziemy, pochodzi od tłumacza. Przypisy Newtona (i cytaty z przypisów autorów tłumaczeń angielskich) są odpowiednio oznaczone.
Principia mają formalną strukturę. Składają się z twierdzeń (tez), zadań i scholiów, czyli mniej formalnych objaśnień ilustrujących omawiane zagadnienia, a także wniosków i przykładów. Newton skrupulatnie strzeże logicznej spójności wykładu, odwołując się w dowodach do właściwych twierdzeń wyłożonych wcześniej. Odnośniki te zwykle umieszcza w nawiasach, wtrącając je do tekstu. Występujące w tych odnośnikach hasła: „teza” „zadanie”, „wniosek” itp. są w oryginale łacińskim pisane małą literą. Jednak w angielskich przekładach systematycznie zastosowano pisownię Teza, Zadanie itd. i tak też jest w przekładzie polskim.
W przypadku istotnych różnic między przekładami Motte’a (Cajoriego) i Cohena, sięgałem do oryginału łacińskiego (tu nieocenionej pomocy udzielił prof. dr hab. Stanisław Stabryła z Instytutu Filologii Klasycznej UJ) – oryginalne trzecie wydanie Principiów dostępne jest w Bibliotece Ja-giellońskiej, w Czytelni Starych Druków (p. 215), pod sygnaturą 145949 III lub 147381 III.
Znaczna część Principiów poświęcona jest astronomii. Wypada mi podziękować dr. Janowi Mietelskiemu z Obserwatorium Astronomicznego UJ za istotną pomoc merytoryczną.
Sławomir Brzezowski
Instytut Fizyki UJ
Kraków, grudzień 2009 r.
SPIS ZAGADNIEŃ
Za czasów Newtona przyrodnicy (fizycy, astronomowie) nie prowadzili jeszcze rachunków w takiej formie, do jakiej jesteśmy przyzwyczajeni – królowały metody geometryczne: zagadnienia z mechaniki były przekładane na problemy z geometrii. Ślady tego podejścia spotykamy do dziś w klasycznych, szkolnych rysunkach, na których wektory (siły, prędkości) przedstawiane są strzałkami o określonej długości. Współcześnie jednak te rysunki są tylko pomocniczą ilustracją dla analitycznych rachunków. Za czasów Newtona graficzne konstrukcje geometryczne były podstawą rozumowania, a rachunki, które dziś zakwalifikowalibyśmy do algebry czy analizy, odbywały się na ich marginesie.
Współczesny czytelnik (także do niedawna tłumacz tego dzieła) zwykle nie jest obyty z metodami geometrycznymi, szeroko stosowanymi w Principiach. Dlatego poniższy rozszerzony spis treści został uzupełniony omówieniem kilku przykładowych geometrycznych wywodów wybranych z Principiów. Fragmenty te są wyodrębnione z tekstu.
Teksty wybranych twierdzeń i tytuły paragrafów są przytoczone w brzmieniu oryginalnym.
Sławomir Brzezowski
MATEMATYCZNE ZASADYFILOZOFII NATURALNEJ
Definicje:
ilości materii (masy), ilości ruchu (pędu), siły wewnętrznej (siły bezwładności), siły przyłożonej (do ciała – jako przyczyny zmiany prędkości), siły dośrodkowej, absolutnej wartości siły dośrodkowej (zdolności obiektu do wytwarzania wokół siebie pola siły dośrodkowej), przyspieszającej wartości siły dośrodkowej (natężenie pola), napędzającej wartości siły dośrodkowej (czyli siły dośrodkowej działającej na konkretne ciało).
Próby zdefiniowania absolutnego czasu, jako płynącego „z natury równomiernie” (w innym miejscu Newton wskazuje na różnicę między czasem absolutnym i czasem wyznaczanym na podstawie okresowych zjawisk astronomicznych, np. kolejnych dni ziemskich, których okresowość jest tylko przybliżona), oraz odróżnienia przestrzeni absolutnej (jako – w co Newton wierzył – obiektywnie nieruchomej i istniejącej w oderwaniu od przedmiotów materialnych) od przestrzeni względnej, odniesionej do realnych ciał fizycznych. W zgodzie z powyższym rozróżnieniem Newton wprowadza pojęcie dwóch rodzajów miejsca w przestrzeni (absolutnego i względnego), zajmowanego przez ciało.
Newton wierzy w absolutny ruch (ruch względem absolutnej przestrzeni) i odróżnia go od ruchu względnego, jako odniesionego do innych ciał, ale podkreśla, że nie umie wskazać ciała absolutnie nieruchomego (w tych rozważaniach sięga wyobraźnią do „rejonów gwiazd stałych, albo nawet daleko poza te rejony”, gdzie – być może – takie absolutnie spoczywające ciało można by znaleźć).
Na tym etapie Newton już wspomina o bezwzględności przyspieszenia (na tle względności samego ruchu) i roli siły dla bezwzględnej zmiany ruchu. Zaraz potem wskazuje na bezwzględny charakter ruchu obrotowego (doświadczenie z wiadrem wody zawieszonym na skręconym sznurze).
Aksjomaty, czyli prawa ruchu.
Trzy zasady dynamiki. Wnioski z nich:
Wniosek I. Możliwość składania sił metodą równoległoboku.
Wniosek II. Możliwość rozkładu dowolnej siły na dwie nierównoległe o arbitralnie zadanych kierunkach.
Wniosek III i IV. Prawo zachowania pędu dla układu izolowanego (z udziałem pojęcia środka masy, zwanym u Newtona środkiem ciężkości).
Wniosek V. Równoważność wszystkich inercjalnych układów odniesienia.
Wniosek VI. ...z którego wynika, że Newton zauważył, iż w układzie „spadającej windy” panują warunki takie, jak w układzie inercjalnym bez pola grawitacyjnego.
W tym miejscu następuje Scholium, w którym Newton otwarcie pisze, iż zasady, które wyżej wyłożył, były znane i stosowane wcześniej (pada nazwisko Galileusza).
W tym samym Scholium rozważa: rzut ukośny (na razie bez rachunków), zderzenia sprężyste i niesprężyste kul, wyprowadza Trzecią Zasadę z Pierwszej (nie wprost: układ izolowany ciał, wzajemnie oddziałujących z pogwałceniem Trzeciej Zasady, podlegałby sile samonapędzającej), wyprowadza zasadę równowagi dźwigni (bez definiowania pojęcia momentu siły) i rozważa niektóre maszyny proste: bloczek, śrubę, klin.
PRZYPISY
Od tłumacza
[1] Sir Isaac Newtons MATHEMATICAL PRINCIPLES OF NATURAL PHILOSOPHY AND HIS SYSTEM OF THE WORLD, Translated into English by Andrew Motte in 1729. The translation revised, and supplied with an historical and explanatory appendix, by FLORIAN CAJORI, late professor of the history of mathematics emeritus in the university of California, University of California Press, Berkeley – Los Angeles – London.
[2] University of California Press, Berkeley, Los Angeles – London 1999. Przekład Cohena i Whitman poprzedzony jest blisko 400 stronicowym opracowaniem Cohena, którego istota wyrażona jest w tytule jednego z rozdziałów tamtego opracowania: Jak czytać Principia.
