Praktyczny poradnik prawa spadkowego ebook

Mariusz Korcyl "Praktyczny poradnik prawa spadkowego z wzorami pism"

Copyright © by Wydawnictwo Psychoskok, 2014 Copyright © by Mariusz Korcyl, 2014

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji nie może być reprodukowana, powielana i udostępniana w jakiejkolwiek formie bez pisemnej zgody wydawcy.

Skład: Arkadiusz Woźniak INFOX e-booki Projekt okładki: Wydawnictwo Psychoskok Zdjęcie okładki: © Elena Schweitzer; stillkost - Fotolia.com

ISBN: 978-83-7900-195-8

Wydawnictwo Psychoskok ul. Chopina 9, pok. 23, 62-507 Konin tel. (63) 242

PRAKTYCZNY PORADNIK PRAWA SPADKOWEGO WRAZ ZE WZORAMI PISM

przepisy

prawa spadkowego zebrane w całość;

pouczenia

prawne;

podstawy

prawne opłat w sprawach spadkowych;

praktyczne

przykłady z życia wzięte;

pod

każdym artykułem podsumowanie;

wybrane

orzecznictwo sądowe;

najważniejsze

zagadnienia

wyodrębnione z tekstu;

31

wzorów pism w sprawach spadkowych;

przepisy

prawa podatkowego związane ze spadkiem.

Dzięki poradnikowi będziesz wiedział:

Jak

przeprowadzić procedurę spadkową;

Jak

napisać pismo do sądu w sprawie spadku;

Gdzie

złożyć pozew o zachowek;

Na

czym polega różnica pomiędzy dziedziczeniem testamentowym, a ustawowym;

Jak

sporządzić testament;

W

jaki sposób podzielić spadek w drodze działu spadku;

Jakie

obowiązki masz względem urzędu skarbowego w związku ze spadkiem;

Jakie

są podstawy prawne opłat sądowych;

Wszystko

o zawiłych przepisach prawa spadkowego na podstawie jasnych przykładów praktycznych;

W

jaki sposób nie dziedziczyć długów spadkowych.

Przedmowa

Opracowanie niniejsze przeznaczone jest dla studentów prawa, administracji, ekonomii, zarządzania oraz osób niezwiązanych ze stosowaniem prawa. Może być wykorzystane również przez prawników praktyków, zajmujących się na co dzień zagadnieniami prawa cywilnego.

Prawo cywilne uznawane jest za najobszerniejszą gałąź prawa, które ulega częstym zmianom, zaś wchodzące w jego skład prawo spadkowe - m.in., ze względu na liczne przepisy wiążące się z ułamkowymi częściami spadku – jest bezpośrednim wyrazem jednego z bardziej skomplikowanych obszarów tegoż prawa.

Celem skryptu jest kompleksowe omówienie pojęć, instytucji, zasad oraz przepisów umieszczonych w kodeksie cywilnym, a dodatkowo zagadnień prawnych, znajdujących się w innych aktach prawnych, związanych z procedurą spadkową.

Wszystkie zagadnienia przedstawione w poradniku charakteryzują się specjalną korektą językową, zbliżoną do języka potocznego, której celem było umożliwienie praktycznego zrozumienia skomplikowanego języka prawniczego przez osoby, które nie zajmują się zawodowo stosowaniem prawa. W skrypcie zawarto wielostopniową analizę dostępnych w literaturze, orzecznictwie sądowym oraz doktrynie publikacji i wybrano z nich elementy, które kompleksowo i w sposób najbardziej przystępny oraz zrozumiały omawiają przedmiotową materię w różnych wariantach.

Wiele też czasu poświęcono na rozłożenie poszczególnych przepisów, ze scalonej całości, na uporządkowaną w punktach, bardziej czytelną wersję, co powinno umożliwić pełne zapamiętanie ich charakterystycznych elementów. Dodatkowym walorem poradnika winny być praktyczne przykłady, opracowane na  podstawie szczególnie skomplikowanych przepisów, przedstawienie ciekawszych poglądów orzecznictwa, wyróżnienie zagadnień szczególnie istotnych, w formie zakładki – istotne, a zwłaszcza końcowe podsumowanie, stanowiące konkluzję całości tekstu. Całość skryptu została wzbogacona o niezwykle pomocne wzory pism, potrzebnych do codziennego i prawidłowego poruszania się w skomplikowanej procedurze prawa spadkowego, z którą wcześniej lub później styka się każdego z nas.

Pomocne w lekturze może okazać się również pogrupowanie przepisów w sposób chronologiczny, łączący różne zagadnienia związane z samym spadkiem, testamentem, zapisami i poleceniami testamentowymi oraz zachowkiem, co winno umożliwić szybsze znalezienie określonych rozwiązań prawnych, w oparciu o analogię.

Wnikliwa lektura niniejszej pracy powinna rozwiać wszelkie wątpliwości związane z przedmiotem prawa spadkowego, uwzględniając stan prawny z marca 2014 roku.

Mam nadzieję, że szczegółowo dobrana tematyka różnorodnych aspektów prawnych problemu, które zostały omówione przez różnych autorów, a następnie starannie wyselekcjonowane w niniejszej publikacji, w pełni zaspokoi potrzeby i gusta licznych czytelników.

Nowy Sącz, marzec 2014 roku.

Autor: Mariusz Korcyl

W jaki sposób można powołać spadkobierców?

Do powołania spadkobiercy, a zatem powołania do spadku lub inaczej powołania do dziedziczenia dochodzi na mocy testamentu, lub gdy jego brak na podstawie ustawy. Jak wygląda więc procedura powołania spadkobiercy?

USTANOWIENIE SPADKOBIERCY

Spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób (art. 959 k.c.)

ISTOTNE:Uprawnienie do powołania do spadku wynika za swobody testowania.

CO NA TO SĄD?

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 kwietnia 1998 r., sygn. akt I CKU 35/98 - gdy nie nastąpiło powołanie jednej lub kilku osób do spadku jako ogółu praw i obowiązków spadkodawcy, lecz rozrządzenie spadkodawcy przybrało formę przeznaczenia określonej osobie poszczególnych przedmiotów majątkowych, wówczas: 1. Osoba ta dziedziczy cały spadek jako spadkobierca testamentowy, o ile przedmioty te wyczerpały cały spadek (art. 961 k.c.) albo spadek dziedziczą spadkobiercy ustawowi, którzy są zobowiązani do wykonania zapisu (art.968 k.c.), o ile przedmioty przeznaczone w testamencie dla danej osoby nie wyczerpują prawie całego spadku.

RÓWNOŚC UDZIAŁÓW

Jeżeli spadkodawca powołał do spadku lub do oznaczonej części spadku kilku spadkobierców, nie określając ich udziałów spadkowych, dziedziczą oni w częściach równych (art. 960 k.c.).

ISTOTNE:Powołanie do części spadku oznacza, że w pozostałej części spadku będzie miało dziedziczenie ustawowe.

TRAKTOWANIE ZAPISOBIORCY JAK SPADKOBIERCY

Jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku. Jeżeli takie rozrządzenie testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, osoby te poczytuje się w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów (art. 961 k.c.).

CO NA TO SĄD?

W postanowieniu z dnia 19 października 2000 r., sygn. akt II CKN 505/00 Sąd Najwyższy stwierdził, że Polskie prawo nie przewiduje możliwości powołania spadkobierców do poszczególnych przedmiotów wchodzących w skład spadku ani też do wyodrębnionych gospodarczo części majątku spadkowego poza gospodarstwem rolnym. Dopuszczalne jest powołanie spadkobiercy lub spadkobierców jedynie do całego spadku albo do jego ułamkowej części. Nie jest przy tym możliwe dopatrywanie się wyjątku od omawianej reguły w dyspozycji art. 961 k.c. Przepis ten nie wprowadza bowiem odmiennych od tej reguły zasad dziedziczenia. Stanowi jedynie normę interpretacyjną w wypadku, gdy spadkodawca rozrządził w testamencie poszczególnymi przedmiotami majątkowymi, które wyczerpują prawie cały spadek, istnieje zaś wątpliwość co do rzeczywistej woli spadkodawcy.

USTANOWIENIE SPADKOBIERCY Z DOŁOŻENIEM WARUNKU I TERMINU

Zastrzeżenie warunku lub terminu, uczynione przy powołaniu spadkobiercy testamentowego, uważanejest za nie istniejące. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia spadkobierca nie zostałby powołany, powołanie spadkobiercy jest nieważne. Przepisów tych nie stosuje się, jeżeli ziszczenie się lub nieziszczenie się warunku albo nadejście terminu nastąpiło przed otwarciem spadku (art. 962 k.c.).

ISTOTNE:Dopuszczalne jest natomiast warunkowe odwołanie i odwołanie odwołania testamentu, zaś niedopuszczalność wystąpienia lub niewystąpienia warunku bada się wedle stanu z chwili otwarcia spadku.

PODSTAWIENIE (SUBSTYTUCJA)

Zgodnie z art. 963 k.c., można powołać spadkobiercę testamentowego na wypadek, gdyby inna osoba powołana jako spadkobierca ustawowy lub testamentowy nie chciała lub nie mogła być spadkobiercą (podstawienie).

PODSTAWIENIE POWIERNICZE

W myśl art. 964 k.c., postanowienie testamentu, przez które spadkodawca zobowiązuje spadkobiercę do zachowania nabytego spadku i do pozostawienia go innej osobie, ma tylko ten skutek, że ta inna osoba jest powołana do spadku na wypadek, gdyby spadkobierca nie chciał lub nie mógł być spadkobiercą. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, iż spadkobierca bez takiego ograniczenia nie byłby powołany, powołanie spadkobiercy jest nieważne.

ISTOTNE:W podstawieniu powierniczym występują dwa rozrządzenia, bowiem spadkodawca rozporządza swoim majątkiem, a jednocześnie majątkiem spadkobiercy, po jego śmierci, co jest niedopuszczalne.

POWOŁANI W TESTAMENCIE NIE CHCĄ DZIEDZICZYĆ

Zgodnie z art. 965 k.c., jeżeli spadkodawca powołał kilku spadkobierców testamentowych, a jeden z nich nie chce lub nie może być spadkobiercą, przeznaczony dla niego udział, w braku odmiennej woli spadkodawcy, przypada pozostałym spadkobiercom testamentowym w stosunku do przypadających im udziałów (przyrost).

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WZIĘTY

Daniel C posiadał dwójkę dzieci z pierwszego małżeństwa. Natomiast z drugiego małżeństwa miał żonę Alicję, która miała swoje jedno dziecko. Daniel C postanowił w testamencie, że 1/2 środków pieniężnych posiadanych na koncie bankowym, które posiadał - nabędzie jego żona Alicja, a po jej śmierci nabędzie je jeden z synów - Adrian. W ten sposób Daniel C zobowiązał testamentem Alicję C do zachowania nabytego spadku i przekazania go następnie swemu synowi Adrianowi, po jej śmierci. Takie postanowienie Daniela C będzie nieważne, bo wywołałoby ono w ten sposób niedozwolony z prawem taki skutek, że syn Adrian zostałby powołany do spadku po Danielu C, tylko wtedy, gdyby Alicja C - nie mogła dziedziczyć, bo np. nie dożyłaby spadku lub nie chciałaby dziedziczyć na skutek odrzucenia spadku. Zatem zgodnie z powyższym bez podstawienia powierniczego syn Adrian nie zostałby w ogóle powołany do spadku – nawet z ustawy, pomimo tego, że nie spełniał przesłanek wydziedziczenia, czy innego wyłączenia od spadku. Takie postanowienie Daniela C - nie będzie jednak uważane za niespisane, lecz zmieni swe skutki na postać skutków podstawienia zwykłego, czyli takiego gdy inna osoba nie chciałaby lub nie mogłaby być spadkobiercą.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

Do

wyboru spadkobiercy uprawniony jest jedynie spadkodawca, który nie może upoważnić innych osób do oznaczenia spadkobiercy.

Użycie

przez

spadkodawcę w testamencie zwrotu „powołuję najstarszego syna” ocenia się z chwili jego sporządzania i wszelkich okoliczności sprawy, natomiast postanowienia w testamencie typu powołuję do spadku „ubogich”, „chorych”, „upośledzonych” uznawane są za nieważne.

Rozrządzenia

spadkodawcy

uczynione pod warunkiem lub terminem, obejmujące cały lub prawie cały spadek, należy traktować, jako zapisy.

Ustalenie, czy

przedmioty wskazane w testamencie wyczerpują cały spadek, określenie ich wartości, przeznaczenie w testamencie własnych przedmiotów majątkowych testatora, a także czy testator już wcześniej sporządził testament, należy do notariusza sporządzającego testament notarialny.

Brak

personalnego określenia w testamencie osób powołanych do dziedziczenia, stwarza domniemanie powołania spadkobierców ustawowych.

Kiedy jest się niegodnym dziedziczenia?

Spadkobierca nie zawsze otrzyma spadek, bowiem ustawodawca zawarł w przepisach kodeksu cywilnego określone przesłanki, których spełnienie powoduje wyłączenie od dziedziczenia.

PRZESŁANKI UZNANIA ZA NIEGODNEGO

Zgodnie z art. 928 § 1 k.c., spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:

dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa

przeciwko

spadkodawcy;

podstępem

lub

groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;

umyślnie ukrył

lub

zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

ISTOTNE:Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku (art.928 § 2 k.c.).

TERMIN I OSOBA UPRAWNIONA DO WYSTĄPIENIA Z ŻĄDANIEM UZNANIA ZA NIEGODNEGO

W świetle regulacji zawartej w art. 929 k.c., uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes. Z żądaniem takim może wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku.

NIEMOŻNOŚĆ UZNANIA ZA NIEGODNEGO

Stosownie do treści art. 930 § 1 k.c., spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeżeli spadkodawca mu przebaczył. Natomiast, jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem (930 § 2 k.c.).

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WZIĘTY

Adrian W posiadał bardzo dobrze prosperującą firmę. Zatrudnił w niej syna Łukasza W, który miał zajmować się badaniem rynku i pozyskiwaniem nowych klientów. Po pewnym czasie okazało się, że syn zaczął namawiać pracowników ojca do nienależytego wykonywania obowiązków pracowniczych w celu przysporzenia korzyści swej dziewczynie, prowadzącej podobne przedsiębiorstwo konkurencyjne. Stosował też reklamę porównawczą, która umożliwiała rozpoznanie konkurencyjnych towarów swej dziewczyny. Ostatecznie mając dostęp do konta bankowego firmy dopuścił się oszustwa defraudacji pieniędzy ojca, które miały posłużyć, jako środki do rozwojowi firmy swej dziewczyny. W tej sytuacji ojciec wszczął postępowanie karne w wyniku, którego Łukasz W został skazany prawomocnym wyrokiem sądu. W takiej sytuacji istnieją pełne przesłanki do uznania Łukasza W za niegodnego dziedziczenia.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

Aby

zostać uznanym za niegodnego, konieczny jest prawomocny wyrok za przestępstwo umyślne.

Po

upływie terminu do wystąpienia z żądaniem uznania za niegodnego, roszczenie takie przepada.

Przebaczenie

przez spadkodawcę powoduje ustanie przyczyn niegodności dziedziczenia.

Spadkobierca

może być uznany za niegodnego tylko przez sąd.

Jakie umowy można zawrzeć w zakresie spadku?

Spadkodawca oraz spadkobiercy nie mają możliwości prawnych umówienia się co do zakresu i sposobu dziedziczenia. Wyjątkiem od w/w sytuacji jest dziedziczenie ustawowe - w formie umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia, która musi być jednak zawarta w formie aktu notarialnego (art. 1048 k.c.).

Natomiast, jeżeli wyżej wskazany wyjątek nie ma miejsca, to umowa o spadek po osobie żyjącej jest nieważna (art.1047 k.c.).

ZAKRES PRZEDMIOTOWY I SKUTKI ZRZECZENIA SIĘ DZIEDZICZENIA

Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku (art. 1049 § 1 i 2 k.c.).

MOŻLIWOŚĆ UCHYLENIA SIĘ OD ZRZECZENIA SIĘ DZIEDZICZENIA

Zrzeczenie się dziedziczenia może być uchylone przez umowę między tym, kto zrzekł się dziedziczenia, a tym, po kim się dziedziczenia zrzeczono (art. 1050 k.c.).

ISTOTNE:Umowa o uchylenie się od zrzeczenia się od dziedziczenia, powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

DOPUSZCZALNOŚĆ ZBYCIA SPADKU

Spadkobierca, który spadek przyjął, może spadek ten zbyć w całości lub w części. To samo dotyczy zbycia udziału spadkowego (art.1051 k.c.).

ZASADA PODWÓJNEGO SKUTKU UMOWY ZOBOWIĄZUJĄCEJ DO ZBYCIA SPADKU

Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do zbycia spadku przenosi spadek na nabywcę, chyba że strony inaczej postanowiły.

Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej spadek następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do zbycia spadku, ważność umowy przenoszącej spadek zależy od istnienia tego zobowiązania (art. 1052 § 1 i 2 k.c.).

ISTOTNE:Umowa zobowiązująca do zbycia spadku powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej spadek, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do zbycia spadku (art. 1052 § 3 k.c.).

SYTUACJA NABYWCY SPADKU ORAZ ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZBYWCY SPADKU

Zawarcie umowy w formie aktu notarialnego powoduje, że nabywca spadku wstępuje w prawa i obowiązki spadkobiercy (art. 1053 k.c.).

Z kolei zbywca spadku zobowiązany jest do wydania tego, co wskutek zbycia, utraty lub uszkodzenia przedmiotów należących do spadku zostało uzyskane w zamian tych przedmiotów albo jako naprawienie szkody, a jeżeli zbycie spadku było odpłatne, także do wyrównania ubytku wartości powstałego przez zużycie lub rozporządzenie nieodpłatne przedmiotami należącymi do spadku.

Zbywca może żądać od nabywcy zwrotu wydatków i nakładów poczynionych na spadek (art. 1055 §1 i 2 k.c.).

CO NA TO SĄD?

Nabywca spadku lub udziału po nim jest legitymowany do złożenia wniosku o zmianę lub uchylenie postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku, jeżeli zbywca był uczestnikiem postępowania (tak. Postanowienie Sądu Najwyższego sygn. akt. IV CKN 566/00).

SOLIDARNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA DŁUGI ZBYWCY I NABYWCY SPADKU

Nabywca spadku ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe w tym samym zakresie co zbywca. Ich odpowiedzialność względem wierzycieli jest solidarna. Ponadto, w braku odmiennej umowy nabywca ponosi względem zbywcy odpowiedzialność za to, że wierzyciele nie będą od niego żądali spełnienia świadczeń na zaspokojenie długów spadkowych (art. 1055 § 1 i 2 k.c.).

WYŁĄCZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI ZBYWCY ZA WADY PRZEDMIOTÓW NALEŻĄCYCH DO SPADKU

W razie zbycia spadku spadkobierca nie ponosi odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne poszczególnych przedmiotów należących do spadku (art. 1056 k.c.).

ODPOWIEDZIALNOŚĆ NABYWCY ZA KORZYŚCI, CIĘŻARY, UTRATĘ LUB USZKODZENIE PRZEDMIOTÓW

Korzyści i ciężary związane z przedmiotami należącymi do spadku, jak również niebezpieczeństwo ich przypadkowej utraty lub uszkodzenia przechodzą na nabywcę z chwilą zawarcia umowy o zbycie spadku, chyba że umówiono się inaczej (1057 k.c.).

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WZIĘTY

Jan K, był spadkobiercą ustawowym spadku po Ireneuszu K, podobnie zresztą, jak Mirosław K. Obaj spadkobiercy porozumieli się w ten sposób, że Jan K postanowił zrzec się dziedziczenia, przypadającej mu z ustawy 1/4 części spadku swej części, natomiast miał dziedziczyć tylko 1/8 część spadku - pod warunkiem, że Mirosław K przekaże mu kwotę 20 tysięcy złotych tytułem różnicy - w terminie 2 miesięcy od nabycia spadku. Obaj spadkobiercy udali się następnie do notariusza i tam sporządzili stosowny akt notarialny, w którym zawarli zapis, że wszelkie korzyści i ciężary związane z przedmiotami należącymi do spadku przechodzą na Mirosława K. Po pewnym czasie doszło do faktycznego nabycia spadku przez obydwóch spadkobierców. Jednakże pomimo upływu 2 miesięcy od nabycia spadku Jan K - nie otrzymał należnej mu kwoty 20 tysięcy złotych, z tytułu zrzeczenia się części praw do spadku. Mirosław K tłumaczył się, że musiał ponieść znaczne koszty związane z naprawą samochodu, który otrzymał w spadku, a ponadto doszło do uszkodzenia nieubezpieczonego mieszkania zmarłego spadkodawcy, które odziedziczył, w związku z czym musiał ponieść dodatkowe koszty remontu i dlatego nie jest już zobowiązanym wobec Jana K. W tym przypadku Mirosław K nie miał racji, ponieważ z chwilą spisania umowy aktu notarialnego ciężary związane z przedmiotami należącymi do spadku, nabytymi w drodze zrzeczenia się dziedziczenia spadku, obciążały właśnie jego.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

W

celu zabezpieczenia wzajemnych roszczeń spadkobierców warto zawrzeć jedną umowę, w której dojdzie do jednoczesnego zrzeczenia się dziedziczenia oraz płatnego lub bezpłatnego przysporzenia na rzecz drugiego ze spadkobierców. W ten sposób strony zabezpieczają się np. przed darowizną dokonaną na rzecz jednego ze spadkobierców, a z drugiej strony ta forma zabezpiecza przed odmową zawarcia umowy o zrzeczenie się spadku.

Niedopuszczalne

są sytuacje zrzeczenia się z dziedziczenia testamentowego, tylko ze względu na korzyść innej osoby, bowiem w przypadku powołania do spadku w testamencie tak sporządzona umowa - nie wywołuje żadnych skutków prawnych.

Umowa

o zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również dzieci i wnuku zrzekającego się, chyba że strony postanowiły, iż zrzeczenie się dotyczy wyłącznie zrzekającego się (np. ojciec darowuje jednemu z dzieci część majątku, ten zrzeka się pozostałej części majątku, a w ten sposób zabezpieczone zostają pozostałe dzieci).

Jakie czynności należy podjąć aby nabyć spadek – część pierwsza

Śmierć spadkodawcy nie oznacza, że dochodzi do automatycznego nabycia spadku.

Co zatem dalej powinien zrobić spadkobierca?

Stwierdzenia nabycia spadku można dokonać na dwa sposoby:

w

drodze postępowania sądowego o stwierdzenie nabycia spadku;

w

postępowaniu przed notariuszem, który sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.

SĄDOWE STWIERDZENIE NABYCIA SPADKU

Aby dokonać nabycia spadku - należy złożyć wniosek, który czyni zadość przepisom o pozwie, z tą zmianą, że zamiast pozwanego należy wymienić zainteresowanych w sprawie (art. 511 § 1 k.p.c.).

Wniosek o stwierdzenie spadku może złożyć następujący krąg osób:

spadkobierca

;

spadkobierca

osoby powołanej do spadku, która zmarła przed stwierdzeniem nabycia spadku;

osoby

nabywające spadek według zasad dziedziczenia ustawowego, co ma miejsce w przypadku, gdy spadkobierca uprawniony z ustawy do nabycia spadku w pierwszej kolejności odrzuci spadek;

uprawnieni

na mocy testamentu;

konkubent

spadkodawcy;

nabywca

spadku lub udziału spadku;

kurator

spadku;

wierzyciel

spadku;

wierzyciel

spadkobiercy;

dłużnik spadku;

wykonawca

testamentu;

współwłaściciel przedmiotów wchodzących w skład spadku;

osoba

dochodząca wydania nieruchomości po zmarłym współwłaścicielu;

osoba, która

chce

wstąpić w stosunek najmu po zmarłym wynajmującym.

Istotne:Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku musi złożyć osoba uprawniona, czyli mająca interes prawny. Brak wniosku nie wszczyna postępowania (art. 1025 § 1 k.c.). Wniosek składa się do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania spadkobiercy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić - do sądu miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw wniosek składa się do Sądu Rejonowego dla m. ST. Warszawy (art. 628 k.p.c.).

Wniosek powinien zawierać:

datę i miejsce sporządzenia wniosku;

oznaczenie

rodzaju pisma;

oznaczenie

sądu;

imię i nazwisko wnioskodawcy i adres zamieszkania;

wskazanie

wszystkich znanych wnioskodawcy uczestników postępowania w sprawie, a zatem spadkobierców ustawowych i testamentowych;

tytuł

do

dziedziczenia pozostałych uczestników (testament lub ustawa);

adresy

zamieszkania pozostałych uczestników;

okoliczności uzasadniające właściwość miejscową sądu;

żądanie

nabycia

spadku po określonym spadkodawcy;

wykazanie

interesu prawnego wnioskodawcy;

osnowę wniosku, zawierającą

dowody

na przedstawione uzasadnienie;

podpis

wnioskodawcy.

CO NA TO SĄD?

W świetle orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 2 października 1948 r., Lu.C. 498/48 w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku powinny brać wszystkie osoby, na które przeszły prawa spadkobierców.

Do wniosku należy dołączyć następujące załączniki:

oryginał testamentu, jeżeli

spadkodawca

zostawił taki po sobie, wraz z tyloma kopiami ilu jest uczestników postępowania;

oryginał

aktu

zgonu spadkodawcy;

oświadczenia o przyjęciu spadku, jeżeli były składane;

odpis

skrócony aktu urodzenia dla mężczyzn i kobiet niezamężnych;

odpis

skrócony aktu małżeństwa dla kobiet niezamężnych;

odpis

skrócony wniosku w tylu kopiach, ilu jest uczestników postępowania.

CZY JEDNYM WNIOSKIEM MOŻNA ŻĄDAĆ NABYCIA SPADKU PO KILKU OSOBACH?

Dopuszczalne jest połączenie w jednym wniosku żądania stwierdzenia spadku po kilku spadkobiercach jeżeli:

Po pierwsze;

nadają się

one

do tego samego trybu postępowania;

sąd

jest

właściwy ze względu na ogólną wartość roszczeń;

gdy

roszczenia są różnego rodzaju – o tyle tylko, o ile dla któregokolwiek z tych roszczeń nie jest przewidziane postępowanie odrębne;

nie

zachodzi niewłaściwość sądu według przepisów o właściwości, bez względu na wartość przedmiotu sporu (art. 191 k.p.c.).

Po drugie;

pozostają

one

ze sobą w związku lub mogły być połączone jednym pozwem (art. 219 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.)

Po trzecie;

właściwość

miejscowa

sądu jest taka sama dla kilku spadkodawców (art. 628 k.p.c.).

Sąd spadku, do którego wpłynie wniosek - wydaje postanowienie o nabyciu spadku po przeprowadzeniu rozprawy w trybie nieprocesowym, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę, jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi (art. 669 k.p.c.).

ISTOTNE:Postanowienie sądu oraz akt poświadczenia dziedziczenia przez notariusza, mają charakter deklaratywny tzn. poświadczają istniejący już stan od chwili otwarcia spadku.

Spadkobiercy mają sześć miesięcy na złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku od dnia, w którym dowiedzieli się o tytule powołania do spadku (art. 1018 § 3 i 1015 § 1 k.c.).

Na tle wyżej wskazanego oświadczenia, należy zauważyć, że  niedopuszczalne jest jednoczesne wydanie aktu poświadczenia przez notariusza oraz stwierdzenie nabycia spadku, ponieważ sąd uchyla taki akt, gdy sam prowadzi postępowanie, a inne okoliczności uchylenia zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia jest dopuszczalne jedynie w przypadkach przewidzianych w ustawie (art. 669 1 § 1 oraz 3 k.p.c.).

W w/w przypadku sąd uchyla wszystkie zarejestrowane akty poświadczenia i wydaje postanowienie o nabyciu spadku oraz zawiadamia o tym fakcie notariusza, który sporządził uchylony akt oraz Krajową Izbę Notarialną, przesyłając odpisy wydanego orzeczenia (art. 669 1 § 2, 4 k.p.c.).

Po złożeniu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku - sąd bada z urzędu, kto jest spadkobiercą.

Czynności wyżej wskazane obejmują badanie następujących okoliczności:

czy

spadkodawca pozostawił testament;

kto

był spadkodawcą;

jakich

pozostawił spadkobierców;

czy

spadkobiercy dokonali przyjęcia lub odrzucenia spadku;

a

gdy testament znajduje się u osoby co do której zostało uprawdopodobnione, że znajduje się on u niej – wzywa taką osobę do złożenia testamentu i po jego złożeniu sąd dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia (art. 670 k.p.c.).

Gdyby osoba będąca w posiadaniu testamentu - nie chciała go wydać - spadkobierca może złożyć wniosek o zobowiązanie do złożenia oświadczenia o istnieniu testamentu, na wskutek czego sąd wydaje postanowienie nakazujące złożenie testamentu (art. 647 oraz 648 k.p.c.)

Gdyby osoba posiadająca testament, nadal nie chciała go wydać - może być na nią nałożona przez sąd grzywna (art. 646 § 2 k.p.c.).

Składający wniosek o stwierdzenie spadku jest zobowiązany złożyć zapewnienie, że nie ma innych spadkobierców i wówczas stanowi ono dowód - pod rygorem skutków karnych, że zostało ono złożone, jako zeznanie pod przyrzeczeniem (art. 671 § 1 – 3 k.p.c.).

OGŁOSZENIE O SPADKU

Jeżeli w/w zapewnienie - nie było złożone albo jeżeli zapewnienie lub inne dowody - nie będą uznane przez sąd za wystarczające, postanowienie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku może zapaść dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie (art. 672 k.p.c.).

Ogłoszenie o testamencie powinno zostać umieszczone w  piśmie poczytnym na całym obszarze Państwa (np. Rzeczypospolita, Gazeta Wyborcza, Wprost) i podane publicznie do wiadomości w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy na tym obszarze, w sposób w miejscu tym przyjęty, chyba że wartość spadku jest nieznaczna, wówczas sąd nie zamieszcza ogłoszenia (art. 674 § 1 - 2 k.p.c.).

Ogłoszenie powinno zawierać:

imię, nazwisko, zawód

oraz

ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy;

datę śmierci spadkodawcy;

wskazanie

majątku pozostałego po spadkodawcy;

wezwanie, aby

spadkobiercy w ciągu sześciu miesięcy od dnia wskazanego w ogłoszeniu zgłosili i udowodnili nabycie spadku, gdyż w przeciwnym razie mogą być pominięci w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku (art. 673 k.p.c.).

Sąd otwiera i ogłasza testament, gdy ma dowód śmierci spadkodawcy, ale o terminie otwarcia i ogłoszenia nie zawiadamia się zainteresowanych, którzy jednak mogą być przy tym obecni (art. 649 § 1 i 2 k.p.c.).

O dokonanym otwarciu i ogłoszeniu testamentu sąd spadku albo notariusz zawiadamia jednak w miarę możności osoby, których rozrządzenia testamentowe dotyczą, oraz wykonawcę testamentu i kuratora spadku. Notariusz niezwłocznie zawiadamia o tym sąd spadku, przesyłając odpis sporządzonego protokołu (art. 652 k.p.c.).

Po upływie sześciu miesięcy od daty ogłoszenia - sąd wyznaczy w celu rozpoznania zgłoszonych żądań rozprawę, na którą wezwie także osoby, które zgłosiły żądanie i podały miejsce zamieszkania, a jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia o wezwaniu spadkobierców - nikt nie zgłosił nabycia spadku albo, zgłosiwszy je, nie udowodnił go na rozprawie, sąd wyda postanowienie stwierdzające nabycie spadku przez spadkobierców, których prawa zostały wykazane, a w ich braku – przez Skarb Państwa jako spadkobiercę ustawowego (art. 675 w zw. z art. 676 k.p.c.).

TREŚĆ POSTANOWIENIA O NABYCIU SPADKU

Sąd stwierdzi nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy.

W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia w nim obligatoryjnie:

spadkodawcę;

wszystkich

spadkobierców, którym spadek przypadł;

wysokość

ich

udziałów;

nabycie

przedmiotu zapisu windykacyjnego, wymieniając osobę, dla której spadkodawca uczynił zapis windykacyjny;

przedmiot

zapisu windykacyjnego.

Stwierdzenie nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego, może nastąpić również przez wydanie przez sąd postanowienia częściowego (art. 677 § 1 - 3 k.p.c.).

OSOBA UZNANA ZA ZMARŁĄ

Jeżeli stwierdzone zostało nabycie spadku albo zarejestrowany został akt poświadczenia dziedziczenia po osobie uznanej za zmarłą lub której zgon został stwierdzony postanowieniem sądu, a postanowienie o uznaniu tej osoby za zmarłą lub o stwierdzeniu jej zgonu zostało uchylone, sąd spadkuz urzędu uchyli postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo akt poświadczenia dziedziczenia (678 k.p.c.).

UCHYLENIE STWIERDZENIA NABYCIA SPADKU

Dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku - nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku. Jednakże ten, kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność (art. 679 § 1 k.p.c.).

ISTOTNE:Osoby, które nie uczestniczyły w procedurze stwierdzenia spadku, nie są ograniczone rocznym terminem, o jakim mowa w art. 679 § 1 zdanie drugie k.p.c.

Wniosek o wszczęcie postępowania o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku, może zgłosić każdy zainteresowany (art. 679 § 2 k.p.c.).

W razie przeprowadzenia dowodu, że spadek w całości lub w części nabyła inna osoba niż wskazana w prawomocnym postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku, sąd spadku, zmieniając to postanowienie, stwierdzi nabycie spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym (art. 679 § 3 k.p.c.).

Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio do zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia oraz do stwierdzenia nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego (art. 679 § 4 k.p.c.)

Po przeprowadzeniu wyżej wskazanej procedury sąd wydaje postanowienie stwierdzające nabycie spadku, które stwarza domniemanie nabycia spadku i nie może ono być obalone domniemaniem wynikającym z zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia (art. 1025 § 2 i 3 k.c.).

Natomiast spadkobierca względem osób trzecich (np. w postępowaniu przed urzędnikiem), które nie roszczą sobie praw do spadku może udowodnić swoje prawa - tylko na podstawie:

orzeczenia

sądowego o stwierdzeniu nabycia spadku; - albo

zarejestrowanego

aktu poświadczenia dziedziczenia wydanego przez notariusza (art. 1027 k.c.).

Z kolei ten, kto uzyskał stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, lecz spadkobiercą nie jest, rozporządza prawem należącym do spadku na rzecz osoby trzeciej, osoba, na której rzecz rozporządzenie następuje, nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działa w złej wierze (art. 1028 k.c.).

ISTOTNE:Stwierdzenie nabycia spadku oraz poświadczenie dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku (art. 1026 k.c.).

Od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku pobiera się opłatę stałą w wysokości 50 zł.

Jeżeli wniosek obejmuje więcej niż jednego spadkodawcę (np. dwóch rodziców), opłatę w wysokości 50 zł należy uiścić od każdego spadkodawcy (art. 49 ust. 1 pkt. 1 u.k.s.c.).

Jakie czynności należy podjąć aby nabyć spadek? – część druga

NABYCIE SPADKU PRZED NOTARIUSZEM

Prawo przyznające możliwość do skorzystania z nabycia spadku przed notariuszem weszło w życie z dniem 2 października 2008 r., mocą ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 r. – Prawo o notariacie. Skorzystanie z w/w uprawnienia możliwe jest zarówno w przypadku dziedziczenia testamentowego, jak również dziedziczenia ustawowego.

ISTOTNE:Dokument sporządzony przed notariuszem ma taką samą moc prawną, jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzenie nabycia spadku.

Korzyści sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia przed notariuszem:

akt

poświadczenia dziedziczenia może sporządzić, każdy notariusz;

nie

występuję właściwość miejsca zamieszkania spadkodawcy, a zatem można zgłosić się do każdej kancelarii notarialnej na terenie kraju;

nie

występuje konieczność korzystania z usług adwokata lub rady prawnego, który sporządzi odpowiednie pismo;

spadkobiercy

mogą wszystkie wnioski zgłosić ustnie;

postępowanie

przed

notariuszem zwykle kończy się w tym samym dniu;

sporządzenie poświadczenia

dziedziczenia

kosztuje u notariusza 150 zł, w tym 100 zł kosztuje protokół dziedziczenia oraz 50 zł akt poświadczenia dziedziczenia, do których należy doliczyć podatek VAT;

obowiązuje

jednolita

cena bez względu na liczbę osób, które biorą udział w danej czynności.

Wady sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia przed notariuszem:

do

kancelarii notarialnej muszą się stawić się osobiście wszyscy spadkobiercy – zarówno ustawowi, jak i testamentowi, a obowiązujące przepisy nie przewidują w tej kwestii udziału pełnomocnika;

jakikolwiek

spór pomiędzy spadkobiercami - wyłącza możliwość sporządzenia protokołu dziedziczenia przez notariusza i wówczas pozostaje droga sądowa;

powzięcie

przed

notariusza wątpliwości co do osoby spadkobiercy i wysokości udziałów w spadku - wyklucza dalszą procedurę (art. 95e § 1 ustawy Prawo o notariacie);

nie

można udać się do notariusza, jeżeli dziedziczenie następuje na podstawie testamentu szczególnego np. testamentu ustnego (art. 952 k.c.), sporządzonego podczas podróży (art. 953 k.c.) lub tzw. testamentu wojskowego (art. 954 k.c.);

spadek

musi być otwarty po 1 lipca 1984 r., co wynika z przepisów przejściowych, odnoszących się do ustawy prawo o notariacie;

notariusz

odmówi sporządzenia aktu dziedziczenia, jeżeli stwierdzi że w odniesieniu do spadku taki akt już istnieje, albo zostało wydane postanowienie sądowe stwierdzające nabycie spadku;

notariusz

nie sporządzi aktu poświadczenia dziedziczenia, względem Skarbu Państwa lub gminy, gdy brak spadkobierców;

niedopuszczalne

jest także podjęcie czynności przed notariuszem, gdy zostanie ustalone, że spadkodawca w chwili śmierci był cudzoziemcem lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, nie zamieszkiwał w Polsce albo w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą.

ISTOTNE:Sam akt poświadczenie dziedziczenia - nie jest aktem notarialnym, ale takim aktem notarialnym jest już protokół dziedziczenia.

Jeżeli istnieje testament, to notariusz go otwiera i ogłasza. Następnie sporządza protokół dziedziczenia, który będzie podstawą do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. W testamencie spadkodawca określa zazwyczaj liczbę spadkobierców i wysokość udziałów ułamkowych w spadku.

Po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia, podpisują go wszyscy spadkobiercy i w dalszej kolejności zostaje on zarejestrowany w rejestrze aktów poświadczenia dziedziczenia, który został utworzony na podstawie art. 95 i ustawy Prawo o notariacie.

Wyżej wskazany rejestr zawiera informacje o zarejestrowanych aktach poświadczenia dziedziczenia - nie zawiera natomiast - treści aktów poświadczenia dziedziczenia.

W ramach sieci informatycznej, każdy obywatel i notariusz jest w stanie sprawdzić, czy sporządzono akt poświadczenia dziedziczenia po danym spadkodawcy. Aby odnaleźć potrzebne dane należy wpisać: PESEL albo imię, nazwisko i miejscowość.

ISTOTNE:Wypisy aktów poświadczenia dziedziczenia u notariusza kosztują 6 zł netto za każdą stronę dokumentu.

Poza rejestrem aktów poświadczenia dziedziczenia, został utworzony także Centralny Rejestr Testamentów. Został on utworzony przez Krajową Radę Notarialną na podstawie wewnętrznych regulacji notariatu oraz postanowień Konwencji z Bazylei z 1972 roku o stworzeniu systemu rejestracji testamentów. Rejestr ten zawiera informacje o zarejestrowanych testamentach, ale nie zawiera treści testamentów.

UCHYLENIE AKTU POŚWIADCZENIA DZIEDZICZENIA

Wniosek o uchylenie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia, należy złożyć w sądzie rejonowym, ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Składa się w tym przypadku dokładnie takie same dokumenty i załączniki, jak we wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

Z kolei, gdyby dołączenie wypisu aktu poświadczenia dziedziczenia nie było możliwe, można wówczas we wniosku  żądać zobowiązania uczestników postępowania do przedstawienia wypisu tego dokumentu urzędowego, zaś sąd może zobowiązać do tego również notariusza, sporządzającego akt poświadczenia dziedziczenia, na wniosek wnioskodawcy (art. 95 n § 2 Prawa o notariacie).

Wniosek podlega stałej opłacie sądowej w wysokości 50 zł, analogicznej jak w przypadku żądania stwierdzenia nabycia spadku przez sąd (art. 49 ust. 1 pkt. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).

W przypadku uchylenia aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz czyni o tym wzmiankę na akcie poświadczenia dziedziczenia