Szerszenie, czyli w piekle Odsieczy Wiedeńskiej. Tom II Na krwawym szlaku - ebook

Rozdział 1

Porucznik Filip Francois Dupont - Francuz w służbie Króla Jana III Sobieskiego, zabezpieczywszy w kolecie królewski list do Królowej Marii i końskie strzemię z paradnego rzędu Wielkiego Wezyra - jako symbol wielkiego zwycięstwa - wyruszył do Krakowa tuż po północy ze zdobytego seraju Kara Mustafy.

Towarzyszył mu przez Wiedeńskie, skrwawione pobojowiska- ten sam dzielny cesarski porucznik-przewodnik, który tak rezolutnie prowadził Króla Jana po bezdrożach Lasu Wiedeńskiego. Wraz z kurierem królewskim miał on dotrzeć do dunajskiej przeprawy w Tulln, a stamtąd powrócić do służby przy Janie III. Nigdy jednak z tej drogi nie wrócił i nikt nie wie, co się z nim stało. Nawet nazwisko jego zaginęło, choć na liście do nagród za dzielność został umieszczony tuż za generałami i pułkownikami.

Ofiarny Dupont gnał do Krakowa jak szalony - dzień i noc, dzień i noc i jeszcze jedną noc, konie tylko na stacjach królewskich zmieniając. Byle co zjadł i popił, a potem znów gnał, gnał i gnał... Najpierw doliną Morawy, mijając miasteczko Napojedle i sławną wioseczkę Pypkę, gdzie wielkie zwycięstwo odniósł pan Komendant Koryciński. Potem obok miejsca spotkania grupy pana Korycińskiego z Piętką - Redarem, gdzie leżało na wpół zeżartej przez lisy i sępy padło szkapy pana Szczeszcza. Ale kurier królewski na te sławne miejsca nawet nie spojrzał, tylko gnał, gnał i gnał... Wiedział doskonale, że Królowa i cały kraj niczego tak pilnie nie oczekują, jak szczęśliwej wiadomości spod Wiednia. Nie chciał i nie mógł być z nowiną drugi, czy trzeci. Musiał być pierwszy! Dopiero wczesnym rankiem czwartego dnia tej szalonej gonitwy zobaczył w dali strzeliste wieże królewskiego Wawelu.

Królowa akurat klękała przed ołtarzem głównym wawelskiej katedry do pierwszej wotywnej mszy, gdy - zataczając się z nadludzkiego utrudzenia - Filip Dupont z brzękiem ostróg wszedł do świątyni. Odgłosy jego ciężkich kroków dudniły pod sklepieniem nawy niczym armatnie wystrzały. Wydawało się, że swoją osobą i wieścią jaką przynosi, wypełnia całą świątynię. Wszyscy obecni, łącznie z rozpoczynającym ofiarę księdzem, spojrzeli na wchodzącego.

Królowa Maria, ujrzawszy znanego jej oficera, gwałtownie zerwała się z klęcznika. Jej ogromne, przepiękne oczy i rozwarte usta wyrażały ogromny niepokój i tylko jedno, jedyne pytanie... Wzruszony Dupont, przyklęknął przed swą Królową, niezmiernie rad, że pierwszy przynosi jej wieść szczęsną, wyrzekł tylko jedno słowo: - “Victoria”!

Królowa padła na kolana i długo modliła się w milczeniu, a z jej wielkich, orzechowych oczu płynęły łzy szczęścia.

- Dzięki Ci, Panie Boże! Dzięki Ci, Panie Boże!! Dzięki Ci, Panie Boże!!!... - szeptała coraz głośniej, aż wykrzyknęła do Duponta na cały kościół, nie zważając na nic:

- Mów! - a serce jej dudniło radosnym wzruszeniem.

- Wasza Królewska Mość - rzekł schrypniętym od kurzu i zmęczenia głosem, - Pani i Królowo moja, oto pozłociste strzemię tego, który uchodzi teraz w sromocie z resztkami oddziałów swoich. Pokonany doszczętnie od zwycięskich wojsk chrześcijańskich, walczących pod błogosławionym dowództwem małżonka waszego, Króla Polski i Litwy Jana III Sobieskiego - generalissimusa wszystkich wojsk chrześcijańskich...

Królowa wyrwała z rąk klęczącego Duponta pozłociste strzemię, oderwane od siodła rumaka Kara Mustafy i jako ofiarę dziękczynną zawiesiła na ołtarzu. Wisi ono tam do dziś od ponad trzech wieków. Dopiero po tym akcie dziękczynienia już spokojna, choć aż ponad miarę uszczęśliwiona, wysłuchała do końca pierwszej mszy w wawelskiej katedrze, po wspaniałym zwycięstwie krzyża chrystusowego.

Zmordowany śmiertelnie Dupont, wycofał się do najbliższej ławy i tam zasiadłszy, złożył głowę na miejscu modlitewnika. W chwilę potem rozgłośnie zachrapał, lecz mu ze złe tego nie miano. Za to wieść szczęsna rozeszła się lotem błyskawicy po całym Wawelu, a potem poleciała na wszystkie ulice i place Krakowa, gdzie w dzwony radosne wszystkich kościołów uderzono i tryumfalne „Te Deum” intonowano. Do królewskiej katedry spieszył kto mógł i wkrótce cała nawa była tłumnie zapełniona.

Dopiero szurgot butów wychodzących po nabożeństwie, obudził dzielnego porucznika. Szybko się podniósł, przeżegnał i poszedł za Królową do pałacu, w drodze wręczając jej królewski list.

Poinformował także o dobrym zdrowiu Króla i królewicza Jakuba. Królowa z radości uściskała i ucałowała dzielnego oficera, który zarumienił się jak panienka.

W pałacu zaś, już w obecności obu zaproszonych hetmanów litewskich: wielkiego - Kazimierza Jana Sapiehy i polnego - Jana Ogińskiego, składał relację z przebiegu wielkiej bitwy. Na przyniesionym arkuszu pergaminu kreślił sytuację ogromnego frontu bitewnego, jakiego jeszcze nigdy w historii Europy nie było. Szczegółowo opisywał miejsca najbardziej zażartych bojów, a potem największą w dziejach szarżę generalną ciężkiej konnicy i zdobycie wszystkich obozów tureckich. Opisał mizerię oblężonego cesarskiego Wiednia, straty jakie wojska poniosły i niemożliwe do określenia bogactwo zdobyczy.

Ku zdumieniu Królowej, relacja bezpośredniego uczestnika epokowego wydarzania wcale ich nie zainteresowała. Wręcz przeciwnie - tak bardzo znużyła hetmana Sapiehę, że aż zadrzemał na fotelu. Potem, ocknąwszy się, począł jak nieprzytomny rozglądać się po sali. O wielkiej bitwie wyrażał się lekceważąco, używając słów niestosownych i nawet grubiańskich. W szlachetnym poruczniku Duponcie krew się wzburzyła, lecz nie śmiał reagować bez rozkazu. Chętnie wyjechałby z komnaty na bezczelnym Litwinie, jak na łysej kobyle... Hetman polny Ogiński także bardziej interesował się kielichem, niż wieściami spod Wiednia. Królowa Maria jednak słuchała Duponta z najwyższą uwagą, doskonale zdając sobie sprawę ze znaczenia dla całej Europy tego ogromnego sukcesu.

- Zazdrośni, czy aż tak zgnuśniali? – myślała o hetmanach litewskich, ale dyplomatycznie nie dała po sobie poznać irytacji. Przeciwnie, próbowała zachęcać ich, by czym prędzej za Królem na Węgry podążali, gdzie czeka ich sława rycerska, zdobycze i wielkie zasługi dla kraju, Europy i Kościoła.

Ku jej zdziwieniu hetmani litewscy odpowiadali, że już nie trzeba się śpieszyć, gdy zwycięstwo osiągnięte i chrześcijaństwo obronione. Zima za pasem, a wtedy się nie wojuje i raczej za dobrymi hibernami rozglądać się należy. Dopiero osiemnastego września raczyli z wojskiem przekroczyć granice kraju. Ciągnęli nieśpiesznie przez Słowację, gdzie swoimi czynami i swawolą wojska niechlubnie się wsławili, niszcząc Królowi jego wielkie polityczne i poważne dynastyczne plany. Niezmiernie długo pozostali na Słowacji, chociaż ich Król Sobieski do siebie z wojskiem wielokrotnie listami przyzywał. I tak dziesięciotysięczny korpus litewski gnuśniał na Słowacji prowadząc kokoszą wojnę z bezbronnym chłopstwem.

Dupont, odpocząwszy dzień i noc w Krakowie, ruszył do Króla z przepięknym listem od Królowej Marysieńki, tak czułym i gorącym, że niemal parzył go przez materię podróżnej sakwy. I znów nie szczędził ani siebie, ani koni by jak najszybciej do Króla dotrzeć. Nie był to jednak już tak szaleńczy bieg, jak do Krakowa i trwał dni pięć.

Dla własnego bezpieczeństwa dołączał się, podobnie jak wcześniej czynił to pan Koryciński, do spóźnionych pocztów szlacheckich, wciąż jeszcze podążających za armią odsieczową pod Wiedeń i szeroko im o wielkiej bitwie opowiadał, zachęcając do pośpiechu.

*

Król tymczasem, dnia czternastego września, będąc wciąż jeszcze pod Wiedniem, zerwał się ze snu wczesnym świtem, aby jak najszybciej napisać list do papieża i godne poselstwo ze zdobytą chorągwią proroka odprawić do Rzymu. Nim jednak udał się do namiotu wezyra, odpoczywające wojska z leży pobitewnych alarmem podniósł i wyznaczył postój o polską milę od Wiednia. W trującym odorze płynącym z miasta i okolic, gdzie trupy ludzi i zwierząt zalegały setkami, nie można już było wytrzymać. O tę decyzję zabiegał usilnie doktor Peccorini, ostrzegając, że jeśli wojsko nie dostanie odpowiednich warunków, wnet „powietrze” z Wiednia porazi żołnierzy i rycerstwo, które mało co je, a tylko pije. I to wodę nie zawsze zdatną. Tylko patrzeć ataku dyzenterii, albo innego choróbska. O takim zagrożeniu informował także Natan Tyniec.

Wydawszy odpowiednie rozporządzenia, Król udał się do grupy dragońskiej Jakuba. Rozkazał Reginisowi z dragonami skoczyć na przeciw wozów królewskiego taboru jadącego od Tulln, by go przeprowadził między niemieckimi i cesarskimi oddziałami. Ci zazdrośni o zdobycz, niechętnym już okiem na Polaków patrzyli. Co prawda - polska służba taborowa, w przeciwieństwie do niemieckiej i austriackiej, była zbrojna i sama się chronić potrafiła, ale „strzeżonego pan Bóg strzeże”.

Potem Król udał się do seraju Kara Mustafy, by zebrane łupy oszacować, dalsze nagrody porozdzielać. I koniecznie poselstwo do Rzymu z listem i zwycięskimi trofeami odprawić... Zanim jednak dotarł wraz z Jakubem do namiotu serdara, ogromnie zaskoczyło go, że jakiś nieznany mu oddział piechoty pilnuje zdobytego wezyrskiego seraju. Wszyscy mieli tureckie szarawary i kapoty, wysokie buty, a i broń w dużej mierze turecką nosili. Czyżby własnego wojska nie znał, z jakim odniósł tak świetne zwycięstwo? Podszedłszy bliżej z radością rozpoznał w mocno utykającym żołnierzu Macieja Śpiewaka.

- To ty, chłopcze!? - spytał młodego wojaka.

- Wedle rozkazu, Wasza Królewska Mość!- wyprężył się służbiście piechur Maciej.

Król zauważył, że młodziutki żołnierzyk za bogato zdobionym pasem ma dwa piękne, skałkowe pistolety, przez ramię przerzuconą lekką janczarkę z zamkiem kołowym. Przy boku piękną szablę, a przy nodze dzierżył ten sam dalekonośny muszkiet, jaki przydźwigał z kraju. Na głowie, mimo upału, nosił za dużą czapkę piechoty, a na barkach długą kapotkę, sięgającą mu do kolan. Na jego nogach lśniły piękne, czerwone buty oficera janczarów.

Wiele miał jeszcze zdobyczy w pękatej torbie, w której podczas bitwy nosił granaty.

- Aleś się pięknie wyposażył i dozbroił chłopcze. Wszystko to sam zdobyłeś?

- Bóg poszczęścił, Wasza Królewska Mość. Sam wszystko zdobyłem i jeszcze więcej, ale także do kupy z innymi. Wszyscy dość nazdobywali dla siebie i dla pana pułkownika.

- I tak powinno być! Nie ma zbyt wysokiej ceny za krew naszą w tej bitwie przelaną.

- Cały pułk jest tak uzbrojony i odziany, Wasza Królewska Mość. Od wczoraj z pułkownikiem Ginterem po zniesieniu rannych, porzuconą broń i odzienie my z pola zbierali, a także poległym i niewolnym Turkom odbierali.

Pułkownik Ginter, dostrzegłszy z dala Króla Jegomości, podszedł pośpiesznie, także już w tureckich, czerwonych butach i z bogatą szablą u boku. Wraz z nim zbiegł się do Króla cały sztab regimentu, a wszyscy oficerowie byli wystrojeni jak malowanie. Nawet mały dobosz, Witek Smolak, chociaż wciąż bosy - bo butów jeszcze sobie nie dopasował - biegał w olbrzymiej kurcie janczarskiej, sięgającej mu do kolan i z oficerską szablą, która wlokła się za nim po ziemi.

- Na rozkaz, Wasza Królewska Mość... - meldował się już z daleka pułkownik.

- No, Ginter... - rzekł mu Król. - Brak mi słów, jakeś mi się w bitwie z pułkiem sprawił. Nie było czasu spotkać się zaraz po walkach, ale teraz prowadź do żołnierzy. Miałem list pisać do Rzymu, ale Ojciec Święty może jeszcze godzinkę poczekać i ustąpić żołnierzom, co krew za wiarę i kościoły przelewali. Dzisiaj ty i twoi dzielni żołnierze jesteście dla mnie ważniejsi od papieża, cesarza i wszystkich innych dostojników. Nie na darmo przekładałem onegdaj cudzoziemcom, że się na wrogu suto doposażycie. I jak wiedze - nie pomyliłem się. Duże masz straty?

- Czterdziestu zabitych, ale rannych tylko dwudziestu.

- Tylko dwudziestu!?

- Tak jest, bo u mnie ten tylko liczy się jako ranny, kto sam chodzić nie może. Ale opatrzeni przez medyków są wszyscy, kto choć się zadrapał.

- Dzielneś mi wojsko przyprowadził, Ginter. Nie wiem bracie, jak ci podziękować, ani jak was wszystkich nagrodzić! Bez waszej dzielności, byłoby nam o wiele trudniej.

- Nagrody my już sobie sami wypłacili z tureckiej kasy, Najjaśniejszy Panie. A i dla Króla Jegomości też mamy kilka solidnych wozów zdobyczy. Dla naszej Królowej Pani puzdro z najcudowniejszymi klejnotami wezyrskimi. I konie jak malowanie pod wierzch i do cugu.

- Nieustannie mnie zadziwiasz Ginter.

- Wedle rozkazu - odrzekł prężąc się zadowolony pułkownik. - A tego gemajna Śpiewaka z warty zdjąć, Wasza królewska Mość?

- Ty tu dowodzisz pułkowniku, i jeśli chcesz, aby nam pośpiewał...

- A chodź no tu, synu! - zawołał Ginter na Macieja. Piechur drgnął i mocno utykając szybko przytruchtał, starając się z bólu nie wykrzywiać twarzy. Stanął przed Królem i uśmiechał się szczęśliwy, pomimo że obolały i zmordowany.

- Pójdziesz z nami chłopcze, abyś pod drzewem trochę odpoczął - rzekł doń Król.

- Na służbie też odpoczywam, Wasza Królewska Mość. Bo to żadna robota, ale dla Jegomości Króla naszego to i pod drzewem posiedzieć mogę...

- Zaśpiewasz nam?

- Zaśpiewam, co ino każecie, Najjaśniejszy Panie.

- A mocno ci się dostało?

- Jak prawie każdemu z pułku, bo się nikt nie oszczędzał, a janczarów trza było na zboczu przemóc, kiedy Miemcy rady nie dawali. Bo by nasi konni nie przeszli do szarży...

- Rezolutnyś chłopcze. Kapralem zostaniesz.

- Na rozkaz, Wasza królewska Mość.

- Ginter! Zdjąć tego żołnierza z warty, kapralem od teraz już będzie.

- Wedle rozkazu, Wasza Królewska Mość!

- A może masz coś przeciw temu, pułkowniku?

- Ależ Wasza Wysokość! Chłopak się w boju wykazał nadzwyczajnie, dwukrotnie ranny i w służbie pilny, a rezolutny nad oczekiwanie. Dobry kapral z niego będzie.

- Prowadźcie na swój biwak, może i zjeść coś mieć będziecie, bom zgłodniały od wczoraj.

Kiedy Król zasiadł pod wielkim dębem, gdzie jeszcze się z nocy tliło biwakowe ognisko, zbiegł się w jego cień niemal cały regiment. Nikt jednak siadać przy Królu nie śmiał, bo go szanowali ponad wszystko w świecie.

Nagle, spóźniona kapral Zdunkowa wrzasnęła w tylnych szeregach:

- A długo mi tak Króla Jegomości zasłaniać będziecie!? Siadać huncwoty!

Wojsko usłyszawszy głos piekielnej hetery, w mgnieniu oka zasiadło w ciasnym kręgu. Nawet niektórzy z setników posłuchali rozkazu wiedźmy. Tylko ona jedna stała ze swoim kapralstwem, choć zupełnie z tyłu. Spojrzawszy na Króla wyprostowała się jak struna i hardo powiedziała:

- Wasza Królewska Mość, kapral Zdunkowa ze swoimi gemajnami przybyłam na rozkaz. Ino bez mojego Zdunka i tego zatraconego Śwista, bo karę ponieśli za pijaństwo.

Król dopiero teraz zauważył stojących nieopodal dębu obu wymienionych. Stali pod bronią w jaskrawym słońcu, jakby się żywcem gotowali w upale. Widać było, że pokutują za przedwczesne świętowanie zwycięstwa.

- A czemóż to kapralu, tak srogo zwycięzców karzecie!? Zwolnij ich z tej kary.

- Wybaczcie, Wasza Królewska Mość, ale Król może rozkazywać całej armii, ale w moim kapralstwie to tylko ja jedna rozkazuję! Nawet setnik mi się do drużyny nie wtrąca, ani nawet sam jegomość pułkownik Ginter. Te dwa ochlaje muszą swoje odcierpieć.

- Zdunkowa! - huknął na nią pułkownik Ginter. - Jak śmiesz tak pyskować do Jego Królewskiej Mości!?

- A gdybym wstawił się za nimi, darujesz im karę? Ja jeszcze dziś wydam amnestię dla całego wojska i daruje wszystkie grzechy każdemu, kto krew pohańską wytoczył. Nawet panu Korycińskiemu...

- Kiedy i panu Korycińskiemu ma być darowane, to ja też mogę dla Króla karę huncwotom darować. Ale na drugi raz... Żurek! Leć no i powiedz, że im przez Króla kapral winę daruję.

Piechur nazwany Żurkiem zerwał się z miejsca jak oparzony i pognał do dwu nieszczęśników, smażących się w słońcu i zawiadomił ich o darowaniu winy. W tych jakby piorun strzelił, tak szybko popędzili do swego kapralstwa. Zasiedli cicho, miedzy żołnierstwem, wpatrzeni jednak nie w Króla, lecz w swego kaprala, czy znów czegoś z nagła nie rozkaże.

- Od teraz już nie kapral, jejmość Zdunkowa - rzekł bardzo zadowolony Król - jeno setnik królewskiej infanteryi - Helena Zdunkowa, winę wam daruje. Słyszeliście hultaje!?

- Słyszelim, Wasza Królewska Mość! - huknęli obaj winowajcy zrywając się na równe nogi i znów siadając.

- Co takiego!? Ja setnikiem!? A widział to kto, babę setnika? - nie mogła się nadziwić Zdunkowa, a jej chłop aż się ze strachu przygiął do samej ziemi.

To samo uczynił Świst, bo obaj pomyśleli, że teraz dopiero okrutna wiedźma dobierze im się do skóry.

- Czy masz coś przeciwko, pułkowniku Ginter? - spytał Król dowódcę pułku.

- Ależ, Wasza Królewska Mość ... - żachnął się pułkownik, że Król uzależnia awanse od jego opinii. I na Zdunkową zawołał: - A ty, Zdunkowa nie gadaj tyle, bo to jest królewski rozkaz! Jeszcze dziś będziesz miała pod sobą stu chłopa!

- Nie wiem, czy dam im wszystkim radę –dla pozoru wahała się nieco Helena, zawstydzona i jednocześnie bardzo ucieszona, że dosięgła ją tak wysoka oficerska funkcja.

- Wszystkim razem nie da rady - odezwał się na tyłach złośliwy Świst.

- Chyba, że za koleją - dodał znający swą jejmość Zdunek.

Tę przygaduszkę usłyszeli wszyscy piechurzy i rozrechotali się w głos. Śmiał się nawet Król, setnicy i pułkownik Ginter. Na końcu zaśmiała się setniczka Zdunkowa. Pogroziła pięścią obu gemajnom, ale już bez złości...

- A tych dwu winowajców widziałbym kapralami - powiedział Król do pułkownika - bo to dzielne gemajny i dowodzić będą umieli. I wszystkie awanse, jakich w regimencie dokonasz, już z góry zatwierdzam. Starczy nam żołdu na wszystkie porcje.

Na to zerwał się bez rozkazu najstarszy z podhalańskich zbójów i szczerząc w uśmiechu zęby zawołał:

- Niech zyje nom kłochany Król Jegomość Dobrodziej na wieki! Jako łociec nas rodzony i harnaś-siuchaj. Wiwat!

Niemal tysiąc chłopa infanterii królewskiej, łącznie z pułkownikiem i jego oficerami huknęło głośniej niżby najcięższa kolubryna pod Wiedniem huknęła.

- Niech żyje!!! Wiwat!!!

Wnet zapiskały rytmicznie skrzypki i utworzył się krąg tańczących górali, którzy jedni swego odzienia na tureckie nie zmienili. Po chwili ryknęli dzikimi głosami, jakąś „pieśnickę” na melodię starej, słodyczkowej nuty, tańcząc zbójnickiego:

Hej pudem w las - piórko mi się migoce

Hej pudem w las - dudni zimia ka kroce

Ka wywine ciupazeckom - krew cyrwonom wytoce

Ka obyrtne ciupazeckom - krew mi spod nóg bulgoce

Na polanie popod jedle - watra w lesie się pali

Tam się gziejom carownice, co je diaski krzesali…

Dzikie postacie w swoim niesamowitym tańcu zachwycały gibkością i skocznością. Nie dziwota, że rżnęli tureckich janczarów jak wieprzów, bo ci nawet nie wiedzieli jak się bronić. Poprzez zachłystujące się muzyką skrzypki i pohukiwania tańczących, przebił się niespodziewanie potężny głos nowo mianowanej setniczki - Heleny Zdunek, która zadowolona z awansu zapiała, jakby ją kto ze skóry odzierał:

Dolina, dolina, między dolinami

Złapałak zbójnika między kolankami

Między kolankami, pomiędzy cyckami

Weźcie mnie zbójnicy, wsendy pójdę z wami...

He-heeej!!!

Zwielokrotnione echo odbiło się od stoków Wiedeńskiego Lasu, jak na halach tatrzańskich. Maciej Śpiewak tylko czekał kiedy zbóje przestaną tańczyć, bo gdy zdyszani odeszli na bok, odchylił głowę, wstrząsną płową grzywą i zaśpiewał:

Z Krakowa do Wiednia żeśmy wędrowali

Po górach dolinach krwawo wojowali

Tureckich janczarów żeśmy pokonali

Mustafę jak kundla, do Budy zagnali...

He-heeej!!!

I znów się podhalańskie zbóje ryknęli dziko - lecz przecudnie harmonizowanymi głosami, powtarzając z pułkiem ostatnie słowa stworzonej przez Macieja Śpiewaka piosenki:

- Mustafę jak kundla do Budy zagnali. He-heeej...

Wzruszonemu Królowi aż dreszcz przebiegał po plecach. Obiecywał sobie, że musi szybko znaleźć taki czas, aby spotkać się jeszcze raz na biwaku z tymi żołnierzami i zostać z nimi przy ogniu na noc, jak to uczynił w marszu ku Wiedniowi.

Młodziutki kapral Maciej Śpiewak, setniczka Zdunkowa, obaj uratowani od ciężkiej kary kaprale - Zdunek i Świst, a także reszta tych spracowanych i w połowie pokaleczonych w bitwie żołnierzy, była w tej chwili dla Króla Jana ważniejsza od całego świata. Dlatego Ojciec Święty musiał trochę poczekać na wieści o wiedeńskim tryumfie krzyża chrystusowego...

- - -

Koniec Wersji Demonstracyjnej

Dziękujemy za skorzystanie z oferty naszego wydawnictwa i życzymy miło spędzonych chwil przy kolejnych naszych publikacjach.

Wydawnictwo Psychoskok