Wybór pism filozoficznych

„Narracje o Zagładzie” są rocznikiem naukowym poświęconym interdyscyplinarnym studiom nad Holokaustem, uwzględniającym w szczególności refleksję literaturoznawczą, filmoznawczą i historyczną. Oprócz wznowień i tłumaczeń literatury dokumentu osobistego prezentowane są w nim najnowsze narracje o Zagładzie oraz ich omówienia krytyczne. Czasopismo ma charakter tematyczny (numer pierwszy dotyczy kanonu Zagłady, następny będzie poświęcony topice Zagłady). Poza artykułami nawiązującymi bezpośrednio do tematu przewodniego przeczytać można rozmowę (bądź rozmowy) numeru, a także recenzje prac naukowych, prozy, poezji i dramatu.

Praca jest zbiorem kilku artykułów dotyczących historii kultury i tradycji starożytnej Grecji i Rzymu, skierowaną do szerokiego grona czytelników zainteresowanych antyczną tematyką. Obok przekładów tekstów antycznych, które do tej pory nie były wydawane w języku polskim (fragmenty Punica Syliusza Italika i Adversus Nationes Arnobiusza, diatryba Animine an corporis affectiones sint peiores Plutarcha z Cheronei oraz utwór De concubitus Martis et Veneris autorstwa Repozjanusa ), czytelnik może sięgnąć po artykuły omawiające rolę snów w starożytności, ideę oszustwa w historiografii rzymskiej czy poznać uwagi dotyczące Priapa w powieści graficznej Nikolasa Presla. W pracy opublikowane zostało sprawozdanie z organizowanego w dniach 14-16 września 2017 r. CVII Walnego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Filologicznego, w ramach którego zorganizowana została konferencja Antyczne Techniki Perswazyjne.

Monografia poświęcona jest mało znanej w Polsce twórczości francuskiego dramatopisarza Bernarda-Marii Koltèsa. Analiza, której motyw przewodni stanowi kategoria Innego (l’Autre), przeprowadzona została na kilku płaszczyznach, w kilku obszarach tematycznych, będących jednocześnie swoistymi wyróżnikami twórczości tego autora, tworzącymi niepowtarzalny świat koltèsowski, zbudowany w wyobraźni młodego pisarza, ale mający swe źródła w doświadczeniu, w intensywnie, czasami aż do bólu, przeżywanej przezeń rzeczywistości. W analizie uwzględniono takie elementy, jak: –konstrukcja postaci, istotna w dobie toczącej się wciąż dyskusji na temat kondycji postaci we współczesnym teatrze, ewolucji, jakiej ona podlega od czasów rewolucji teatralnej, która dokonała się w latach 50. i 60. XX wieku (teatr absurdu) i która zakwestionowała dotychczasowy sposób funkcjonowania podstawowych kategorii w dramacie, łącznie z kategorią postaci; –przestrzeń teatralna, problem miejsca (miejsca bycia, grania, ucieczki, spełnienia), które staje się kluczem do zrozumienia całej dramaturgii Koltèsa; –czas powiązany z miejscem, w świecie koltèsowskim często niebezpiecznym, wywołującym niepokój powodowany zabiegiem koncentracji czasu, jak w teatrze klasycznym. Analiza przestrzeni, czasu, postaci (wszystko to w aspekcie zagadnienia Innego, Obcego) pozwoliła na ukazanie oryginalności i specyfiki pisarstwa, które – będąc mocno zakorzenione w tradycji teatru francuskiego, od klasycyzmu aż po XX wiek – stanowi jednocześnie wyznacznik nowych tendencji współczesnego dramatu. Monografia adresowana jest do romanistów, literaturoznawców oraz wszystkich interesujących się teatrem, być może również do osób, dla których zagadnienie relacji z Innym, Obcym, Odmiennym stanowi istotny problem współczesnego świata.

Redakcja naukowa: Magdalena Dąbrowska, Piotr Głuszkowski, Zbigniew Kaźmierczyk

Choć mogłoby się wydawać, że tematyka związków Adama Mickiewicza z Rosjanami jest już wyeksploatowana, to zawartość prezentowanej monografii i jej interdyscyplinarny charakter wyraźnie temu przeczą. Przygotowane w nowatorskim ujęciu badawczym kolejne rozdziały książki przybliżają zapomniane bądź nieznane wręcz fakty dotyczące wielkiego pisarza – jego relacji z Rosjanami, recepcji jego dzieł w Rosji w XIX i XX wieku, a także problematyki rosyjskiej w dorobku Mickiewicza i jej znaczenia. Szczególnym i godnym podkreślenia walorem monografii jest różnorodna metodologia poszczególnych tekstów wynikająca ze specyfiki dyscypliny reprezentowanej przez autorów, którymi obok literaturoznawców i językoznawców (rusycystów, polonistów) są także historycy filozofii, kulturoznawcy, jak również bibliotekoznawcy.

Redaktorzy naukowi prezentowanej książki w doskonały sposób zapanowali nad szerokim wachlarzem tematycznym, chronologicznym i metodologicznym artykułów, grupując je w odpowiedniej kolejności w sześć części tworzących jednolitą, ale zróżnicowaną pod względem poruszanej w nich problematyki, strukturę. Tytuły tych części mówią same za siebie: Refleksje (nie tylko) antropologiczne, W kręgu arcydzieł, Ludzie i miejsca, Badania i popularyzacja, W XX i XXI wieku oraz Muzealia.
z recenzji prof. dr hab. Anny Wardy

Na książkę składa się z osiem części. Trzy pierwsze ukazują w innym świetle początki twórczej drogi Wata, poczynając poematu Ja z jednej i Ja z drugiej strony mego mopsożelaznego piecyka, poprzez nowe odczytania manifestów w perspektywie intermedialnej, po rozdział określający Wata jako twórcę nie futurystycznego, lecz dadaistycznego. Kolejne trzy teksty przynoszą rewizjonistyczne sposoby odczytania związków z tradycją. Po pierwsze, śródziemnomorską, interesuje mnie nie tyle podejmowanie przez Wata zdeponowanych w kulturze kodów, lecz, jak można by powiedzieć, Śródziemnomorze „ucieleśnione” w osobistym doświadczeniu. Drugi niezwykle ważny obszar tradycji stanowi dla mnie romantyzm. Najpierw rozpoznaję Watowską podmiotowość jako (po)romantyczną, Wyszedłszy od kwestii dotyczących ukształtowania „ja”, przechodzę do najważniejszej dykcji tak modelowanego podmiotu – do elegijności i rozpatruję ją jako specyficzną jakość Watowskiej wrażliwości i sposobu odczuwania świata. Oba „romantyczne” rozdziały prowadzą w efekcie do propozycji przesunięcia granic literatury modernistycznej. Zgodnie z moimi rozpoznaniami należałoby bowiem postrzegać formację romantyczno-modernistyczną jako nieprzerwane continuum, jako jeden obszar nowoczesności. W części ostatniej zajmuję się Notatnikami Wata. Czytam je zgodnie z postulatami krytyki genetycznej, która nie tyle zwraca uwagę na rezultat końcowy pisania, co na sam proces. Wydobyte z archiwum rękopisy Wata są czystym procesem nieustannego pisania, cechującym się nieukierunkowaną potencjalnością i ciągle odraczaną finalnością. Usytuowanie twórczości Wata w nowych kontekstach pozwala w efekcie odkryć ukryte dotąd aspekty i znaczeni jego twórczości.

Książka Allotopie. Topografia światów fikcjonalnych powstała z bardzo przyziemnej potrzeby: stworzenia swego rodzaju kompendium zbierającego teorie fikcji i narracji przydatne w analizowaniu literatury fantastycznej i światotwórczej. W odróżnieniu jednak od większości typowych monografii fantasy i SF tutaj głównym celem stała się próba zrozumienia fenomenu tytułowej allotopii – czyli takiego osobliwego świata, który mimo całej swej fantastyczności dąży do ukazywania się czytelnikowi jako wręcz bardziej realny aniżeli świat rzeczywisty. Z tej jednakowoż racji, że allotopia jest raczej rodzajem fikcyjnego świata niż gatunkiem czy nawet konwencją, przywoływane w książce powieści i cykle powieściowe – m.in. Płasklandia Edwina Abbotta Abbotta, Silmarillion J.R.R. Tolkiena, Peanatema Neala Stephensona czy Inne pieśni Jacka Dukaja – ukazują konieczność interdyscyplinarnego otwarcia badań literaturoznawczych, którym przychodzi nieraz kapitulować przed złożonością obecnych w nich konstrukcji narracyjnych. Opisywany tu szczególny przypadek fantastyki światotwórczej ma w konsekwencji niewiele wspólnego z typowym zabiegiem fantastyki, porywającym czytelnika z przydomowego ogródka do „nibylandii” i dziedziny ułudy – za to o wiele więcej ze świadomym zamieszkaniem w „nigdylandii”, i to w dodatku z wszelkimi konsekwencjami wydziedziczenia z wszystkiego tego, co naturalne, prawdziwe, faktyczne, swojskie i znajome. Allotopii w odróżnieniu od klasycznej fantastyki nie wystarcza zatem proste przeciwstawienie świata zwyczajnego światu niezwyczajnemu dla prostego wydobycia dzielącej je cechy niezwyczajności. Bo choć z pewnością jest wówczas łatwiej odróżnić to, co faktyczne, od tego, co fantastyczne, to nieporównanie już trudniej doświadczyć tego, bez czego allotopia nie miałaby racji bytu – a zatem imersywnego zanurzenia w realia takiego świata, z którym można się do tego stopnia związać, by chcieć doń powracać i móc za nim tęsknić.