Ebook Tybet mobi,epub

czne konie służyły niegdyś w całym kraju jako wierzchowce. Ludy i języki Wykopaliska archeologiczne wykazały obecność siedlisk ludzkich na obszarze Tybetu już w paleolicie. Z okresu neolitycznego znamy fragmenty ceramiki, pozostałości grobów i malarstwa jaskiniowego. Nie wiadomo jednak, jakie ludy zamieszkiwały Tybet w tych odległych czasach. Pierwsze wskazówki dotyczące ludów, które potem identyfikowano z Tybetańczykami, znajdują się na koś-cianych inskrypcjach z Chin, gdzie mowa jest o ludzie Qiang. Ich potomkowie pojawiają się w późniejszych tekstach chińskich i charakteryzowani są jako nie-Chińczycy, mówiący innym językiem i noszący odmienny ubiór. Owi Qiangowie osiedlili się widocznie we wschodnim Tybecie i za czasów dynastii Han ustanowili groźną potęgę militarną na skraju Jedwabnego Szlaku. Nie wiemy jednak, czy dzisiejsi wschodniotybetańscy nomadowie - Drogpa, są rzeczywiście potomkami Qiangów. Równie mało wiemy o etnicznym pochodzeniu Tybetańczyków za czasów pierwszego historycznego władcy, Namri Löntsena, który według Starotybetańskiej kroniki pochodził z południowego Tybetu i dokonał podboju Tybetu Środkowego. Można jednak wnioskować o względnie dużej różnorodności etnicznej Tybetu, ponieważ już za czasów imperium tybetańskiego (VII-IX w.) zaświadczone są kontakty z ludami turecko-mongolskimi, takimi jak Sumpa lub Tuyu-hun, a także z plemionami indo-scytyjskimi. Tybetańczycy mają nie tylko wspólną, choć w zależności od regionu rozmaicie akcentowaną, tożsamość kulturową, lecz także wspólny język. Tybetański należy do rodziny języków tybeto-birmańskich. Wprawdzie tybetański język pisany (klasyczny) został skodyfikowany w VII wieku i od tego czasu jego gramatyka i ortografia zmieniły się jedynie nieznacznie, wyróżnić jednak można odmienne jego formy, które dzielą się z grubsza na trzy grupy: język starotybetański (VII-XI w.), klasyczny język literatury (XII-XIX w.) oraz współczesny język literacki[3]. Ze starotybetańskiego języka pisanego wyewoluowały liczne dialekty, które jednak można po części określić jako osobne języki. Na bazie środkowotybetańskiego dialektu rozwinął się ,,standardowy" język tybetański (spyi-skad), który służy jako ligua franca pomiędzy różnymi regionami. Na ogół użytkownicy dialektów środkowotybetańskich mogą się ze sobą porozumieć bez większych trudności, jednak już komunikacja z Tybetańczykami z innych regionów jest niemożliwa bez odwołania się do języka standardowego. Dialekty z Ladakhu i Baltistanu (w dzisiejszym Pakistanie) na południu oraz z Amdo i Khamu na wschodzie różnią się od środkowotybetańskich w największym stopniu. Badania nad Tybetem W relacjach średniowiecznych podróżników europejskich znajdują się wprawdzie wzmianki o Tybecie, jednak ani Marco Polo, ani franciszkanin Odorico de Pordenone nie byli tam i przekazali jedynie zasłyszane informacje. Początki europejskich badań Tybetu związane są z osobą portugalskiego jezuity, ojca António de Andrade, który w roku 1624 odbył podróż z Indii do Caparangu (Tsaparang), stolicy zachodniotybetańskiego królestwa Guge, i pozostawił jej opis pt. Nowe odkrycie Wielkiego Kataju czyli Królestwa Tybetu, opublikowany w Lizbonie w 1626 roku. Relacja ojca de Andrade została niebawem przetłumaczona na wiele języków i w siedemnastowiecznej Europie stała się swego rodzaju bestsellerem[4]. Ciekawość kra-iny położonej hen za Himalajami pobudzał misjonarski zapał, podsycany z kolei wiarą w odnalezienie chrześcijańskich wspólnot w odległych miejscach Azji, które miały się tam znajdować od wieków. Mit chrześcijańskiego Tybetu podsycała także po części śred-niowieczna legenda o tajemniczym królu-kapłanie Janie, którego państwo miało się znajdować gdzieś na rozległych obszarach Azji[5]. Te wyobrażenia wywarły również wpływ na osobliwe postrzeganie religii tybetańskiej, tj. buddyzmu tybetańskiego, jako pewnej zdegenerowanej postaci katolicyzmu. Już de Andrade słyszał w Caparangu o królestwie Ü Tsang ze stolicą w Lhasie, ale dopiero w 1661 roku pierwsi Europejczycy dotarli do Tybetu Środkowego. Byli to misjonarze, jezuici Johann Grueber i Albert dOrville, którzy wracali z Chin drogą lądową przez Tybet do Europy. 8 października 1661 roku pojawili się w Lhasie i przebywali w mieście przez dwa miesiące. W 1677 roku Athanasius Kircher[6] opublikował ich zapiski z podróży oraz sporządzone szkice ( pałacu Potala w Lhasie). Wśród katolickich misjonarzy, którzy w pierwszej połowie XVIII wieku zostali wysłani do Tybetu, włoski jezuita ojciec Ippolito Desideri (1684-1733) wyróżniał się wielką wiedzą na temat tybetańskiego buddyzmu. Jego Relazione e Notiche istoriche del Thibet e Memorie de viaggi e misioni ivi fatte, sporządzone w latach 1712-1733, stanowią ważne źródło poznania osie