100 dni do matury Gotowy plan nauki języka angielskiego ebook

Redakcja: Julia Karwowska

Korekta: Anna Żółcińska

Skład: Camélia Dizajn

Opracowanie e-wydania:

Projekt okładki: Studio KARANDASZ

Copyright © 2020 by Poltext Sp. z o.o.

All rights reserved

Warszawa 2022

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci zabronione. Wykonywanie kopii metodą elektroniczną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym, optycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Niniejsza publikacja została elektronicznie zabezpieczona przed nieautoryzowanym kopiowaniem, dystrybucją i użytkowaniem. Usuwanie, omijanie lub zmiana zabezpieczeń stanowi naruszenie prawa.

Poltext Sp. z o.o.

www.wydawnictwoslowko.pl

[email protected]

ISBN 978-83-8175-435-4 (format epub)

ISBN 978-83-8175-436-1 (format mobi)

Wstęp

100 dni do matury to 100 krótkich lekcji, dzięki którym powtórzysz wszystkie struktury gramatyczne oraz słownictwo wymagane na egzaminie maturalnym. Dowiesz się także, na co zwrócić szczególną uwagę podczas egzaminu ustnego i tworzeniu wypowiedzi pisemnej.

Zagadnienia gramatyczne omówione zostały w sposób zwięzły i przejrzysty, a objaśnienia zilustrowane są licznymi przykładami użycia. Słownictwo pogrupowaliśmy według kategorii tematycznych, co sprzyja jego zapamiętywaniu i systematyzacji. Szczególną uwagę zwróciliśmy na stałe związki wyrazowe i kolokacje, słowotwórstwo oraz wyrazy, które sprawiają szczególne trudności (np. false friends). Skrótowo i przystępnie powtórzone zagadnienia gramatyczne i słownikowe, przeplatane są krótkimi ćwiczeniami. Mają one na celu sprawdzenie, jak dużo już pamiętasz, co potrafisz sobie przypomnieć oraz ile jeszcze musisz zapamiętać.

Lekcje poświęcone przygotowaniu do matury ustnej zawierają gotowe zwroty, które pomogą ci utworzyć poprawną wypowiedź, zgodną z wymaganiami egzaminu.

Lekcje przygotowujące do matury pisemnej zawierają gotowe schematy i zwroty, dzięki którym z łatwością utworzysz poprawną wypowiedź pisemną.

Cykliczne lekcje Sprawdź i powtórz pozwolą ci utrwalić wiedzę i przećwiczyć poszczególne umiejętności oraz zaznajomią cię z autentycznymi zadaniami maturalnymi. Dzięki zawartym w testach zadaniom sprawdzisz, co jeszcze powinnaś/powinieneś powtórzyć, zanim przejdziesz do kolejnej lekcji.

Dzięki systemowi odnośników oraz aneksom będziesz mogła/mógł z łatwością i swobodą poruszać się po książce – jeśli nie pamiętasz czegoś z poprzednich lekcji, zawsze będziesz wiedzieć, gdzie szukać odpowiednich objaśnień.

Jak korzystać z tej książki

1. Wszystkie lekcje poświęcone powtórce gramatyki poprzedzone są ćwiczeniem-testem. W kluczu do tego ćwiczenia znajdziesz odsyłacze do podrozdziałów wyjaśniających testowane zagadnienie:

I. Zaznacz właściwą formę lub wyraz.

e. How much/many money have you spent on a/– food?

Odpowiedzi: a. –  b. –  c. –, –  d. –, is  e. much, –

Kolejne ćwiczenia w rozdziale służą utrwaleniu powtórzonego materiału. Wiadomości będą też sprawdzone w rozdziale Sprawdź i powtórz.

2. Objaśnienia gramatyczne ilustrują liczne przykłady:

Przysłówki z końcówką -ly, o ile nie stanowią istotnej treści wypowiedzi, mogą zająć miejsce przed czasownikiem:

19. The young people quietly giggled. Młodzi ludzie cicho zachichotali.

3. Niektóre lekcje poświęcone powtórce słownictwa zostały poprzedzone ćwiczeniem-testem. Klucz do tego ćwiczenia zawiera odsyłacze do podrozdziałów z wyjaśnieniami danego zagadnienia:

I. Zaznacz właściwą formę lub wyraz.

5. Who invented/discovered the electric/electrical bulb?

Odpowiedzi: 1. charge, plug 2. on, work   3. devices   4. paste 5. invented, electric

Kolejne ćwiczenia w rozdziale służą utrwaleniu powtórzonego materiału i/lub przypomnieniu go sobie przed powtórką – odpowiedzi do takich ćwiczeń omówione są bezpośrednio po nich, w kluczu albo w kolejnych hasłach lekcji. Wiadomości będą też sprawdzone w rozdziale Sprawdź i powtórz.

4. Ważne hasła w rozdziałach słownikowych to: kolokacje, wyrażenia, przyimki i czasowniki złożone, uwaga (wyrazy typu false friends), synonimy, antonimy, słowotwórstwo.

5. Słownictwo powtarzane jest w grupach wyrazowych:

Laboratory equipment

Do sprzętu laboratoryjnego należą m.in.: pipette pipeta, test tube probówka,

flask kolba, beaker zlewka, Petri dish płytka Petriego, burner palnik

6. W lekcjach poświęconych maturze ustnej omawiamy, jak wygląda ta część egzaminu i jej poszczególne zadania oraz jak najlepiej się do nich przygotować. W sekcji Hasła, wyrażenia i sytuacje zostały zawarte gotowe do użycia zwroty i wyrażenia. Zamieściliśmy w niej również przykładowe zadania maturalne z rozwiązaniami.

7. Lekcje dotyczące matury pisemnej zawierają wyjaśnienia, jak wygląda ta część egzaminu, oraz praktyczne wskazówki, jak najlepiej się do niej przygotować. Przedstawiamy zasady użycia spójników i innych wyrażeń oraz struktur, które pozwolą wypowiedzi nadać logiczną i spójną kompozycję. W tej części książki zawarliśmy również przykładowe zadania maturalne z rozwiązaniami.

8. Zwracamy szczególną uwagę na wyrażenia i wyrazy kłopotliwe, a także struktury, które mogą wprowadzać w błąd. Ważne hasła: Problem, Uwaga!, about czy on itp.

9. Dzięki odnośnikom możesz z łatwością odszukać treść, do której chcesz wrócić lub dzięki której możesz poszerzyć swoją wiedzę o omawianym zagadnieniu:

The… the…

Konstrukcja the + przymiotnik/przysłówek w stopniu wyższym odnosi się do sytuacji, kiedy dwa zjawiska czy jakości ulegają równoczesnej i wzajemnie zależnej zmianie 14D:

7. The more often you practise, the better results you achieve. Im częściej się ćwiczy, tym lepsze osiąga się rezultaty.

10. Jeśli chcesz, możesz poświęcić uwagę tylko tym zagadnieniom, które wydają ci się kluczowe lub szczególnie ważne – tym, które chcesz uporządkować lub wyjaśnić, bo jeszcze nie do końca są dla ciebie jasne. Radzimy jednak, żebyś przeglądał podrozdziały po kolei – na pewno znajdziesz czas na 3–4 strony dziennie!

PS. Zajrzyj też do aneksów na końcu książki!

1. RZECZOWNIKI – LICZBA POJEDYNCZA I MNOGA

Jak utworzyć liczbę mnogą słów: wife, deer czy larva? Które rzeczowniki mają tylko liczbę mnogą?

I. Zaznacz właściwą formę.

a. He was an observer of wildlife, passionate for wolfs/wolves/wolfes.

b. Are your children any superheros’/superheroes’ fans/fanes?

c. Both the Sumatran Rhinoceros and the Bengal Tiger are endangered species/specieses.

d. Humans wouldn’t survive without certain bacterias/bacterium/bacteria.

e. Have you seen the scissor/scissors/scissorses?

Odpowiedzi: a. wolves  b. superheroes’, fans  c. species  d. bacteria  e. scissors

A. Regularna liczba mnoga

Rzeczowniki policzalne mają zarówno liczbę pojedynczą, jak i mnogą:

a chair krzesło – four chairs cztery krzesła

one boy jeden chłopiec – two boys dwóch chłopców

Liczbę mnogą większości rzeczowników tworzymy dodając końcówkę -(e)s według poniższych zasad:

Liczba pojedyncza

Liczba mnoga

Zasady

Tłumaczenie

room

laptop

friend

rooms

laptops

friends

do większości rzeczowników

dodajemy -s

pokój – pokoje

laptop – laptopy

przyjaciel – przyjaciele

match

glass

box

lash

matches

glasses

boxes

lashes

po: -sh, -ch, -s, -x

dodajemy -es

mecz – mecze

szklanka – szklanki

pudełko – pudełka

rzęsa – rzęsy

city

story

butterfly

cities

stories

butterflies

po spółgłosce + -y

dodajemy -ies oraz

usuwamy -y

miasto – miasta

opowiadanie – opowiadania

motyl – motyle

tomato

hero

tomatoes

heroes

po samogłosce -o

dodajemy -es

pomidor – pomidory

bohater – bohaterowie

mosquito

volcano

mosquito(e)s

volcano(e)s

po samogłosce -o

czasami dopuszczalne są dwie formy – końcówka -s lub -es

komar – komary

wulkan – wulkany

zoo

tatoo

zoos

tatoos

po samogłosce -o

dodajemy -s

zoo – zoo

tatuaż – tatuaże

B. Nieregularna liczba mnoga

Liczbę mnogą niektórych rzeczowników tworzy się według innych reguł.

Man, woman

Rzeczowniki man, woman oraz wszystkie rzeczowniki zakończone na -man/-woman odmieniają się następująco:

man – men człowiek, mężczyzna

woman – womenkobieta

fireman – firemenstrażak

policeman – policemenpolicjant

spokesman – spokesmenrzecznik prasowy

f/fe ves

Rzeczowniki zakończone na -f lub -fe w liczbie mnogiej mają końcówkę -ves:

calf

calves

cielę, łydka

half

halves

połowa

knife

knives

nóż

leaf

leaves

liść

life

lives

życie

loaf

loaves

bochenek

shelf

shelves

półka

thief

thieves

złodziej

wife

wives

żona

wolf

wolves

wilk

Czasami dopuszczalne są dwie formy, np.:

dwarf – dwarfs/dwarveskarzeł, krasnolud, krasnoludek

Inne wyrazy

W języku angielskim są też takie wyrazy, których liczba mnoga znacząco różni się od formy pojedynczej:

child

children

dziecko

foot

feet

stopa

goose

geese

gęś

louse

lice

wesz

ox

oxen

wół

tooth

teeth

ząb

Person

Wyraz person osoba jest kolejnym wyjątkiem. Jego wyjątkowość polega na tym, że regularnej liczby mnogiej używa się tylko w języku formalnym:

1. Persons vandalizing the museum will be fined. Osoby, które dokonają aktu wandalizmu w muzeum, zostaną ukarane grzywną.

Na co dzień liczbę mnogą od rzeczownika person tworzymy za pomocą rzeczownika people osoby, ludzie:

2. How many people turned up at the concert? Ile osób pojawiło się na koncercie?

Mouse

Mousemysz rozumiana jako zwierzę, w liczbie mnogiej przybiera formę mice. Jeśli jednak mówimy o myszy komputerowej, forma liczby mnogiej będzie regularna (mouses).

 Porównaj:

3. I’m afraid there are mice in granny’s house. Obawiam się, że w domu babci są myszy.

4. How many more computer mouses are you going to buy this year? Ile jeszcze myszy komputerowych zamierzasz kupić w tym roku?

II. Utwórz liczbę mnogą rzeczowników:

1. a loaf two ……………………

2. a potato two ……………………

3. a radio two ……………………

4. a postwoman two ……………………

5. a goose two ……………………

C. Bez zmiany formy

Barracks, crossroads

Niektóre rzeczowniki zakończone na -s mają taką samą formę w liczbie pojedynczej, co w mnogiej:

barracks

koszary

crossroads

skrzyżowanie, rozdroże

gallows

szubienica

headquarters

kwatera główna

means

środek do celu

series

seria, cykl, serial, w matematyce – szereg

species

gatunek

works

fabryka

Nazwy zwierząt

Niektóre nazwy zwierząt w ogóle nie zmieniają formy, co oznacza, że mają taką samą liczbę pojedynczą, co mnogą:

deerjeleń, reindeerrenifer, sheepowca.

Craft

Rzeczownik craftpojazd również nie zmienia formy w liczbie mnogiej. Analogicznie dzieje się ze wszystkimi rzeczownikami złożonymi zakończonymi tym wyrazem, np. spacecraftpojazd kosmiczny, aircraftsamolot wojskowy.

Inne wyrazy

Inne przykłady rzeczowników, które nie zmieniają formy w liczbie mnogiej, to: dicekość do gry czy offspringpotomek, potomstwo.

Fruit, fish

Taka sama sytuacja dotyczy rzeczowników: fishryba i fruitowoc. Na ogół nie zmieniają one formy w liczbie mnogiej:

5. If you want to stay healthy, you should eat more fruit. Jeśli chcesz pozostać zdrowy, powinieneś jeść więcej owoców.

6. Unlike most of her peers, small Kate is keen on fish. W przeciwieństwie do większości swoich rówieśników, mała Kate bardzo lubi ryby.

Można także użyć regularnej liczby mnogiej tych rzeczowników (fishes, fruits), ale tylko jeśli mówimy o kilku gatunkach ryb czy owoców lub kiedy interesuje nas ich liczba:

7. The elderly woman put a few fruits into her bag. Starsza pani włożyła kilka owoców do torby.

8. Those red fishes with golden fins are cute! Te czerwone rybki ze złotymi płetwami są urocze!

D. Rzeczowniki tylko w liczbie mnogiej

Niektóre rzeczowniki mają tylko liczbę mnogą, a więc nie mają w ogóle liczby pojedynczej. Są to m.in.: belongings rzeczy osobiste, dobytek, clothes ubrania, scissors nożyczki, glasses okulary, lyricssłowa piosenki, pants majtki, spodnie, trousers spodnie, jeans dżinsy, outskirts przedmieścia.

A pair of

Z niektórymi spośród tych rzeczowników można użyć wyrażenia a pair of para czegoś:

  9. Stella’s just bought three pairs of jeans! Stella właśnie kupiła trzy pary dżinsów!

10. It’s the tenth pair of scissors I’ve lost so far! To już dziesiąta para nożyczek, jaką jak dotąd zgubiłem!

An item of/a piece of

Żeby podkreślić, że chodzi nam o jedną sztukę garderoby, możemy powiedzieć an item/a piece of clothes:

11. This jumper must be her favourite piece of clothes – she wears it day in day out. Ten sweter musi być jej ulubionym ubraniem – nosi go dzień po dniu.

Data 76C

Data dane występuje zawsze w liczbie mnogiej; tylko w języku potocznym łączy się z czasownikiem w liczbie pojedynczej:

12. The data you’ve collected is not valid. Dane, które zgromadziłeś, nie są poprawne.

W języku formalnym data może łączyć się z czasownikiem w liczbie mnogiej:

13. Those data have been proved invalid. Te dane zostały uznane za niepoprawne.

III. Zaznacz niepoprawną formę lub wyraz.

1. Special effects and perfectly designed spacecraft/spacecrafts/spaceships were the film’s greatest advantage.

2. Dan’s addicted to TV series/serials/serieses.

3. Let’s throw the dice/dices to decide who begins.

POZIOM ROZSZERZONY

E. Rzeczowniki pochodzenia obcego

Rzeczowniki zapożyczone z innych języków zachowały swoją pierwotną formę liczby mnogiej. Czasami dopuszczalne są dwie formy liczby mnogiej – oryginalna i „nowa”, czyli zawierająca końcówkę -(e)s. Tabela zawiera najczęściej używane słowa tego typu.

liczba pojedyncza

liczba mnoga

znaczenie

cactus

cacti lub cactuses

kaktus

focus

foci lub focuses

w optyce: ognisko, punkt skupienia

fungus

fungi lub funguses

w biologii: grzyb

alga

algae

glon, alga

larva

larvae

larwa

aquarium

aquaria lub aquariums

akwarium

bacterium

bacteria

bakteria

crisis

crises

kryzys

oasis

oases

oaza

phenomenon

phenomena

zjawisko

thesis/hypothesis

theses/hypotheses

teza/hipoteza

IV. Utwórz liczbę mnogą rzeczowników. Czasami możliwe są dwie formy.

1. deer – ……………………

2. crossroads – ……………………

3. cactus – ……………………

4. crisis – ……………………

5. add-on – ……………………

6. oasis – ……………………

7. fish – ……………………

8. offspring – ……………………

Odpowiedzi: II. 1. loaves 2. potatoes 3. radios 4. postwomen 5. geese III. 1. spacecrafts 2. serieses 3. dices IV. 1. deer 2. crossroads 3. cacti/cactuses 4. crises 5. adds-on/add-ons 6. oases 7. fish/fishes 8. offspring

2. RZECZOWNIKI – POSIADANIE. RODZAJ GRAMATYCZNY

Kiedy używać ‘s, a kiedy of? Kiedy my, a kiedy mine? Czy powiedzieć poet, czy poetess?

I. Zaznacz właściwą formę lub wyraz.

a. Her children are allergic to cow’s milk/cow milk/milk of the cow.

b. It was a week’s journey/journey of one week.

c. Sally is just an acquaintance of me/mine/my.

d. My granddaughter is working as a waiter/waitress this summer.

e. Could you please give back my/mine cash?

Odpowiedzi: a. cow’s milk b. week’s journey c. mine d. waitress e. my

A. My car czy mine car

Gdy chcemy powiedzieć, że coś do kogoś należy, używamy przymiotników dzierżawczych (my, your itd.) oraz zaimków dzierżawczych (mine, yours itd.). Oto ich lista:

zaimek w funkcji podmiotu

przymiotnik dzierżawczy

(possessive adjective)

zaimek dzierżawczy

(possessive pronoun)

I

my

mine

you

your

yours

he

his

his

she

her

hers

it

its

its

we

our

ours

they

their

theirs

Przymiotniki dzierżawcze występują bezpośrednio przed rzeczownikiem lub grupą rzeczownikową (a więc rzeczownikiem i jego określeniem):

1. This is my/his/their balcony. To mój/jego/ich balkon.

2. Sheila put on her favourite jacket. Sheila założyła swoją ulubioną kurtkę.

Jeśli przed rzeczownikiem znajduje się przymiotnik dzierżawczy, to nie używa się przedimków:

the my notebook

mój zeszyt

a their debt

ich dług

this her dress

jej suknia

Zaimki dzierżawcze nie występują przed opisywanym rzeczownikiem:

3. The next cottage over there is hers. Tamten domek letniskowy jest jej (należy do niej).

4. Are these sunglasses yours? Czy te okulary przeciwsłoneczne są twoje?

II. Zaznacz poprawną formę.

1. Judith claims the signature isn’t her/hers.

2. You’re always invited to our/ours country house.

3. Steve took our/ours keys, so we’re sort of grounded.

B. Dopełniacz saksoński (‘s)

Dopełniacz saksoński (Saxon Genitive) to konstrukcja typu:

Harry’s housedom Harry’ego

children’s toyszabawki dzieci

Dopełniacz saksoński tworzymy poprzez dodanie końcówki -’s lub samego apostrofu (’) do rzeczowników i nazw własnych.

‘s czy apostrof (‘)

Dopełniacz -’s dodajemy zwykle do imion i nazwisk:

Sophie’s bedroomsypialnia Sophie

little Tom’s colouring bookkolorowanka małego Toma

Martin’s favourite radio stationulubiona stacja radiowa Martina

Kelly Frank’s fiancénarzeczony Kelly Frank

Mrs Robertson’s garden ogród pani Robertson

Do nazwisk zakończonych na -s można dodać -‘s lub sam apostrof:

Dickens’ novels/Dickens’s novels powieści Dickensa

-‘s dodajemy też do rzeczowników w liczbie pojedynczej:

the child’s teddymiś dziecka

a dog’s collarobroża psa

my mum’s favourite songulubiona piosenka mojej mamy

your sister’s sonssynowie twojej siostry

the company’s reputationreputacja firmy

-‘s dodajemy też do nieregularnych form liczby mnogiej rzeczowników 1A:

children’s gamezabawa dzieci/zabawa dziecięca

women’s shoesbuty kobiet/kobiece buty

a men’s world świat mężczyzn

W przypadku rzeczowników będących w regularnej liczbie mnogiej (czyli zakończonych na -s) używamy samego apostrofu (’):

my friends’ car samochód moich przyjaciół

the teachers’ room pokój nauczycielski

animals’ rights prawa zwierząt

To samo dotyczy również nazwisk w liczbie mnogiej:

the Robertsons’ summer housedomek letniskowy Robertsonów

the Carlings’ anniversary partyprzyjęcie z okazji rocznicy państwa Carling

… and …’s

Jeżeli obok siebie występują dwa rzeczowniki lub imiona połączone spójnikiem and, dopełniacz dodajemy do imienia drugiego:

Martha and Martin’s apartmentmieszkanie Marthy i Martina

John and his brother’s bedroompokój Johna i jego brata

C. Dopełniacz saksoński – użycie

Relacja posiadania

Dopełniacz saksoński najczęściej sygnalizuje relację posiadania:

5. These are William’s books. To są książki Williama.

6. We’ve just visited my nephew’s new house. Właśnie odwiedziliśmy nowy dom mojego siostrzeńca.

Przynależność do miejsca

W podobny sposób określamy przynależność do miejsca:

7. I’m going to spend the weekend at my grandparents’. Zamierzam spędzić weekend u dziadków.

8. See you on Saturday at Greg’s! Do zobaczenia w sobotę u Grega!

Dopełniacz saksoński jest obecny w nazwach wielu sklepów i punktów usługowych, np. greengrocer’s warzywniak, baker’s piekarnia itp.

Typ lub rodzaj

Za pomocą dopełniacza saksońskiego można określić typ lub rodzaj danego przedmiotu czy osoby:

a girls’ school szkoła dla dziewcząt

children’s toys zabawki dla dzieci

cow’s milk krowie mleko

Miara, waga itp.

Dopełniacz saksoński pozwala tez określić m.in. czas, miarę i wagę:

a four days’ journeyczterodniowa podróż

a five hours’ delaypięciogodzinne opóźnienie

twenty years’ experiencedwudziestoletnie doświadczenie

seven hundred metres’ distance odległość 700 metrów

D. DOPEŁNIACZ Z OF

Konstrukcji z of używamy po rzeczownikach, które oznaczają przedmioty, miejsca, zjawiska itp.:

the top of the tree czubek drzewa

the plot of the story fabuła książki

a draught of airhaust powietrza

the Queen of England królowa Anglii

A friend of mine

Do opisania relacji posiadania, przynależności czy relacji można zastosować jeszcze konstrukcję rzeczownik + of + zaimek dzierżawczy:

a friend of mine jeden z moich przyjaciół

a book of hers jedna z jej książek

Podobne znaczenie ma konstrukcja rzeczownik + of + rzeczownik + ’s:

a friend of Mark’s jeden z przyjaciół Marka

a book of mum’s jedna z książek mamy

 Porównaj:

  9. Tim is your colleague. Tim jest twoim kolegą z pracy.

10. Tim is a colleague of yours. Tim jest jednym z twoich kolegów z pracy.

An aunt of my father

an aunt of my fatherciotka mojego ojca

the fiancée of Damiannarzeczona Damiana

III. Połącz wyrazy za pomocą dopełniacza saksońskiego lub of.

1. three months, voyage

2. ours, relative

3. children, crayons

4. the Jacksons, garage

5. the President, France

E. Rodzaj gramatyczny rzeczownika

Większość rzeczowników angielskich ma rodzaj nijaki (it). Rodzaj żeński (she) lub męski (he) mają tylko rzeczowniki odnoszące się do ludzi i zwierząt, których płeć znamy.

Nazwy zwierząt

Nazwy samców i samic poszczególnych gatunków zwierząt na ogół różnią się od siebie – oto najważniejsze z nich:

zwierzę

samiec

samica

chickenkura

cock/rooster

hen

dogpies

dog

bitch

fox lis

fox

vixen

horsekoń

stallion

mare

pigświnia

boar

sow

Nazwy zawodów 37B

Większość rzeczowników określających nazwy zawodów, stanowisk czy funkcji może odnosić się zarówno do kobiety, jak i do mężczyzny, np. a teacher to nauczyciel lub nauczycielka. Jednakże niektóre zawody są określane przez pary wyrazów, co zostało pokazane w poniższej tabeli:

Nazwa męska

Nazwa żeńska

actor aktor

actress aktorka

barman barman

barmaid barmanka

policeman policjant

policewoman policjantka

waiter kelner

waitress kelnerka

hero bohater

heroine bohaterka

host gospodarz

hostess gospodyni

prince książę

princess księżna, księżniczka

POZIOM ROZSZERZONY

Inne

Oto kilka rzadziej używanych par rzeczowników, których forma zależy od płci opisywanej osoby:

Nazwa męska

Nazwa żeńska

adventurer poszukiwacz przygód

adventuress poszukiwaczka przygód

author autor

authoress autorka

count hrabia

countess hrabina

duke książę

duchess księżna

heir spadkobierca

heiress spadkobierczyni

peer par (tytuł szlachecki), arystokrata

peeress arystokratka

usher bileter

usherette bileterka

IV. Zaznacz poprawną formę lub wyraz.

1. The musicians’/musicians’s performance was astonishing.

2. Excuse me, where can I find women’s/womens’ suits?

3. Antigone is the hero/heroine/heroess of a play written by Sophocles.

Odpowiedzi: II. 1. hers 2. our 3. our III. 1. three months’ voyage 2. a relative of ours 3. children’s crayons 4. the Jacksons’ garage 5. the President of France IV. 1. musicians’ 2. women’s 3. heroine

3. RZECZOWNIKI ZŁOŻONE

Jak powstają rzeczowniki złożone? Jak utworzyć liczbę mnogą od słowa passer-by?

I. Zaznacz właściwą formę lub wyraz.

a. He brought her a lovely posy of forgets-me-not/forget-me-nots/forgets-me-nots.

b. There was an earthquake/earthquaking in Greece.

c. She offered me a piece of chewing gum/chew gum.

d. Several lookers-on/looker-ons gathered to observe the brawl.

e. This goat cheese/goat’s cheese tastes delicious.

Odpowiedzi: a. forget-me-nots b. earthquake c. chewing gum d. lookers-on e. goat’s cheese

A. Rzeczowniki złożone

Rzeczowniki złożone to wyrazy utworzone na skutek połączenia dwóch lub więcej wyrazów, np. passer-by przechodzień, car park parking, campsite kemping, drinking water woda pitna.

Pisownia

Niektóre z rzeczowników złożonych piszemy oddzielnie, np. door handle klamka u drzwi, shop assistant sprzedawca/sprzedawczyni, aid worker pracownik pomocy społecznej, coffee table stolik do kawy, dining roomjadalnia, beast of prey drapieżnik.

Inne zapisuje się łącznie, jak np. website strona internetowa, housework obowiązki domowe, sunbathing opalanie, upbringing wychowanie.

W przypadku jeszcze innych używamy łącznika, np. air-traffic ruch lotniczy, passer-by przechodzień. Istnieją też takie rzeczowniki złożone, które mają więcej niż jeden wariant pisowni, np. dyrektor szkoły to head master lub headmaster, a brzuszysko to potbelly lub pot-belly.

Możemy je utworzyć na kilka sposobów, co pokażemy ci w kolejnej sekcji.

B. Rzeczownik + rzeczownik

Dwa lub więcej rzeczowników można połączyć na trzy sposoby:

rzeczownik + rzeczownik:

interior designer projektant wnętrz, computer programmer programista/informatyk, text message wiadomość tekstowa, sunrise wschód słońca, haircut fryzura, landslide lawina błotna.

Rzeczownik złożony może się także składać z większej liczby rzeczowników, np. city tour guide przewodnik wycieczek miejskich. Na ogół ostatni z rzeczowników stanowi podstawowe znaczenie całego wyrazu, a poprzedzające go słowa dodatkowo je modyfikują, nadając mu często nowy sens.

rzeczownik + ‘s + rzeczownik:

student’s book podręcznik, baby’s dummy smoczek, camel’s milk wielbłądzie mleko.

Tego typu rzeczowników złożonych używamy, kiedy mówimy o przynależności danego przedmiotu do określonej osoby lub grupy osób, a także użytkowaniu go przez nią/nich, np. children’s toy zabawka dla dzieci, women’s clinic lecznica dla kobiet.

Używa się ich również w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego, np. duck’s egg kacze jajo, cow’s milk krowie mleko.

rzeczownik + przyimek + rzeczownik:

bird of prey ptak drapieżny, father-in-law teść, colonel-in-chief dowódca pułku.

Liczba rzeczownika

Pierwszy z rzeczowników wchodzących w skład złożenia na ogół występuje w liczbie pojedynczej, nawet jeśli odnosi się do więcej niż jednego obiektu, np. parking to a car park (nie: cars park), pojemnik na odpady szklane – a bottle bank (nie: bottles bank).

Inaczej jest w przypadku rzeczowników, które występują zawsze w liczbie mnogiej 1D, np. clothes shop sklep odzieżowy, checkers game partia warcabów.

Pojemniki i ich zawartość

Jeśli mamy na myśli pojemnik wraz z jego zawartością, stosujemy konstrukcję rzeczownik + przyimek + rzeczownik, np. glass of wine kieliszek wina, box of chocolates pudełko czekoladek.

Jeśli mowa jest o rodzaju pojemnika, stosuje się wówczas konstrukcję rzeczownik + rzeczownik, np. wine glass kieliszek do wina, espresso cup filiżanka do espresso.

Części

Jeśli mówimy o częściach ciała ludzi czy zwierząt, stosujemy konstrukcję rzeczownik + ‘s + rzeczownik, np. elephant’s trunk trąba słonia, child’s leg noga dziecka.

W odniesieniu do części przedmiotów lepiej użyć struktury rzeczownik + rzeczownik, np. window pane szyba okienna, picture frame rama obrazu, hat brim rondo kapelusza.

II. Zaznacz poprawną formę.

1. I’ve just read the newspaper headline/headline of the newspaper/ newspaper’s headline.

2. This jumper was made of lamb wool/lamb’s wool/wool of the lamb.

3. I could hear a man voice/man’s voice in the school hall/school’s hall.

4. The waiter served him a beer glass/beer’s glass/glass of beer.

5. I need a new mouse mat/mouse’s mat.

C. Przymiotnik + rzeczownik

Tego typu złożenia to np. whiteboard tablica, greenhouse szklarnia, full moon pełnia księżyca.

D. Rzeczownik + gerund

Niektóre rzeczowniki powstają z rzeczownika i czasownika w formie gerund (z końcówką -ing), np.: trainspotting obserwowanie pociągów, dry-cleaning pranie chemiczne.

E. Gerund + rzeczownik

Niektóre rzeczowniki złożone składają się z czasownika w formie gerund (czasownik + -ing) i rzeczownika, np.: dining room jadalnia, playing cards karty do gry, drinking water woda pitna.

F. Czasownik + przyimek

Wyrazy tego typu to np. check-in odprawa, takeaway jedzenie na wynos, push-up pompka, outcome wynik 3J.

G. Przyimek + rzeczownik

Tego typu złożenia to np. onlooker widz/świadek, underworld podziemie/świat przestępczy, overdose zbyt duża dawka.

H. Rzeczownik + przyimek

Wyrazy tego typu to np. passer-by przechodzień, looker-on widz/świadek.

III. Z par wyrazów utwórz rzeczowniki złożone.

1. horse, sea

2. food, sea

3. can, water

4. cry, out

5. garden, tools

6. check, out

7. by, stand

8. machine, wash

I. Rzeczowniki złożone – liczba mnoga

Liczbę mnogą większości rzeczowników złożonych tworzy się przez dodanie końcówki -(e)s do tego rzeczownika (lub zmieniając formę tego rzeczownika nieregularnego), który w danym złożeniu ma większe znaczenie, np.:

book shop – book shopsksięgarnia

hairbrush – hairbrushesszczotka do włosów

knee pad – knee padsnakolannik

Dlatego końcówkę -(e)s dodaje się czasami po pierwszym – rzeczownikowym – elemencie złożenia, ponieważ to on przesądza o charakterze słowa:

daughter-in-law – daughters-in-law synowa

bird of prey – birds of prey ptak drapieżny

editor-in-chief – editors-in-chiefredaktor naczelny

passer-by – passers-byprzechodzień, ale: by-passer – by-passers

looker-on – lookers-onwidz, gap, ale: onlooker – onlookers

Jeśli rzeczownik złożony pochodzi od czasownika złożonego, liczbę mnogą tworzymy dodając końcówkę -(e)s na końcu wyrazu:

outcome – outcomeswynik

grown-up – grown-upsdorosły

Jeśli obydwa człony rzeczownika złożonego są równie ważne, zmieniamy formę obydwu części wyrazu:

woman doctor women doctors kobieta lekarz

POZIOM ROZSZERZONY

J. Rzeczowniki frazowe (phrasal nouns)

Istnieje wiele rzeczowników złożonych, które pochodzą od czasowników złożonych (phrasal verbs) 61D, np. od czasownika bring up wychowywać pochodzą bringing-up i upbringing wychowanie. Oto kilka innych przykładów:

PHRASAL VERB

PHRASAL NOUN

back up tworzyć kopię zapasową

backup kopia zapasowa

break out uciec, zbiec

break-out ucieczka (np. z więzienia)

let down zawieść, rozczarować

letdown zawód, rozczarowanie

lie in wylegiwać się w łóżku

lie-in wylegiwanie się w łóżku

hand out rozdawać (np. kserówki na lekcji)

hand-out kserówka rozdawana na lekcji

IV. Od czasowników frazowych utwórz rzeczowniki. Podaj formę liczby pojedynczej i mnogiej.

1. hang out

2. log in

3. pass by

4. lay down

5. come out (of)

Odpowiedzi: II. 1. newspaper headline 2. lamb’s wool 3. man’s voice, school hall/school’s hall 4. glass of beer 5. mouse mat III. 1. seahorse 2. seafood 3. watering can 4. outcry 5. gardening tools 6. check-out 7. bystander 8. washing machine IV. 1. hangout(s) 2. login(s)/log-in(s) 3. passer(s)-by/by-passers 4. lie-down (tylko liczba poj.) 5. outcome(s)

4. RZECZOWNIKI NIEPOLICZALNE

Co to są rzeczowniki niepoliczalne? Kiedy użyć: little, a little, few, a piece of?

I. Zaznacz właściwą formę lub wyraz.

a. I received a/–/the help from my friends.

b. I’m afraid there’s a/–/the little we can do.

c. Jonathan is crazy about a/–/the history and enjoys a/–/the baseball.

d. A/–/The chess is/are my favourite game.

e. How much/many money have you spent on a/– food?

Odpowiedzi: a. –   b. –   c. –, –   d. –, is   e. much, –

A. Rzeczowniki policzalne i niepoliczalne

Rzeczowniki policzalne to wszystkie nazwy przedmiotów i osób, które dadzą się policzyć, np. a bottle butelka, a girl dziewczyna. Występują one w liczbie pojedynczej i mnogiej 1. Rzeczowniki niepoliczalne odnoszą się do przedmiotów, zjawisk i pojęć, których nie da się policzyć, np. wine wino, music muzyka, friendship przyjaźń.

B. Rzeczowniki niepoliczalne

Rzeczowniki niepoliczalne można podzielić na kilka grup:

▪ Pojęcia abstrakcyjne

wisdom mądrość, knowledge wiedza, time czas, love miłość itd.

▪ Dziedziny wiedzy i umiejętności

botanics botanika, philosophy filozofia, medicine medycyna, French francuski itd.

▪ Substancje, materiały, płyny

silk jedwab, gold złoto, paper papier, air powietrze, water woda, butter masło itd.

▪ Zjawiska przyrodnicze

heat gorąco, snow śnieg, thunder piorun, weather pogoda, climate klimat itd.

▪ Sporty i gry

basketball koszykówka, volleyball siatkówka, chess szachy, checkers warcaby itd.

▪ Inne

advice porada, baggage/luggage bagaż, damage szkoda/uszkodzenie, evidence dowód, furnituremeble, information informacja, money pieniądze, news wiadomość, progress postęp, research badanie, work praca, traffic ruch uliczny itd.

C. Zasady gramatyczne

A/an

Rzeczowniki niepoliczalne nie występują z przedimkiem nieokreślonym a/an4A, B:

1. This ring is made of a gold. Ten pierścionek jest zrobiony ze złota.

2. I’ve been under a stress lately. Ostatnio jestem pod wpływem stresu.

Liczba

Rzeczowniki niepoliczalne nie mają liczby mnogiej 1:

3. Money is an important issue. (nie: Moneys is…) Pieniądze są ważną kwestią.

i występują z czasownikiem w liczbie pojedynczej:

4. Money is a crucial issue. Pieniądze są kluczową kwestią.

5. Her baggage was suspiciously light. Jej bagaż był podejrzanie lekki.

6. My friend’s loyalty means a lot to me. Lojalność mojego przyjaciela bardzo wiele dla mnie znaczy.

7. The money is a crucial issue. Te pieniądze są kluczową kwestią.

The

Jeśli rzeczownik niepoliczalny poprzedza the, oznacza to, że mówimy o konkretnej partii, porcji lub rodzaju danej substancji. Porównaj zdania 3 i 4 ze zdaniem 7:

Ze zdań 3 i 4 wynika, że pieniądze w ogóle są ważne/kluczowe. Ze zdania 7 – że kluczową rolę odgrywa jakaś konkretna suma pieniędzy.

Porównaj także zdania 8 i 9 oraz 10 i 11:

  8. Stress is detrimental to your health. Stres jest szkodliwy dla zdrowia. (mowa o stresie w ogóle)

  9. The stress Greg had experienced almost ruined his health. Stres, którego doświadczył Greg, niemal zrujnował mu zdrowie. (mowa o konkretnym stresie)

10. Peter often drinks wine. Peter często pije wino.

11. The wine which Peter brought to the party tasted tangy. Wino, które Peter przyniósł na przyjęcie, smakowało orzeźwiająco.

II. Zaznacz poprawną formę lub wyraz.

1. You ought to recycle –/a plastic and –/a glass.

2. I’m not an expert when it comes to –/a/– chemistry, but I’m good at –/a/the English.

3. A/–/The cash which you borrowed was/were given by my dad.

D. Ilość

Kwantyfikatory

Niektóre kwantyfikatory (określniki ilości) łączą się tylko z rzeczownikami niepoliczalnymi, inne tylko z policzalnymi:

Znaczenie

rzeczowniki policzalne

rzeczowniki niepoliczalne

ile?

how many?

how much?

mało/mniej/najmniej

few/fewer/the fewest

little/less/the least

kilka, kilkanaście

several

–

dużo

many

much

trochę

a few

a little

bardzo dużo

a big/great/considerable itd. number of

a large/great/considerable itd. amount of

a big/great/considerable itd. deal of

 Porównaj:

12. How much flour should I add? Ile mąki powinienem dodać?

13. How many eggs do you need? Ilu jajek potrzebujesz?

14. There was little rain last summer. Zeszłego lata było mało deszczu.

15. Few contestants turned up. Stawiło się niewielu zawodników.

Są też kwantyfikatory, które można zastosować w odniesieniu do obydwu grup: all wszystko/wszyscy, some trochę/niektórzy, more więcej, most najwięcej, a lot of/lots of mnóstwo, plenty of mnóstwo, no żaden, żadne:

16. This recipe requires more sugar/tomatoes. Ten przepis wymaga większej ilości cukru/liczby pomidorów.

17. Have you drunk all the milk? Wypiłeś całe mleko?

18. All the students were disappointed with test results. Wszyscy uczniowie byli rozczarowani wynikami testu.

Little/a little, few/a few

Jest bardzo duża różnica znaczeniowa między little mało i a little trochę.

 Porównaj:

19. She has got little money left. Zostało jej mało pieniędzy.

20. She’s earned a little money recently. Ostatnio zarobiła trochę pieniędzy.

Analogicznie w odniesieniu do rzeczowników policzalnych używa się few niewiele, niewielu i a few kilka:

21. Few people offered to support us. Niewielu ludzi zaproponowało nam wsparcie.

22. A few unfailing supporters saved our charity. Kilku niezawodnych wspomożycieli ocaliło naszą organizację charytatywną.

A kilo of sugar, a bottle of water

Ilość danej substancji można wyrazić przy pomocy wyrażeń określających wagę czy miarę objętości, np.:

Ponieważ rzeczowniki typu kilo, metre, bottle, bag, parcel itd. są policzalne, może je poprzedzać przedimek a/an lub liczebnik, a forma odnoszącego się do nich czasownika będzie zależna od ich liczby:

23. I’ve bought a kilo of sugar, two loaves of bread and ten slices of cheese. Kupiłem kilo cukru, dwa bochenki chleba i dziesięć plasterków sera.

24. There are six bottles of wine and twelve jars of jam in the cellar. W piwnicy jest sześć butelek wina i dwanaście słoików dżemu.

D. A piece of/An item of

W przypadku rzeczowników typu advice, data, evidence, information, news, furniture, żeby podkreślić, że mamy na myśli jedną radę, dowód, informację, wiadomość czy mebel, używamy struktury an item / a piece of + rzeczownik:

25. They certainly have a strong piece of evidence. Z pewnością mają mocny dowód.

26. Another piece of news proved unreliable. Kolejna wiadomość okazała się niewiarygodna.

27. This armchair is my favourite item of furniture. Ten fotel to mój ulubiony mebel.

28. How many items/pieces of luggage are you going to take? Ile sztuk bagażu zamierzasz zabrać?

III. Zaznacz poprawną formę lub wyraz.

1. Do you like these furnitures/items of furniture?

2. Sophie’s got a few/few friends – she’s terribly lonely.

3. Could you get three packets of/– rice and a/– carton of/– orange juice?

POZIOM ROZSZERZONY

E. A speck of dust

A piece of łączy się z licznymi rzeczownikami niepoliczalnymi, np. piece of music utwór muzyczny, piece of land fragment ziemi, piece of lumber grat.

Podobne do a piece of znaczenie ma a bit of. Oznacza bardzo niewielką ilość danej substancji:

bits of bread kawałeczki chleba

a tiny bit of paper maleńki kawałeczek papieru

A oto kilka innych rzeczowników, które łączą się w ten sposób z rzeczownikami niepoliczalnymi:

bar of chocolate/goldtabliczka czekolady/sztabka złota

blade of grassźdźbło trawy

chunk of bread/cheese pajda chleba/kawałek sera

drop of wine/water kropla wina/wody

grain of sand/riceziarenko piasku/ryżu

lump of sugar/coal/snow kostka cukru/kęs (kawał) węgla/bryła śniegu, gruda śniegu

morsel/bite of bread kęs chleba

sheet of paper/metal arkusz papieru/metalu

sip of tea/coffee łyk herbaty/kawy

speck of dust pyłek kurzu

strip of land/wood pas ziemi/lasu

IV. Zaznacz niewłaściwy wyraz.

1. a drop of blood/rice/milk/water

2. a sip of water/juice/bread/wine

3. a bite of bread/cheese/water/ham

Odpowiedzi: II. 1. –, –/a 2. –, – 3. The, was III. 1. items of furniture 2. few 3. –, a, of

IV. 1. rice 2. bread 3. water

5. CZŁOWIEK – ETAPY ŻYCIA. WYGLĄD

A. Stages of life

I. Uporządkuj wyrazy od określenia osoby najmłodszej do określenia osoby najstarszej.

1. a. 2. …… 3. …… 4. …… 5. …… 6. …… 7. ……

a. a newborn b. a teenager c. a senior d. a toddler e. a baby f. a child g. an adult

Odpowiedzi: 1. a 2. e 3. d 4. f 5. b 6. g 7. c

Grupy wiekowe określają m.in. rzeczowniki: newborn noworodek, baby/infant niemowlę, toddler dziecko uczące się chodzić, szkrab (między 1. a 2–3 rokiem życia), child (l.m. children) dziecko, pre-teen/tweenmłody nastolatek (między 10 a 12 rokiem życia), teenager nastolatek, adolescent osoba w wieku dojrzewania, minor osoba niepełnoletnia, adult/grown-up dorosły, senior senior.

Przymiotnik teenage oznacza nastoletni i występuje tylko przed rzeczownikiem 91C:

1. Helen’s daughter is a teenager/teenage girl (nie: Helen’s daughter is teenage). Córka Helen jest nastolatką.

Przymiotnik middle-aged odnosi się do osób w średnim wieku, a elderly oznacza starszy (nie należy tu używać przymiotnika old czy older).

Etapy życia opisują wyrazy: infancy niemowlęctwo, wczesne dzieciństwo, childhood dzieciństwo, adolescence wiek dojrzewania, youth młodość, adulthood dorosłość, old age starość.

Be in one’s teens/twenties/mid forties

Żeby powiedzieć, że ktoś ma kilkanaście lat, możemy użyć wyrażenia be in one’s (early/mid/late) teens – być (młodym/średnim/późnym) nastolatkiem. Analogicznie – by powiedzieć, że ktoś jest po dwudziestce/trzydziestce itd., użyjemy be in one’s (early/mid/late) twenties/thirties itd.:

2. Liz was in her early twenties when she joined the band. Liz była niewiele po dwudziestce, kiedy dołączyła do zespołu.

Be under age być niepełnoletnim, come of age osiągnąć pełnoletniość.

II. Zaznacz właściwą formę.

1. Sam is in her/the forties/forty, but she hates being called in her middle years/middle-aged.

2. Both her children are teenage/teenagers, one of whom is still under/below age.

Be born, be dead, die

Be born urodzić się, die umrzeć:

3. Queen Victoria was born in 1819 and died in 1901. Królowa Wiktoria urodziła się w 1819, a zmarła w 1901 roku.

To be dead używa się, żeby powiedzieć, że ktoś zmarł:

4. I’m really sorry, but your wife is dead. Jest mi bardzo przykro, ale pańska żona nie żyje.

Death

Osoba zmarła to the dead/the deceased. Czasownik die łączy się z różnymi określeniami, np.:

die suddenly/unexpectedly/tragically – umrzeć nagle/niespodziewanie/tragicznie

die young/aged 25 – umrzeć młodo/w wieku 25 lat

die a natural/sudden/violent death – umrzeć śmiercią naturalną/nagłą/gwałtowną

die of/from – umrzeć na, umrzeć z powodu

5. She died of natural causes. Umarła z przyczyn naturalnych.

6. How many people die from cancer in this area remains unknown. Nadal nie wiadomo, ilu ludzi umiera w tej okolicy na raka.

B. Appearance

People’s looks

Poszczególne aspekty wyglądu opisują m.in. wyrazy:

Bodysylwetka

chubby/plump pulchny, overweight z nadwagą, fat gruby, obese otyły, slim szczupły, slight drobny, slender smukły, thin/skinny chudy, underweight z niedowagą, well-bulit dobrze zbudowany, muscular/athletic muskularny

Heightwzrost

tall wysoki, medium height/average height średniego wzrostu, short niski

Face twarz

chubby pyzata, round okrągła, long pociągła, slim szczupła

Hair and facial hair włosy i zarost

colour kolor, fair jasne, dark ciemne, blond/blonde blond, auburn kasztanowe, red/ginger rude, silver/grey/white siwe,

hairdo/hairstyle fryzura: short krótkie, shoulder-length do ramion, long długie, crew cut na jeża, bald łysy, straight proste, wavy falowane, curly kręcone, spiky nastroszone, sterczące, parting przedziałek, pony-tail kucyk, braid warkocz, fringe grzywka, eyebrows brwi, eyelashes rzęsy, moustache wąsy, beard broda, goatee kozia bródka, sideburns baki

Complexion

cera

dark ciemna, olive oliwkowa, pale blada, fair jasna, ruddy rumiana, sallow ziemista, tanner opalona, freckled piegowata, fresh/health zdrowa, flawless/perfect idealna, clear czysta, bez wyprysków, bad zła, blotchy w krostach, spot/pimple/blotch krosta, mole pieprzyk, freckle pieg, acne trądzik, scar blizna

Opinion

opinia

attractive atrakcyjny, beautiful piękny, pretty ładny, gorgeous/stunning olśniewający, handsome przystojny, hideous ohydny, plain/ugly brzydki, unattractive nieatrakcyjny

III. Zaznacz właściwy wyraz.

1. She was/had a fair complexion/carnation and wavy/waving hair.

2. His face was slightly chubby/cheeky, but his body was muscular/obese.

C. Clothes

Kłopoty z nazwami ubrań

Niektóre nazwy ubrań łatwo ze sobą pomylić. Należą do nich:

Rzeczowniki w liczbie mnogiej

Wyrazy: clothes, trousers, glasses, dungarees i inne występują zawsze w liczbie mnogiej 1D:

7. How much are these sunglasses? (nie: How much is…) Ile kosztują te okulary przeciwsłoneczne?

Przymiotniki

Opisać ubrania można za pomocą wyrazów:

Size

rozmiar

large duży, medium średni, small mały, knee-length do kolan,

tight obcisły, baggy luźny, oversized umyślnie za duży, roomy luźny i wygodny, scanty skąpy

Pattern

wzór

stripes paski, striped w paski

dots kropki, dotted w kropki

check kratka, checked w kratkę

plain gładki, bez wzoru, patterned ze wzorem, flowered w kwiaty

Fabric/Material

tkanina/tworzywo

wool wełna, woolen wełniany, silk jedwab/jedwabny, cotton bawełna/bawełniany, leather skóra/skórzany, suede zamsz/zamszowy

Features

cechy

thermal termiczny, sporty sportowy, waterproof nieprzemakalny, hooded z kapturem, short-sleeved z krótkim rękawem, sleeveless bez rękawów, v-neck dekolt w serek, polo-neck golf

Others

inne

button guzik, buttoned na guziki, zip/zipper suwak, shoelace sznurówka, fastening zapięcie

Opinion

opinia

elegant/smart elegancki, formal formalny, informal nieformalny, casual codzienny, scruffy niechlujny, fashionable/trendy modny, old-fashioned/unfashionable niemodny

Czasowniki

Do ubrań odnosi się m.in. czasownik wear nosić oraz czasowniki rozdzielnie złożone 61Dput on zakładać, take off zdejmować, try on przymierzać:

8. Try on this t-shirt and take it off if it’s too tight. Przymierz tę koszulkę i zdejmij, jeśli jest za ciasna.

Ubierać się to get dressed, a rozbierać się – get undressed. Te czasowniki nie łączą się z zaimkami zwrotnymi (np. myself, themselves, herself) 51C:

9. She got dressed and ran downstairs. (nie: She got dressed herself…) Ubrała się i zbiegła na dół.

Czasownik suit oznacza pasować komuś, być twarzowym:

10. This jacket really suits you. Bardzo dobrze ci w tej kurtce.

Fit to pasować pod względem rozmiaru:

11. Those trousers don’t fit – they’re too small. Te spodnie nie pasują – są za małe.

Czasowniki odnoszące się do zapinania i rozpinania często są bardzo podobne lub tożsame z nazwą zapięcia.

 Porównaj:

fasteningzapięcie

fastenzapinać, unfastenrozpinać

buttonguzik

button/unbuttonzapinać/rozpinać guziki

zip/zipperzamek błyskawiczny

zip/unzipzapinać/rozpinać zamek błyskawiczny

W odniesieniu do wszelkiego rodzaju zapinania, wiązania itd. można użyć czasownika do, a do rozpinania, rozwiązywania itd. – undo:

12. Help the kid undo her shoes. Pomóż dziecku rozwiązać buty.

D. Słowotwórstwo – przymiotniki złożone

Niektóre czasowniki powstają od rzeczowników przez dodanie końcówki -d/-ed:

stripesstriped platform koturnplatformed na koturnie frecklesfreckled

Wiele takich przymiotników stanowią złożenia dwóch wyrazów:

a middle-aged woman

kobieta w średnim wieku

a green-eyed beauty

zielonooka piękność

a white-haired man

siwy mężczyzna

an old-fashioned suit

staromodny garnitur

high-heeled shoes

buty na wysokim obcasie

a broad-brimmed hat

kapelusz z szerokim rondem

POZIOM ROZSZERZONY

E. Fazy życia – idiomy

IV. Utwórz przymiotniki ze słów w nawiasie.

1. a ………… runner (long, legs)

2. a ………… boy (curly, hair)

3. a ………… blouse (button)

Odpowiedzi: II. 1. her, forties, middle-aged 2. teenagers, under III. 1. had, complexion, wavy 2. chubby, muscular IV. 1. long-legged 2. curly-haired 3. buttoned

6. CZŁOWIEK – CECHY CHARAKTERU. EMOCJE I UCZUCIA

A. Personality

I. Dopasuj wyrazy 1–6 do ich przeciwieństw (a–f).

1. generous 2. rude 3. lazy 4. sociable 5. frank 6. bad-tempered

a. dishonest b. hard-working c. easy-going d. polite e. mean f. shy

Odpowiedzi: 1. e 2. d 3. b 4. f 5. a 6. c

Słowotwórstwo – rzeczownik i przymiotnik

Tabela zawiera przymiotniki określające cechy charakteru i odpowiadające im rzeczowniki.

przymiotnik

rzeczownik

prouddumny

prideduma

ambitiousambitny

ambitionambicja

imaginativez dużą wyobraźnią

imaginationwyobraźnia

toleranttolerancyjny

tolerancetolerancja

(dis)honest(nie)uczciwy

(dis)honesty(nie)uczciwość

considerateliczący się z innymi

considerationwyrozumiałość, wzgląd (na kogoś/coś)

Rzeczowniki powstają czasem przez dodanie przyrostka -ness do przymiotnika:

przymiotnik

Rzeczownik

stubbornuparty

stubbornessupór

politeuprzejmy, grzeczny

politenessuprzejmość, grzeczność

kinddobry, uprzejmy

kindnessuprzejmość

selfishsamolubny

selfishnesssamolubność

Słowotwórstwo – antonimy

II. By utworzyć przymiotnik o przeciwnym znaczeniu, do niektórych słów można dodać przedrostek un-, in-, im-, dis- lub ir-. Jakie przedrostki trzeba dodać, by powstały antonimy słów…?:

1. honest uczciwy 2. reliable niezawodny 3. obedient posłuszny 4. kind uprzejmy 5. loyal lojalny 6. patient cierpliwy 7. sensitive wrażliwy 8. sympatheticwspółczujący

Odpowiedzi: 1. dis- 2. un- 3. dis- 4. un- 5. dis- 6. im- 7. in- 8. un-

Antonimy – inne

Od wielu przymiotników nie da się utworzyć antonimu przez dodanie przedrostka, np.:

lazy leniwy – hard-working pracowity

generous hojny – mean/stingy skąpy

brave/courageous odważny – cowardly/timorous tchórzliwy

clever/smart/intelligent inteligentny, bystry – stupid/unintelligent/silly głupi

Przymiotniki złożone 5D

Cechy charakteru można określić za pomocą różnych przymiotników złożonych. Np. głupi to: empty-headed, bird-brained, slow-witted (wszystkie te określenia są nieformalne), narrow-minded o ograniczonych horyzontach, absent-minded (roztargniony), faint-hearted tchórzliwy.

B. Uczucia i emocje

III. Uzupełnij zdania przymiotnikami:

anxious delighted furious grateful jealous

1. Ingrid is extremely ………………… of her husband.

2. That was very kind of you – I’m really ………………….

3. I was ………………… something might be wrong.

4. We were ………………… with the spa resort.

5. My mum will be ………………… with me for coming home so late.

Odpowiedzi: 1. jealous zazdrosny 2. grateful wdzięczny 3. anxious niespokojny 4. delighted zachwycony 5. furious wściekły

Excited czy exciting? 91D

Uczucia i emocje często opisują imiesłowy, czyli wyrazy utworzone od czasownika, a funkcjonujące jak przymiotniki, np. excited podekscytowany, exciting ekscytujący. Wyrazy zakończone na -ing odnoszą się do obiektów, które wywołują jakieś wrażenia, a słowa z końcówką -ed (past participle) – do odbiorców tych wrażeń:

czasownik

-ing participle

past participle (-ed)

inspireinspirować

inspiringinspirujący

inspiredzainspirowany

worrymartwić, niepokoić

worryingniepokojący

worriedzmartwiony, zaniepokojony

thrillekscytować

thrillingekscytujący

thrilledpodekscytowany

amazezdumiewać

amazingzdumiewający

amazedzdumiony

Uwaga:

W przypadku czasowników nieregularnych nie dodaje się końcówki -ed:

upsetprzygnębiać

upsettingprzygnębiający

upsetprzygnębiony

Słowotwórstwo – rzeczownik i przymiotnik

Tabela zawiera przymiotniki określające uczucia i emocje oraz odpowiadające im rzeczowniki.

Przymiotnik

rzeczownik

content/contentedzadowolony

contentmentzadowolenie

excitedpodekscytowany

excitementekscytacja

worried zmartwiony, zaniepokojony

worryzmartwienie, niepokój, troska

anxiousniespokojny

anxietyniepokój, zaniepokojenie

sympatheticwspółczujący

sympathywspółczucie

ashamedzawstydzony

shamewstyd

IV. Utwórz rzeczowniki od przymiotników:

1. grateful 2. jealous 3. angry 4. apprehensive zaniepokojony 5. aggressive

Odpowiedzi: 1. gratefulness 2. jealousy 3. anger 4. apprehension 5. aggression

Przymiotnik + przyimek

Poszczególne przymiotniki łączą się z różnymi przyimkami, np. annoyed at poirytowany czymś, jealous of zazdrosny o kogoś, upset about zmartwiony czymś. By uniknąć błędów w stosowaniu przyimka po przymiotniku, należy uczyć się na pamięć całych wyrażeń. Listę najczęściej używanych przymiotników wraz z przyimkami znajdziesz w aneksie ANEKS 3.

C. Gestures and facial expressions

V. Emocje znajdują odzwierciedlenie w gestach i mimice. Zaznacz właściwy wyraz.

1. Why are you staring/glancing at me? Do I look funny?

2. Sheila only shrugged/nodded her head.

3. He was sitting with his legs crossed/folded and arms crossed/folded.

Odpowiedzi: 1. staring 2. nodded 3. crossed, folded

Gestures

Słowa i wyrażenia opisujące gesty to m.in.:

shake one’s head pokręcić głową, nod (one’s head)pokiwać głową,

point one’s finger (at sth/sb) wskazać palcem (na coś/kogoś),

wave one’s hand pomachać ręką, clap one’s hands klaskać,

fold one’s arms skrzyżować ramiona, shrug one’s shoulders wzruszyć ramionami.

Wyrażenie keep one’s fingers crossed oznacza skrzyżować palce i stanowi odpowiednik polskiego trzymać kciuki.

1. Mary waved at her son and shouted: ‘I’ll keep my fingers crossed for you!’ Mary pomachała synowi i zawołała: „Będę trzymać za ciebie kciuki!”.

Facial expressions

Mina to face, zrobić minę – make a face:

2. How many times do I have to ask you to stop making faces? Ile razy muszę cię prosić, żebyś przestał robić miny?

▪ Smile

Zacznijmy od uśmiechu. Wszystkie wyrazy z tej listy to zarówno czasowniki, jak i rzeczowniki.

smile (at) uśmiech, uśmiechać się (do)

grin szeroki uśmiech, szczerzyć zęby w uśmiechu

smirk pogardliwy/ironiczny uśmieszek, uśmiechać się pogardliwie/ironicznie

sneer szyderczy uśmiech/uśmiechać się szyderczo

pout wydęcie warg, wydąć wargi

▪ Spojrzenie

wink mrugnięcie, mrugać, puszczać oko

blink mrugnięcie (naturalne), mrugać

frown zmarszczenie brwi, gniewne spojrzenie, zmarszczyć brwi

stare spoglądać, gapić się

gaze wpatrywać się

glare patrzeć ze złością

peep zaglądać, zerkać, np. przez dziurkę od klucza

peer przypatrywać się, wytężać wzrok

glance rzucać okiem, zerkać, przeglądaćglimpse przelotne spojrzenie, rzut oka, ujrzeć, zobaczyć

catch a glimpse (of sth) dostrzec (coś)

POZIOM ROZSZERZONY

D. Personality – idioms

Do cech charakteru odnoszą się różne idiomy – oto kilka często używanych:

lazybones leniuch, couch potato osoba, która najchętniej spędza czas przed telewizorem, mouse potato osoba która najchętniej spędza czas przed komputerem, live wire osoba bardzo aktywna, smart alec osoba przemądrzała i pewna siebie, busybody/nosy parker ktoś wścibski, chatterbox ktoś gadatliwy, wet blanket/spolisport malkontent, smutas, ktoś, kto psuje innym zabawę, daredevil osoba, która lubi ryzyko, gatecrasher ktoś, kto pojawia się bez zaproszenia, np. na przyjęciu, fair-weather friendfałszywy przyjaciel, przyjaciel do pierwszych kłopotów, shrinking violetosoba bardzo nieśmiała

VI. Uzupełnij zdania idiomami z części 6D.

1. Karen’s such a geek! She stays in her room all day and plays games – a real …………………!

2. Blanka turned out a ………………… although I’d believed I could count on her.

3. Liz, don’t you be a …………………! Come on and join us!

Odpowiedzi: 1. mouse potato 2. fair-weather friend 3. shrinking violet